Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 286
Поиск по словарям
БИРТЕК ТОТОУ
булып бил ауыртһа, уға балта менән тейеп алаң, шуны биртек сабыу тиҙәр. Экспедиция материалдарынан.
БИРТЕК ТОТОУ (биртек тот-) (Р.: повреждаться (о пояснице)', И.: harm to one’s waist; T.: bel ağrısı) ҡ. миф.
Бил ауыртыу. □ Повреждаться (о пояснице ). ■ Шәрәфетдиндең билен биртек тотҡан тип биртек ашы йыйып йөрөйҙәр. Н. Ғәлина.
БИРТЕЛЕҮ (биртел-) ҡ. төш. ҡар. бир-теү. страд, от биртеү. Быуыны биртелгән. • Биртенгәнгә биртелмә. Әйтем.
БИРТЕНДЕРЕҮ (биртендер-) (Р: повреждать; И.: injure; T.: berelemek) ҡ.
Ауырлыҡ төшөрөп, һуғып, шаҡарып имгәтеү. □ Повреждать, подвернуть. Билде биртендереу. ■ Туры айғыр сананы кәйелтеп йығып, Нәғимдең ҡулын биртендерҙе. Һ. Дәүләтшина.
БИРТЕНЕҮ (биртен-) (Р: повреждаться; И.: overstrain; T.: zedelemek) ҡ.
Ауырлыҡ төшөп, һуғылып, шаҡарылып имгәнеү. □ Повреждаться (о пояснице), надорваться. ■ Биле биртенеп, ҡуҙғала алмай ятҡан Юламан ҡарттың куңеленә хафалы уйҙар килә. 3. Биишева.
БИРТЕҮ (бирт-) (Р: ушибать; И.: hurt; T.: berelemek) ҡ.
1. Биртендереү. □ Ушибать, повреждать. Биртә тибеу. • Бейә ҡолонон типһә лә биртә типмәҫ. Әйтем.
2. Имгәтеү. □ Калечить.
БИРХАТ ИТЕП (Р: хорошо, замечательно; И.: well; T.: çok iyi) р. диал.
Шәп итеп, яҡшы итеп. □ Хорошо, замечательно. Бирхат итеп ҡунаҡ һыйлағандар.
БИРХАУАЙ ИТЕ (Р: обычай угощения сватов односельчанами невесты во время свадьбы; И.: sort of ethnographic ritual; T.: düğün âdeti) и. этн.
Туйҙа ҡоҙаларҙы өс-дүрт өй бер булып һыйлау йолаһы. □ Обычай угощения сватов односельчанами невесты во время свадьбы. Бирхауай итенә саҡырыу.
БИРЬЯҠ (бирьяғы) (Р: эта сторона {по отношению к говорящему)', И.: this side; T.: bu yana) и.
һыу, соҡор, үҙәк һ. б. ерҙең бирге яғы; киреһе — аръяҡ. □ Эта сторона {по отношению к говорящему). Бирьяҡҡа сығыу. Бирьяҡ урам. Бирьяҡ яр. ■ Кисеуҙән бик куп һыбайлы бирьяҡҡа сыға. И. Көҫәпҡол.
БИРЬЯҠЛАП (Р: по эту сторону; И.: on this side; T: bu yandan) p.
Бирге яҡтан. □ По эту сторону. Бирьяҡ-лап килеу.
БИРЬЯҠ ЛАТЫП р. ҡар. бирьяклан.
БИРӘН [дөйөм төрки] (Р: водянка; И.: dropsy; T.: ödem) и.
1. мед. Тире аҫтына һары һыу йыйылып яман шешендерә торған ауырыу. □ Водянка. Бирән менән ауырыу.
2. кусм. Туймай күп ашаған кеше; мәскәй. □ Обжора, прожорливый. Бирән булыу. • Бур байыҡмаҫ, бирән туймаҫ. Әйтем.
3. Байлыҡҡа туймаған кеше; ҡомһоҙ.
□ Ненасытный.
4. диал. ҡар. өсйән.
Бирән ҡорһаҡ күп ашай торған, туймай торған. □ Обжора.
БИРӘН ЗӘХМӘТЕ (Р: дух болезни водянки; И.: spirit of dropsy; T: ödem hastalığının ruhu) и. миф.
Башҡорт мифологияһында бирән ауырыуы эйәһе. □ Дух болезни водянки. Бирән зәхмәте улегә лә ҡуна икән.
БИРӘНЛЕК (бирәнлеге) (Р.: обжорство; И.: gluttony; T: oburluk) и. диал.
Туймайынса күп ашау. □ Обжорство, ненасытность, чревоугодие. Бирәнлек кур-һәтеу.
БИРӘНЛӘНЕҮ (бирәнлән-) (Р: объедаться; И.: overeat; T: fazla yemek) ҡ. диал.
Туймаҫ тамаҡҡа, бирәнгә әйләнеү.
□ Объедаться; обжираться. ■ [Сәлимә Тарифҡа:] Әйҙә, тиҙерәк, бирәнләнеп торма. Н. Мусин.
БИРӘН ЭЙӘҺЕ (Р: дух болезни водянки; И.: spirit of dropsy; T: istiska hastalığının ruhu) и. миф.
Бирән ауырыуы эйәһе. □ Дух, хозяин болезни водянки.
286
булып бил ауыртһа, уға балта менән тейеп алаң, шуны биртек сабыу тиҙәр. Экспедиция материалдарынан.
БИРТЕК ТОТОУ (биртек тот-) (Р.: повреждаться (о пояснице)', И.: harm to one’s waist; T.: bel ağrısı) ҡ. миф.
Бил ауыртыу. □ Повреждаться (о пояснице ). ■ Шәрәфетдиндең билен биртек тотҡан тип биртек ашы йыйып йөрөйҙәр. Н. Ғәлина.
БИРТЕЛЕҮ (биртел-) ҡ. төш. ҡар. бир-теү. страд, от биртеү. Быуыны биртелгән. • Биртенгәнгә биртелмә. Әйтем.
БИРТЕНДЕРЕҮ (биртендер-) (Р: повреждать; И.: injure; T.: berelemek) ҡ.
Ауырлыҡ төшөрөп, һуғып, шаҡарып имгәтеү. □ Повреждать, подвернуть. Билде биртендереу. ■ Туры айғыр сананы кәйелтеп йығып, Нәғимдең ҡулын биртендерҙе. Һ. Дәүләтшина.
БИРТЕНЕҮ (биртен-) (Р: повреждаться; И.: overstrain; T.: zedelemek) ҡ.
Ауырлыҡ төшөп, һуғылып, шаҡарылып имгәнеү. □ Повреждаться (о пояснице), надорваться. ■ Биле биртенеп, ҡуҙғала алмай ятҡан Юламан ҡарттың куңеленә хафалы уйҙар килә. 3. Биишева.
БИРТЕҮ (бирт-) (Р: ушибать; И.: hurt; T.: berelemek) ҡ.
1. Биртендереү. □ Ушибать, повреждать. Биртә тибеу. • Бейә ҡолонон типһә лә биртә типмәҫ. Әйтем.
2. Имгәтеү. □ Калечить.
БИРХАТ ИТЕП (Р: хорошо, замечательно; И.: well; T.: çok iyi) р. диал.
Шәп итеп, яҡшы итеп. □ Хорошо, замечательно. Бирхат итеп ҡунаҡ һыйлағандар.
БИРХАУАЙ ИТЕ (Р: обычай угощения сватов односельчанами невесты во время свадьбы; И.: sort of ethnographic ritual; T.: düğün âdeti) и. этн.
Туйҙа ҡоҙаларҙы өс-дүрт өй бер булып һыйлау йолаһы. □ Обычай угощения сватов односельчанами невесты во время свадьбы. Бирхауай итенә саҡырыу.
БИРЬЯҠ (бирьяғы) (Р: эта сторона {по отношению к говорящему)', И.: this side; T.: bu yana) и.
һыу, соҡор, үҙәк һ. б. ерҙең бирге яғы; киреһе — аръяҡ. □ Эта сторона {по отношению к говорящему). Бирьяҡҡа сығыу. Бирьяҡ урам. Бирьяҡ яр. ■ Кисеуҙән бик куп һыбайлы бирьяҡҡа сыға. И. Көҫәпҡол.
БИРЬЯҠЛАП (Р: по эту сторону; И.: on this side; T: bu yandan) p.
Бирге яҡтан. □ По эту сторону. Бирьяҡ-лап килеу.
БИРЬЯҠ ЛАТЫП р. ҡар. бирьяклан.
БИРӘН [дөйөм төрки] (Р: водянка; И.: dropsy; T.: ödem) и.
1. мед. Тире аҫтына һары һыу йыйылып яман шешендерә торған ауырыу. □ Водянка. Бирән менән ауырыу.
2. кусм. Туймай күп ашаған кеше; мәскәй. □ Обжора, прожорливый. Бирән булыу. • Бур байыҡмаҫ, бирән туймаҫ. Әйтем.
3. Байлыҡҡа туймаған кеше; ҡомһоҙ.
□ Ненасытный.
4. диал. ҡар. өсйән.
Бирән ҡорһаҡ күп ашай торған, туймай торған. □ Обжора.
БИРӘН ЗӘХМӘТЕ (Р: дух болезни водянки; И.: spirit of dropsy; T: ödem hastalığının ruhu) и. миф.
Башҡорт мифологияһында бирән ауырыуы эйәһе. □ Дух болезни водянки. Бирән зәхмәте улегә лә ҡуна икән.
БИРӘНЛЕК (бирәнлеге) (Р.: обжорство; И.: gluttony; T: oburluk) и. диал.
Туймайынса күп ашау. □ Обжорство, ненасытность, чревоугодие. Бирәнлек кур-һәтеу.
БИРӘНЛӘНЕҮ (бирәнлән-) (Р: объедаться; И.: overeat; T: fazla yemek) ҡ. диал.
Туймаҫ тамаҡҡа, бирәнгә әйләнеү.
□ Объедаться; обжираться. ■ [Сәлимә Тарифҡа:] Әйҙә, тиҙерәк, бирәнләнеп торма. Н. Мусин.
БИРӘН ЭЙӘҺЕ (Р: дух болезни водянки; И.: spirit of dropsy; T: istiska hastalığının ruhu) и. миф.
Бирән ауырыуы эйәһе. □ Дух, хозяин болезни водянки.
286