Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 309
Поиск по словарям
БОЛА
алып барҙым. «Тимер ат»ымды боксҡа индереп ҡуйҙылар, тирә башланылар. «Йәшлек», 22 апрель 2010. Быҙауҙарҙы тыуғас та һыйырҙан айыралар һәм махсус боксҡа урынлаштыралар. «Башинформ» агентлығы сайты, 19 ноябрь 2009.
БОКС IV [рус.] (Р.: стричься под бокс; И.: boxer cut; T.: saç kesimi şekli) u.
Ирҙәрҙең түбәлә генә ҡалдырып сәс алдырыу ысулы. □ Стричься под бокс. Сәсте бокс итеп алдырыу.
БОКСЁР [рус. < ингл. boxer} (Р.: боксёр; И.: boxer; T.: boksör) и.
Бокс менән шөғөлләнгән спортсы.
□ Боксёр. Боксёрҙар ярышы. ■ Унан Ҡыҙырас, артабан ысынлап һуғышырға әҙерләнеп, ҡапыл ғына артҡа һикерҙе лә, ике йоҙроғон боксёрҙарса төйнәп, һул аяғын артҡа терәп, уц тубығын бөгөбөрәк алға баҫты, һул йоҙроғо менән күкрәген ҡаплап, уңын алға һуҙҙы. 3. Биишева.
БОКСИТ [рус. < фр. bauxite} (Р: боксит; И.: bauxite; T.: boksit) и. мин.
Ултырма тау тоҡомонан торған иң яҡшы алюмин рудаһы. □ Горная порода, содержащая глинозём, алюминиевая руда. Боксит ятҡылығы. Н Ул [Касим] бит бокситты юл ыңғайында уҡ таба һалып, тиҙерәк Өфөгә — теге ҡурсаҡ кеуек ҡыҙы эргәһенә һыҙырға самалай. Н. Мусин.
БОҠАЙ (Р: бука; И.: bogyman; T.: umacı) и. миф. диал.
Балаларҙы ҡурҡыта торған мифик зат.
□ Бука (мифическое существо, которым пугают детей). Бапаҡ, боҡай менән ҡурҡытып уҫтерҙеләр беҙҙе.
БОҠАЙЫУ (боҡай-, боҡая) (Р: съёживаться; И.: shrivel; T.: büzülmek) ҡ. диал.
1. Йомарланып ҡына сүгеү. □ Съёживаться. Боҡайып ултырыу.
2. диал. ҡар. боҫоу 1.
БОҠТАЙЫУ (боҡтай-) ҡ. диал. ҡар. боҡайыу.
БОҠҺОУ I (боҡһо-) ҡ. диал. ҡар. ҡаҡһыу I. Ҡорот боҡһоған.
БОҠҺОУ II с. диал. ҡар. ҡаҡһыу II. Боҡһоу эркет.
БОЛ I [фарс. Jjj] (Р: деньги; И.: money; T.: para) и. иҫк.
1. Аҡса. □ Деньги. Бол алыу.
2. Матди мөмкинлек; байлыҡ, мал. □ Богатство, имущество. Бол йыйыу. ■ [Нурғәли:] Иген сәсерлек бол булһа, мин дә бында утын тартып йөрөмәҫ инем. С. Кулибай. Бисә алыр өсөн дә мал кәрәк, бол кәрәк, сослоҡ кәрәк. Р. Камал.
3. Ҡулға төшөргән мал; табыш, файҙа. □ Барыш, нажива. Бол эҙләу. Я Яу килгәндә өнһөҙ булһаң, хандың боло булырһың. Ҡобайырҙан.
4. кусм. Файҙа, килем. □ Прибыль. Бол табыу.
БОЛ II (Р: дорогой; И.: expensive; T.: pahalı) с.
Ҡиммәтле, затлы. □ Дорогой. ■ Менгән дә атым ҡола дунән, кейгән дә туным бол елән. Халыҡ йырынан.
БОЛА I [дөйөм төрки бул-ға- ‘болғау, бутау’] (Р: беспорядок; И.: disorder; T.: karışıklık) и.
1. Бөтә нәмәһе теләһә нисек туҙҙырылған, йыйнаҡһыҙ хәл. □ Беспорядок. Өй эсен болаға әйләндереу.
2. Талаш, һуғышлы ғауға. □ Скандал, дебош. Бола сығарыу. Я Сепаратор ултыртҡан яҡ умарта ҡорто һымаҡ, гөж килеп тора һәм төш етмәйенсә бола, ығы-зығы, сыр-сыу баҫылмай. Ж. Кейекбаев.
БОЛА II [боронғо төрки булғаҡ ‘бола, фетнә’] (Р: бунт; И.: riot; T.: isyan) и.
Баҫым, ҡыҫымға ҡаршы ҡуҙғалған хәрәкәт. □ Беспорядок, бунт. Бола кутәре-леу. ■ [Был һалдаттар] ер сигендәге һуғыш өсөн тугел, эске болаларҙы баҫтырыу өсөн һаҡлана. С. Агиш. Ҡаланы бер аҡтар, бер ҡыҙылдар алып торған бола ваҡытта Әх-мәровтың хыялынан бер нәмә лә барып сыҡманы. Б. Бикбай.
БОЛА III (Р: неубранный; И.: untidy; T.: toplanmamış) с.
309
алып барҙым. «Тимер ат»ымды боксҡа индереп ҡуйҙылар, тирә башланылар. «Йәшлек», 22 апрель 2010. Быҙауҙарҙы тыуғас та һыйырҙан айыралар һәм махсус боксҡа урынлаштыралар. «Башинформ» агентлығы сайты, 19 ноябрь 2009.
БОКС IV [рус.] (Р.: стричься под бокс; И.: boxer cut; T.: saç kesimi şekli) u.
Ирҙәрҙең түбәлә генә ҡалдырып сәс алдырыу ысулы. □ Стричься под бокс. Сәсте бокс итеп алдырыу.
БОКСЁР [рус. < ингл. boxer} (Р.: боксёр; И.: boxer; T.: boksör) и.
Бокс менән шөғөлләнгән спортсы.
□ Боксёр. Боксёрҙар ярышы. ■ Унан Ҡыҙырас, артабан ысынлап һуғышырға әҙерләнеп, ҡапыл ғына артҡа һикерҙе лә, ике йоҙроғон боксёрҙарса төйнәп, һул аяғын артҡа терәп, уц тубығын бөгөбөрәк алға баҫты, һул йоҙроғо менән күкрәген ҡаплап, уңын алға һуҙҙы. 3. Биишева.
БОКСИТ [рус. < фр. bauxite} (Р: боксит; И.: bauxite; T.: boksit) и. мин.
Ултырма тау тоҡомонан торған иң яҡшы алюмин рудаһы. □ Горная порода, содержащая глинозём, алюминиевая руда. Боксит ятҡылығы. Н Ул [Касим] бит бокситты юл ыңғайында уҡ таба һалып, тиҙерәк Өфөгә — теге ҡурсаҡ кеуек ҡыҙы эргәһенә һыҙырға самалай. Н. Мусин.
БОҠАЙ (Р: бука; И.: bogyman; T.: umacı) и. миф. диал.
Балаларҙы ҡурҡыта торған мифик зат.
□ Бука (мифическое существо, которым пугают детей). Бапаҡ, боҡай менән ҡурҡытып уҫтерҙеләр беҙҙе.
БОҠАЙЫУ (боҡай-, боҡая) (Р: съёживаться; И.: shrivel; T.: büzülmek) ҡ. диал.
1. Йомарланып ҡына сүгеү. □ Съёживаться. Боҡайып ултырыу.
2. диал. ҡар. боҫоу 1.
БОҠТАЙЫУ (боҡтай-) ҡ. диал. ҡар. боҡайыу.
БОҠҺОУ I (боҡһо-) ҡ. диал. ҡар. ҡаҡһыу I. Ҡорот боҡһоған.
БОҠҺОУ II с. диал. ҡар. ҡаҡһыу II. Боҡһоу эркет.
БОЛ I [фарс. Jjj] (Р: деньги; И.: money; T.: para) и. иҫк.
1. Аҡса. □ Деньги. Бол алыу.
2. Матди мөмкинлек; байлыҡ, мал. □ Богатство, имущество. Бол йыйыу. ■ [Нурғәли:] Иген сәсерлек бол булһа, мин дә бында утын тартып йөрөмәҫ инем. С. Кулибай. Бисә алыр өсөн дә мал кәрәк, бол кәрәк, сослоҡ кәрәк. Р. Камал.
3. Ҡулға төшөргән мал; табыш, файҙа. □ Барыш, нажива. Бол эҙләу. Я Яу килгәндә өнһөҙ булһаң, хандың боло булырһың. Ҡобайырҙан.
4. кусм. Файҙа, килем. □ Прибыль. Бол табыу.
БОЛ II (Р: дорогой; И.: expensive; T.: pahalı) с.
Ҡиммәтле, затлы. □ Дорогой. ■ Менгән дә атым ҡола дунән, кейгән дә туным бол елән. Халыҡ йырынан.
БОЛА I [дөйөм төрки бул-ға- ‘болғау, бутау’] (Р: беспорядок; И.: disorder; T.: karışıklık) и.
1. Бөтә нәмәһе теләһә нисек туҙҙырылған, йыйнаҡһыҙ хәл. □ Беспорядок. Өй эсен болаға әйләндереу.
2. Талаш, һуғышлы ғауға. □ Скандал, дебош. Бола сығарыу. Я Сепаратор ултыртҡан яҡ умарта ҡорто һымаҡ, гөж килеп тора һәм төш етмәйенсә бола, ығы-зығы, сыр-сыу баҫылмай. Ж. Кейекбаев.
БОЛА II [боронғо төрки булғаҡ ‘бола, фетнә’] (Р: бунт; И.: riot; T.: isyan) и.
Баҫым, ҡыҫымға ҡаршы ҡуҙғалған хәрәкәт. □ Беспорядок, бунт. Бола кутәре-леу. ■ [Был һалдаттар] ер сигендәге һуғыш өсөн тугел, эске болаларҙы баҫтырыу өсөн һаҡлана. С. Агиш. Ҡаланы бер аҡтар, бер ҡыҙылдар алып торған бола ваҡытта Әх-мәровтың хыялынан бер нәмә лә барып сыҡманы. Б. Бикбай.
БОЛА III (Р: неубранный; И.: untidy; T.: toplanmamış) с.
309