Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 288
Поиск по словарям
БИСТРО
Талдан үрелгән кәрзин. □ Корзинка, плетёная из ивы.
БИСТРО [рус. < фр. bistrot] (Р.: бистро; И.: bistro; Т: bistro) и.
Тәғәмхана, бәләкәй кафе. □ Бистро. Би-строла тамаҡ ялғау.
БИСТУПАР (Р.: название родового подразделения; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Ҡатай ырыуы аймағы. □ Биступар (родовое подразделение башкир племени катай).
БИСУРА [боронғо төрки биччура ‘маймыл балаһы’] (Р: кикимора (мифическое существо — нечистая сила в женском образе); И.: kikimora; T.: cadı) и. миф.
1. Ялбыр һары сәсле ҡурҡыныс ҡатын-ҡыҙ һүрәтендәге мифик зат. □ Кикимора (мифическое существо, нечистая сила в женском образе). • Бисура менән буре дуҫ. Әйтем.
2. диал. Бөхтә булмаған, әрпеш, һәпрә ҡатын-ҡыҙ. □ Неопрятная, неаккуратно одетая женщина. Бисураға әйләнеу.
БИСУРАЛАЙ (Р.: как кикимора; И.: as a kikimora; T: cadı gibi) p.
Бисура кеүек. □ Как кикимора. ■ [Кар-сыҡ:] Йэ, ни тағы бисуралай тупһа төбөндә тораһың. Өҫ-башыңды һал да тургә ут. X. Ғиләжев.
БИСУРАЛАНЫУ (бисуралан-) (Р: быть неопрятным; И.: act as a kikimora; T: cadılaşmak) к.
Әрпешләнеү. □ Быть неопрятным. Бису-раланып ботоу.
БИСӘ [дөйөм төрки бег, бәг ‘эйә, хужа’] (Р: жена; И.: wife; T: karı) и. һөйл.
1. Ирҙең ғаилә иптәше; ҡатын, йәмәғәт, иш. □ Жена, супруга. Бисә алыу. Бисәләр эше. ■ Теге ҡыҙ мине бында ел ташланы, тигән. Тимербулат уға ғашиҡ булып та өлгөргән. Оҙаҡ уйлап тормай бисә итеп алып, бергә торала башлаған. Әкиәттән.
2. Иргә барған, ире булған ҡатын-ҡыҙ; ҡатын. □ Замужняя женщина. Бисә кеше.
БИСӘКӘЙ (Р: женщина; И.: unfamiliar woman; T.: kadın) и.
1. ирк. ҡар. бисә. ■ Юламан ҡарттың да сағыу ҡарашлы бисәкәйе бар ине. 3. Биишева.
2. диал. Таныш булмаған бисәгә ҡарата әйтелә. □ Незнакомая женщина. Бер бисәкәй килә.
3. мыҫҡ. Бисәләр эшенә ҡыҫылған ирҙәргә әйтелә. □ Баба (о мужчине, вмешивающемся в женские дела).
БИСӘКӘЙЛӘНЕҮ (бисәкәйлән-) (Р: стать женоподобным; И.: be effiminate; T: kadın gibi olmak) ҡ. мыҫҡ.
Ҡатын-ҡыҙға хас холоҡло булыу. □ Стать женоподобным. Бисәкәйләнеп йөрөу.
БИСӘЛЕ-АБЫШҠАЛЫ с. диал. ҡар. ирле-ҡатынлы.
БИСӘЛЕККӘ АЛЫУ (бисәлеккә ал-) (Р: жениться; И.: marry; T.: evlenmek) ҡ.
Әйләнеү. □ Жениться, брать в жёны. ■ Капкан һалдым Ҡараташҡа, кук бурене алам тип, яусылаттым ҡоҙасаны бисәлеккә алам тип. Халыҡ йырынан.
БИСӘ-СӘСӘ (Р: женщины; И.: women; T.: kadınlar) и. йыйн.
Бисәләр. □ Женщины. Бисә-сәсә йыйылған. ■ Бөтәһе лә һуғышта .. тик ҡарт-ҡоро, бала-саға, бисә-сәсә генә ҡалған. Д. Юлтый.
БИҪТАУ ҮЛӘНЕ и. бот. ҡар. баллыҡай.
БИҪТӘ I [фарсы баст ‘йорт’] (Р: пригород; И.: suburb; T: banliyö) и.
1. Ҡала сите. □ Пригород, предместье, слобода. ■ Өфөнөң айырым биҫтәләре .. Ағиҙелдең уйпат һул яҡ ярын биләйҙәр. М. Хисмәтов.
2. Район бүленешендә бәләкәй бер өлөш. □ Микрорайон. «Ҡояшлы» биҫтәһе. «Көнъяҡ» биҫтәһе. ■ Киләһе йылда Өфөлә яңы биҫтә барлыҡҡа киләсәк — ҡаланың Дим районы эргәһендәге ике кул араһында куркәм урында торлаҡ комплексы төҙөу куҙаллана. «Йәшлек», 5 июнь 2010.
БИҪТӘ II: тел биҫтәһе (Р: болтун; И.: chatterer; T.: geveze) и.
Телгә бөткән, күп һөйләгән кеше. □ Болтун, болтунья, говорунья. Тел биҫтәһе килгән.
288
Талдан үрелгән кәрзин. □ Корзинка, плетёная из ивы.
БИСТРО [рус. < фр. bistrot] (Р.: бистро; И.: bistro; Т: bistro) и.
Тәғәмхана, бәләкәй кафе. □ Бистро. Би-строла тамаҡ ялғау.
БИСТУПАР (Р.: название родового подразделения; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Ҡатай ырыуы аймағы. □ Биступар (родовое подразделение башкир племени катай).
БИСУРА [боронғо төрки биччура ‘маймыл балаһы’] (Р: кикимора (мифическое существо — нечистая сила в женском образе); И.: kikimora; T.: cadı) и. миф.
1. Ялбыр һары сәсле ҡурҡыныс ҡатын-ҡыҙ һүрәтендәге мифик зат. □ Кикимора (мифическое существо, нечистая сила в женском образе). • Бисура менән буре дуҫ. Әйтем.
2. диал. Бөхтә булмаған, әрпеш, һәпрә ҡатын-ҡыҙ. □ Неопрятная, неаккуратно одетая женщина. Бисураға әйләнеу.
БИСУРАЛАЙ (Р.: как кикимора; И.: as a kikimora; T: cadı gibi) p.
Бисура кеүек. □ Как кикимора. ■ [Кар-сыҡ:] Йэ, ни тағы бисуралай тупһа төбөндә тораһың. Өҫ-башыңды һал да тургә ут. X. Ғиләжев.
БИСУРАЛАНЫУ (бисуралан-) (Р: быть неопрятным; И.: act as a kikimora; T: cadılaşmak) к.
Әрпешләнеү. □ Быть неопрятным. Бису-раланып ботоу.
БИСӘ [дөйөм төрки бег, бәг ‘эйә, хужа’] (Р: жена; И.: wife; T: karı) и. һөйл.
1. Ирҙең ғаилә иптәше; ҡатын, йәмәғәт, иш. □ Жена, супруга. Бисә алыу. Бисәләр эше. ■ Теге ҡыҙ мине бында ел ташланы, тигән. Тимербулат уға ғашиҡ булып та өлгөргән. Оҙаҡ уйлап тормай бисә итеп алып, бергә торала башлаған. Әкиәттән.
2. Иргә барған, ире булған ҡатын-ҡыҙ; ҡатын. □ Замужняя женщина. Бисә кеше.
БИСӘКӘЙ (Р: женщина; И.: unfamiliar woman; T.: kadın) и.
1. ирк. ҡар. бисә. ■ Юламан ҡарттың да сағыу ҡарашлы бисәкәйе бар ине. 3. Биишева.
2. диал. Таныш булмаған бисәгә ҡарата әйтелә. □ Незнакомая женщина. Бер бисәкәй килә.
3. мыҫҡ. Бисәләр эшенә ҡыҫылған ирҙәргә әйтелә. □ Баба (о мужчине, вмешивающемся в женские дела).
БИСӘКӘЙЛӘНЕҮ (бисәкәйлән-) (Р: стать женоподобным; И.: be effiminate; T: kadın gibi olmak) ҡ. мыҫҡ.
Ҡатын-ҡыҙға хас холоҡло булыу. □ Стать женоподобным. Бисәкәйләнеп йөрөу.
БИСӘЛЕ-АБЫШҠАЛЫ с. диал. ҡар. ирле-ҡатынлы.
БИСӘЛЕККӘ АЛЫУ (бисәлеккә ал-) (Р: жениться; И.: marry; T.: evlenmek) ҡ.
Әйләнеү. □ Жениться, брать в жёны. ■ Капкан һалдым Ҡараташҡа, кук бурене алам тип, яусылаттым ҡоҙасаны бисәлеккә алам тип. Халыҡ йырынан.
БИСӘ-СӘСӘ (Р: женщины; И.: women; T.: kadınlar) и. йыйн.
Бисәләр. □ Женщины. Бисә-сәсә йыйылған. ■ Бөтәһе лә һуғышта .. тик ҡарт-ҡоро, бала-саға, бисә-сәсә генә ҡалған. Д. Юлтый.
БИҪТАУ ҮЛӘНЕ и. бот. ҡар. баллыҡай.
БИҪТӘ I [фарсы баст ‘йорт’] (Р: пригород; И.: suburb; T: banliyö) и.
1. Ҡала сите. □ Пригород, предместье, слобода. ■ Өфөнөң айырым биҫтәләре .. Ағиҙелдең уйпат һул яҡ ярын биләйҙәр. М. Хисмәтов.
2. Район бүленешендә бәләкәй бер өлөш. □ Микрорайон. «Ҡояшлы» биҫтәһе. «Көнъяҡ» биҫтәһе. ■ Киләһе йылда Өфөлә яңы биҫтә барлыҡҡа киләсәк — ҡаланың Дим районы эргәһендәге ике кул араһында куркәм урында торлаҡ комплексы төҙөу куҙаллана. «Йәшлек», 5 июнь 2010.
БИҪТӘ II: тел биҫтәһе (Р: болтун; И.: chatterer; T.: geveze) и.
Телгә бөткән, күп һөйләгән кеше. □ Болтун, болтунья, говорунья. Тел биҫтәһе килгән.
288