Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 261
Поиск по словарям
БИКӘМ
атын ете ҡат тимер ҡапҡалы һарайға бикләп ҡуйҙылар, ти. «Алпамыша» эпосынан. Биш айҙан өйҙәрен бикләп, улар тыуған ауылдарынан ҡуҙғалырға мәжбур булды.
3. Йәнбирҙина.
3. Нимәнелер быуыу, ҡаплау. □ Закрывать, загораживать. / Загораживание. Бухтанан сығыу юлын бикләу. Дамбаны бикләу. Көслө ағым каналға утеу юлын бикләй.
БИКЛӘҮ II (биклә-) (Р.: заучивать; И.: learn by rote; T.: ezberlemek) ҡ. диал.
Ятлау. □ Заучивать, выучивать. Шиғырҙы ятҡа бикләу. Хәтергә ҡабатлау таблицаһын бикләу.
БИКЛӘҮ III (биклә-) (Р: закрыть; И.: shut; T.: kapamak) ҡ.
Ваҡытлыса йәки бөтөнләйгә эшмәкәрлеген туҡтатыу {учреждение, предприятие һ. б. тураһында), ябыу. □ Закрыть.
БИКЛӘҮЕК (бикләүеге) (Р: помост для сушки курута; И.: platform; T.: raf) и. этн.
Ҡорот киптереү өсөн йәш талдан үреп, дүрт ҡаҙыҡ өҫтөнә ҡуйылған ылаш. □ Помост для сушки курута. Ҡоротто бикләуектә киптереу.
БИКЛӘҮЕС и. диал. ҡар. ылаш.
БИКЛӘШЕҮ (бикләш-) ҡ. урт. ҡар. бикләү I. взаимн. от бикләү I.
БИКРЕ [дөйөм төрки бекире ‘мәрсен’] (Р: осётр; И.: sturgeon; T.: mersin) и. зоол.
Ҡыҫҡа моронло, ҡабырсаҡ тәңкәле балыҡ; мәрсен. □ Осётр (лат. Acipenser). Бикре ите. ■ Башҡорттар борон-борондан балыҡсылыҡ менән шөғөлләнгән. Беҙҙец һыуҙарҙа ниндәй генә балыҡ юҡ! Бәрҙе, бағыр, ҡыҙыл балыҡ, ала балыҡ һәм бикре кеуек ҡиммәтле балыҡтар ҙа бар хатта. И. Бураҡаев, Ш. Нафиҡов.
БИКРЕ ҺЫМАҠТАР и. зоол. ҡар. бикре.
БИКРӘ (Р: белуга; И.: beluga; T.: mersin balığı) и. зоол. диал.
Ҡырпа (балыҡ). □ Белуга (лат. Huso huso ).
БИКС [рус. < нем. Ыхеп ‘үҙең менән алыу’] (Р: бикс; И.: steam sterilizer; T.: sterilize kutusu) и. мед.
Стерилизациялау өсөн махсус һауыт.
□ Бикс {специальная посуда для стерилизации).
БИКСЕРЕҮ (биксер-) (Р: сдавать; И.: become weak; T.: zayıflamak) ҡ. диал.
Көс-ҡеүәт кәмеү, йомшарыу. □ Сдавать, слабеть (о пожилых людях). Ҡартайып бик-сереу.
БИКТАШ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Кәлсер-тамаҡ ырыуы араһы. □ Бикташ {родовое подразделение башкир рода каль-сер-тамак).
БИКӘ (Р: госпожа; И.: dame; T.: bayan) и.
1. иҫк. Бай бисә, хужа ҡатын. □ Госпожа, барыня. ■ Баярҙар бикәләре менән ҡунаҡҡа йөрөргә яратҡандар. Д. Никольский.
2. диал. Ирҙең туғаны. □ Родственница мужа. Бикәне ҡаршы алыу.
3. диал. Ирҙең апаһы. □ Золовка.
4. Ҡатын-ҡыҙға ололап өндәшеү һүҙе.
□ Употребляется при обращении к женщине.
5. диал. ҡар. абыстай.
6. диал. ҡар. кәләш.
БИКӘБАШ (Р: посконник полевой; И.: boneset; T.: koyun pıtrağı) и. бот.
Ҡара-ҡаршы телмә япраҡлы, ал суҡ сәскәле ҡый үләне. □ Посконник полевой (лат. Eupatorium). Бикәбаш баҫып алыу.
БИКӘЙ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Тамъян ырыуы араһы. □ Бикәй (родовое подразделение башкир племени тамьян).
БИКӘМ (Р: тётя; И.: husband’s sister; T: abla) и.
Ҡатынға ирҙең апаһы; ҡәйенбикә. □ Тётя {сестра мужа). ■ [Муйылбикә Мәғфурәгә:] Һәйбәт йырлайһыц, бикәм, тыныц да иркен әле. Һ. Дәүләтшина.
261
атын ете ҡат тимер ҡапҡалы һарайға бикләп ҡуйҙылар, ти. «Алпамыша» эпосынан. Биш айҙан өйҙәрен бикләп, улар тыуған ауылдарынан ҡуҙғалырға мәжбур булды.
3. Йәнбирҙина.
3. Нимәнелер быуыу, ҡаплау. □ Закрывать, загораживать. / Загораживание. Бухтанан сығыу юлын бикләу. Дамбаны бикләу. Көслө ағым каналға утеу юлын бикләй.
БИКЛӘҮ II (биклә-) (Р.: заучивать; И.: learn by rote; T.: ezberlemek) ҡ. диал.
Ятлау. □ Заучивать, выучивать. Шиғырҙы ятҡа бикләу. Хәтергә ҡабатлау таблицаһын бикләу.
БИКЛӘҮ III (биклә-) (Р: закрыть; И.: shut; T.: kapamak) ҡ.
Ваҡытлыса йәки бөтөнләйгә эшмәкәрлеген туҡтатыу {учреждение, предприятие һ. б. тураһында), ябыу. □ Закрыть.
БИКЛӘҮЕК (бикләүеге) (Р: помост для сушки курута; И.: platform; T.: raf) и. этн.
Ҡорот киптереү өсөн йәш талдан үреп, дүрт ҡаҙыҡ өҫтөнә ҡуйылған ылаш. □ Помост для сушки курута. Ҡоротто бикләуектә киптереу.
БИКЛӘҮЕС и. диал. ҡар. ылаш.
БИКЛӘШЕҮ (бикләш-) ҡ. урт. ҡар. бикләү I. взаимн. от бикләү I.
БИКРЕ [дөйөм төрки бекире ‘мәрсен’] (Р: осётр; И.: sturgeon; T.: mersin) и. зоол.
Ҡыҫҡа моронло, ҡабырсаҡ тәңкәле балыҡ; мәрсен. □ Осётр (лат. Acipenser). Бикре ите. ■ Башҡорттар борон-борондан балыҡсылыҡ менән шөғөлләнгән. Беҙҙец һыуҙарҙа ниндәй генә балыҡ юҡ! Бәрҙе, бағыр, ҡыҙыл балыҡ, ала балыҡ һәм бикре кеуек ҡиммәтле балыҡтар ҙа бар хатта. И. Бураҡаев, Ш. Нафиҡов.
БИКРЕ ҺЫМАҠТАР и. зоол. ҡар. бикре.
БИКРӘ (Р: белуга; И.: beluga; T.: mersin balığı) и. зоол. диал.
Ҡырпа (балыҡ). □ Белуга (лат. Huso huso ).
БИКС [рус. < нем. Ыхеп ‘үҙең менән алыу’] (Р: бикс; И.: steam sterilizer; T.: sterilize kutusu) и. мед.
Стерилизациялау өсөн махсус һауыт.
□ Бикс {специальная посуда для стерилизации).
БИКСЕРЕҮ (биксер-) (Р: сдавать; И.: become weak; T.: zayıflamak) ҡ. диал.
Көс-ҡеүәт кәмеү, йомшарыу. □ Сдавать, слабеть (о пожилых людях). Ҡартайып бик-сереу.
БИКТАШ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Кәлсер-тамаҡ ырыуы араһы. □ Бикташ {родовое подразделение башкир рода каль-сер-тамак).
БИКӘ (Р: госпожа; И.: dame; T.: bayan) и.
1. иҫк. Бай бисә, хужа ҡатын. □ Госпожа, барыня. ■ Баярҙар бикәләре менән ҡунаҡҡа йөрөргә яратҡандар. Д. Никольский.
2. диал. Ирҙең туғаны. □ Родственница мужа. Бикәне ҡаршы алыу.
3. диал. Ирҙең апаһы. □ Золовка.
4. Ҡатын-ҡыҙға ололап өндәшеү һүҙе.
□ Употребляется при обращении к женщине.
5. диал. ҡар. абыстай.
6. диал. ҡар. кәләш.
БИКӘБАШ (Р: посконник полевой; И.: boneset; T.: koyun pıtrağı) и. бот.
Ҡара-ҡаршы телмә япраҡлы, ал суҡ сәскәле ҡый үләне. □ Посконник полевой (лат. Eupatorium). Бикәбаш баҫып алыу.
БИКӘЙ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Тамъян ырыуы араһы. □ Бикәй (родовое подразделение башкир племени тамьян).
БИКӘМ (Р: тётя; И.: husband’s sister; T: abla) и.
Ҡатынға ирҙең апаһы; ҡәйенбикә. □ Тётя {сестра мужа). ■ [Муйылбикә Мәғфурәгә:] Һәйбәт йырлайһыц, бикәм, тыныц да иркен әле. Һ. Дәүләтшина.
261