Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 285
Поиск по словарям
БИРТЕК САБЫУ
5. Һабантуйҙа йыйылған бүләк. □ Подарки, собранные на сабантуе. Йыйылған бирнә.
БИРНӘ КҮРҺӘТЕҮ (бирнә күрһәт-) (Р.: свадебный обряд, посвящённый показу гостям собранных подарков; И.: wedding rite; T.: bir düğün töreni) ҡ. этн.
Бирнәне, йыйылған бүләктәрҙе батмусҡа һалып күрһәтеү йолаһы. □ Свадебный обряд показа гостям собранных подарков.
БИРНӘЛЕ (Р: с приданым; И.: with a dowry; T.: çeyizli) с.
Бирнәһе булған. □ С приданым. Бирнәле килен. • Белемле ҡыҙ — бирнәле ҡыҙ. Мәҡәл.
БИРНӘ Л ЕК (бирнәлеге) (Р: приданое;
И.: dowry; T.: çeyizlik) и.
Бирнәгә әҙерләнгән кәрәк-яраҡ. □ Приданое. ■ Кис ултырып ҡыҙҙар сигеу сигә, сиккәндәре, беләм, — бирнәлек. М. Кәрим.
БИРСӘ [боронғо төрки бэр ‘биҙ’ ] (Р: шрам; И.: scar; T.: yara izi) и.
Яранан йәки һынғандан һуң төҙәлгән урында барлыҡҡа килгән эҙ. □ Шрам, рубец. Биттәге бирсә. ■ [Ғарифтың] ауыҙ ситенән һул ҡолағының төбөнә тиклем бирсә һуҙылған. X. Мохтар.
БИРСӘЙЕҮ (бирсәй-) (Р: рубцеваться;
И.: cicatrize; T.: et bağlamak) ҡ. диал.
Йөйлө булыу; йәйләнеү; ҡалҡып тороу.
□ Рубцеваться, зарубцеваться; выступать (о костях). Бирсәйеп уңалыу. Яраның урыны бирсәйеп уңалды.
БИРСӘ Л ӘНЕҮ (бирсәлән-) ҡ. ҡар. бирсәйеү.
БИРСӘТКӘ [рус.] (Р: перчатка; И.: glove; T.: eldiven) и.
Биш бармаҡлы ҡул кейеме. □ Перчатка. Йөн бирсәткә. Кун бирсәткә. Бирсәткә бәйләу. ■ Көрьәндәре лә беҙҙәге кеуек кәштәлә тугел, ебәк эскәтер өҫтөндә тора, уны бирсәткә менән генә асып ҡарайҙар. Д. Юлтый.
БИРТ [боронғо төрки бэр ‘биҙ’] (Р: закрытый перелом; И.: fracture; T.: kırık) и.
Яртылаш һынған урын. □ Закрытый перелом, трещина. Н [Урал батыр] балтыр ите һулыған, бирте уңалған ағастай, елек
башы сурайған бер ҡарсыҡҡа һырышҡан. «Урал батыр».
БИРТЕК I (биртеге) (Р: повреждение; И.: harm to one’s waist; T.: bel ağrısı) и.
Биртенгән урын. □ Повреждение (е пояснице). Биртек булыу.
БИРТЕК II (биртеге) (Р: продукты; И.: kind of ethnographic rite; T.: bel ağrısı için 40 evden toplanan yemek) и. этн.
Биле биртенгән кешене имләр өсөн ҡырҡ өйҙән йөрөп йыйған ашамлыҡ. □ Продукты, собираемые с сорока домов для магического лечения больного с повреждённым позвоночником. Биртек ашы. Биртек йыйыу. ■ Сәмиғулланың ун ике йәшлек ҡыҙы Мәстурә .. өй беренсә инеп, туҫтағын ишектән һоноп, һамаҡлап, биртек һорап йөрөнө. Ж. Кейекбаев.
БИРТЕК III (Р: угнетённый; И.: depressed; T.: bunalımlı) с. диал.
Китек күңелле. □ Угнетённый, подавленный, обиженный. Биртек кеше.
БИРТЕК АҘЫҒЫ (Р: ритуальная пища; И.: ritual food; T.: bel ağrısı için 40 evden toplanan yemek) и. миф.
Биртек (II) ашы. □ Ритуальная пища биртек (II). ■ Ете өйҙән биртек аҙығы йыялар. Ф. Хисамитдинова.
БИРТЕК ЙЫЙЫУ (биртек йый ) (Р: сбор ритуальной еды для больного; И.: collecting food for the sick; T.: bel ağrısı için yiyecek toplama) ҡ. миф.
Биле биртенгән ауырыуға аҙыҡ йыйыу. □ Сбор ритуальной еды для больного с по-верждённым позвоночником. ■ Биртек йыйғанда ишекте ҡыҫып ҡына артың менән тороп, һамаҡлап һорайһың. Экспедиция материалдарынан.
БИРТЕКЛӘНЕҮ (биртеклән-) ҡ. диал. ҡар. төшөнкөлөккә бирелеү.
БИРТЕК САБЫУ (биртек сап-) (Р: магический способ лечения поясницы; И.: sort of magical healing; T.: büyü ile iyileştirme usulü) ҡ. миф.
Билде магик дауалау ысулы. □ Магический способ лечения поясницы. ■ Биртек
285
5. Һабантуйҙа йыйылған бүләк. □ Подарки, собранные на сабантуе. Йыйылған бирнә.
БИРНӘ КҮРҺӘТЕҮ (бирнә күрһәт-) (Р.: свадебный обряд, посвящённый показу гостям собранных подарков; И.: wedding rite; T.: bir düğün töreni) ҡ. этн.
Бирнәне, йыйылған бүләктәрҙе батмусҡа һалып күрһәтеү йолаһы. □ Свадебный обряд показа гостям собранных подарков.
БИРНӘЛЕ (Р: с приданым; И.: with a dowry; T.: çeyizli) с.
Бирнәһе булған. □ С приданым. Бирнәле килен. • Белемле ҡыҙ — бирнәле ҡыҙ. Мәҡәл.
БИРНӘ Л ЕК (бирнәлеге) (Р: приданое;
И.: dowry; T.: çeyizlik) и.
Бирнәгә әҙерләнгән кәрәк-яраҡ. □ Приданое. ■ Кис ултырып ҡыҙҙар сигеу сигә, сиккәндәре, беләм, — бирнәлек. М. Кәрим.
БИРСӘ [боронғо төрки бэр ‘биҙ’ ] (Р: шрам; И.: scar; T.: yara izi) и.
Яранан йәки һынғандан һуң төҙәлгән урында барлыҡҡа килгән эҙ. □ Шрам, рубец. Биттәге бирсә. ■ [Ғарифтың] ауыҙ ситенән һул ҡолағының төбөнә тиклем бирсә һуҙылған. X. Мохтар.
БИРСӘЙЕҮ (бирсәй-) (Р: рубцеваться;
И.: cicatrize; T.: et bağlamak) ҡ. диал.
Йөйлө булыу; йәйләнеү; ҡалҡып тороу.
□ Рубцеваться, зарубцеваться; выступать (о костях). Бирсәйеп уңалыу. Яраның урыны бирсәйеп уңалды.
БИРСӘ Л ӘНЕҮ (бирсәлән-) ҡ. ҡар. бирсәйеү.
БИРСӘТКӘ [рус.] (Р: перчатка; И.: glove; T.: eldiven) и.
Биш бармаҡлы ҡул кейеме. □ Перчатка. Йөн бирсәткә. Кун бирсәткә. Бирсәткә бәйләу. ■ Көрьәндәре лә беҙҙәге кеуек кәштәлә тугел, ебәк эскәтер өҫтөндә тора, уны бирсәткә менән генә асып ҡарайҙар. Д. Юлтый.
БИРТ [боронғо төрки бэр ‘биҙ’] (Р: закрытый перелом; И.: fracture; T.: kırık) и.
Яртылаш һынған урын. □ Закрытый перелом, трещина. Н [Урал батыр] балтыр ите һулыған, бирте уңалған ағастай, елек
башы сурайған бер ҡарсыҡҡа һырышҡан. «Урал батыр».
БИРТЕК I (биртеге) (Р: повреждение; И.: harm to one’s waist; T.: bel ağrısı) и.
Биртенгән урын. □ Повреждение (е пояснице). Биртек булыу.
БИРТЕК II (биртеге) (Р: продукты; И.: kind of ethnographic rite; T.: bel ağrısı için 40 evden toplanan yemek) и. этн.
Биле биртенгән кешене имләр өсөн ҡырҡ өйҙән йөрөп йыйған ашамлыҡ. □ Продукты, собираемые с сорока домов для магического лечения больного с повреждённым позвоночником. Биртек ашы. Биртек йыйыу. ■ Сәмиғулланың ун ике йәшлек ҡыҙы Мәстурә .. өй беренсә инеп, туҫтағын ишектән һоноп, һамаҡлап, биртек һорап йөрөнө. Ж. Кейекбаев.
БИРТЕК III (Р: угнетённый; И.: depressed; T.: bunalımlı) с. диал.
Китек күңелле. □ Угнетённый, подавленный, обиженный. Биртек кеше.
БИРТЕК АҘЫҒЫ (Р: ритуальная пища; И.: ritual food; T.: bel ağrısı için 40 evden toplanan yemek) и. миф.
Биртек (II) ашы. □ Ритуальная пища биртек (II). ■ Ете өйҙән биртек аҙығы йыялар. Ф. Хисамитдинова.
БИРТЕК ЙЫЙЫУ (биртек йый ) (Р: сбор ритуальной еды для больного; И.: collecting food for the sick; T.: bel ağrısı için yiyecek toplama) ҡ. миф.
Биле биртенгән ауырыуға аҙыҡ йыйыу. □ Сбор ритуальной еды для больного с по-верждённым позвоночником. ■ Биртек йыйғанда ишекте ҡыҫып ҡына артың менән тороп, һамаҡлап һорайһың. Экспедиция материалдарынан.
БИРТЕКЛӘНЕҮ (биртеклән-) ҡ. диал. ҡар. төшөнкөлөккә бирелеү.
БИРТЕК САБЫУ (биртек сап-) (Р: магический способ лечения поясницы; И.: sort of magical healing; T.: büyü ile iyileştirme usulü) ҡ. миф.
Билде магик дауалау ысулы. □ Магический способ лечения поясницы. ■ Биртек
285