Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 362
Поиск по словарям
БӨЛӘҢГЕРТ
2. кусм. Һиҙелер-Һиҙелмәҫ, асыҡ түгел; тоноҡ. □ Тусклый, неясный, мутный. Ҡарт йәшлегенең бөләңгерт хәтирәләрен иҫләп ултыра.
3. диал. Күкшел. □ Синеватый. Бөләңгерт тауарҙан кулдәк тектереу. ■ [Ирназар] кутәрелеп ҡараһа, ни куҙе менән кур-һен, бөләңгерт кук йөҙөн иңләп, көнтыуыш тарафҡа иҫәпһеҙ самолёт ағыла. Ә. Хәкимов.
4. диал. Бер аяҙып, бер яуып торған.
□ Пасмурная (о погоде). Бөләңгерт көн дә эсте бошора.
5. диал. Болғансыҡ. □ Мутный (о воде). Кулдең һыуы бөләңгерт була шул. Һыуы бөләңгерт ине, самауырға һалды ла ҡайнатты.
БӨЛӘҢГЕРТ II (Р.: тускло; И.: dimly; Т: donuk) р.
Тоноҡ, асыҡ түгел. □ Тускло, неясно. Куҙем бөләңгерт курә. Бала сағымды бөләңгерт кенә иҫләп ҡалам.
БӨЛӘҢГЕРТЛӘНЕҮ (бөләңгертлән-) (Р.: тускнеть; И.: become dull; T: donuklaşmak) ҡ.
Бөләңгерткә әйләнеү, бөләңгерт булыу.
□ Тускнеть, становиться тусклым, мутным. Көн бөләңгертләнә башланы. ■ Бына, ниһайәт, ағастарҙы аралаған ҡояш нурҙары һунде, урман эсе әкренләп бөләңгертләнә, томанһыу ҡараңғылыҡҡа сума башланы. Ә. Хәкимов.
БӨЛӘХӘТ и. диал.
1. ҡар. бола II. Төрлө бөләхәттәр булып торған.
2. ҡар. бәлә. Ипләп кенә йөрөгөҙ, берәй бөләхәт сығарып ҡуймағыҙ.
БӨЛӘХӘТЛӘҮ (бөләхәтлә-) ҡ. диал.
1. ҡар. болартыу. Булмәне бөләхәтләп бөтөргәнһең.
2. Тотоноп бөтөрөү. □ Растратить. Аҡсаны бөләхәтләп бөтөу. Аҙыҡты бөләхәтләп бөтөрөу.
3. Йонсотоу. □ Утомлять. Бөләхәтләмә туғаныңды, ҡарап ҡына йөрөт.
БӨНҮҮӘТ [ғәр. (р: опека; И.:
guardianship; T: velilik) и. иҫк.
Уллыҡ. □ Опека. Бөнууәткә бала алалар.
БӨРI и. диал. ҡар. бөрө. Кайын бөрө йыйып алдым әле.
БӨР II и. диал. ҡар. бөргәк. Бор һарыҡ йөнөнә йәбешә.
БӘРГӘН (Р: однажды; И.: once; T: bir gün) р. һөйл.
Бер көнө, бер нисә көн элек. □ Однажды, недавно, несколько дней назад. Бәргән ук ҡайтҡайным.
БӨРГӘК (бөргәге) (Р: липучка; И.: greater burdock; T: dulavratotu) и. бот.
1. Ваҡ ҡына зәңгәр сәскәле, һырмауыҡ орлоҡло үлән. □ Липучка, липучник (лат. Arctium lappa). Бөргәк тулып уҫә.
2. Шул үләндең һырып торған ваҡ ҡына йомро орлоғо. □ Липучка. Кейемгә бөргәк һырып бөттө.
3. диал. ҡар. дегәнәк 1. Салбарыңа бөргәк йәбешкән. Бөргәк япрағын һыҙлаған ергә баҫалар.
БӨРГӘКЛӘНЕҮ (бөргәклән-) (Р: созревать (орепейнике); И.: (of burdock) ripeni; T: dulavratotu yetişmek) ҡ. диал.
Бешеп етеү, өлгөрөү (дегәнәккә ҡарата). □ Созревать (о репейнике). Дегәнәк бөргәк-ләнде инде.
БӨРГӘНКЕ с. диал. ҡар. бөрмәле. Бөр-гәнке тун. Бөргәнке кулдәк.
БӨРГӘНСӘК I (бөргәнсәге) (Р: вид вяленого мяса; И.: kind of dried meat; T: kurutulmuş et türü) и. диал.
Таҙғарын эсендә һаҡланған ит. □ Вид вяленого мяса. ■ Мал һуйғас иң яҡшы майлы ерен тоҡ ҡарын эсенә һалып бөргәнсәк эшләгәндәр, уны яҙ ит әҙәйгәс йә бик ҡәҙерле туғаны килгәндә башҡа иткә ҡушып ашатҡандар. Экспедиция материалдарынан.
БӨРГӘНСӘК II (бөргәнсәге) и. бот. диал.
1. ҡар. бөрмәкәй. Бөргәнсәк япрағы. Бөргәнсәк сәскәһе.
362
2. кусм. Һиҙелер-Һиҙелмәҫ, асыҡ түгел; тоноҡ. □ Тусклый, неясный, мутный. Ҡарт йәшлегенең бөләңгерт хәтирәләрен иҫләп ултыра.
3. диал. Күкшел. □ Синеватый. Бөләңгерт тауарҙан кулдәк тектереу. ■ [Ирназар] кутәрелеп ҡараһа, ни куҙе менән кур-һен, бөләңгерт кук йөҙөн иңләп, көнтыуыш тарафҡа иҫәпһеҙ самолёт ағыла. Ә. Хәкимов.
4. диал. Бер аяҙып, бер яуып торған.
□ Пасмурная (о погоде). Бөләңгерт көн дә эсте бошора.
5. диал. Болғансыҡ. □ Мутный (о воде). Кулдең һыуы бөләңгерт була шул. Һыуы бөләңгерт ине, самауырға һалды ла ҡайнатты.
БӨЛӘҢГЕРТ II (Р.: тускло; И.: dimly; Т: donuk) р.
Тоноҡ, асыҡ түгел. □ Тускло, неясно. Куҙем бөләңгерт курә. Бала сағымды бөләңгерт кенә иҫләп ҡалам.
БӨЛӘҢГЕРТЛӘНЕҮ (бөләңгертлән-) (Р.: тускнеть; И.: become dull; T: donuklaşmak) ҡ.
Бөләңгерткә әйләнеү, бөләңгерт булыу.
□ Тускнеть, становиться тусклым, мутным. Көн бөләңгертләнә башланы. ■ Бына, ниһайәт, ағастарҙы аралаған ҡояш нурҙары һунде, урман эсе әкренләп бөләңгертләнә, томанһыу ҡараңғылыҡҡа сума башланы. Ә. Хәкимов.
БӨЛӘХӘТ и. диал.
1. ҡар. бола II. Төрлө бөләхәттәр булып торған.
2. ҡар. бәлә. Ипләп кенә йөрөгөҙ, берәй бөләхәт сығарып ҡуймағыҙ.
БӨЛӘХӘТЛӘҮ (бөләхәтлә-) ҡ. диал.
1. ҡар. болартыу. Булмәне бөләхәтләп бөтөргәнһең.
2. Тотоноп бөтөрөү. □ Растратить. Аҡсаны бөләхәтләп бөтөу. Аҙыҡты бөләхәтләп бөтөрөу.
3. Йонсотоу. □ Утомлять. Бөләхәтләмә туғаныңды, ҡарап ҡына йөрөт.
БӨНҮҮӘТ [ғәр. (р: опека; И.:
guardianship; T: velilik) и. иҫк.
Уллыҡ. □ Опека. Бөнууәткә бала алалар.
БӨРI и. диал. ҡар. бөрө. Кайын бөрө йыйып алдым әле.
БӨР II и. диал. ҡар. бөргәк. Бор һарыҡ йөнөнә йәбешә.
БӘРГӘН (Р: однажды; И.: once; T: bir gün) р. һөйл.
Бер көнө, бер нисә көн элек. □ Однажды, недавно, несколько дней назад. Бәргән ук ҡайтҡайным.
БӨРГӘК (бөргәге) (Р: липучка; И.: greater burdock; T: dulavratotu) и. бот.
1. Ваҡ ҡына зәңгәр сәскәле, һырмауыҡ орлоҡло үлән. □ Липучка, липучник (лат. Arctium lappa). Бөргәк тулып уҫә.
2. Шул үләндең һырып торған ваҡ ҡына йомро орлоғо. □ Липучка. Кейемгә бөргәк һырып бөттө.
3. диал. ҡар. дегәнәк 1. Салбарыңа бөргәк йәбешкән. Бөргәк япрағын һыҙлаған ергә баҫалар.
БӨРГӘКЛӘНЕҮ (бөргәклән-) (Р: созревать (орепейнике); И.: (of burdock) ripeni; T: dulavratotu yetişmek) ҡ. диал.
Бешеп етеү, өлгөрөү (дегәнәккә ҡарата). □ Созревать (о репейнике). Дегәнәк бөргәк-ләнде инде.
БӨРГӘНКЕ с. диал. ҡар. бөрмәле. Бөр-гәнке тун. Бөргәнке кулдәк.
БӨРГӘНСӘК I (бөргәнсәге) (Р: вид вяленого мяса; И.: kind of dried meat; T: kurutulmuş et türü) и. диал.
Таҙғарын эсендә һаҡланған ит. □ Вид вяленого мяса. ■ Мал һуйғас иң яҡшы майлы ерен тоҡ ҡарын эсенә һалып бөргәнсәк эшләгәндәр, уны яҙ ит әҙәйгәс йә бик ҡәҙерле туғаны килгәндә башҡа иткә ҡушып ашатҡандар. Экспедиция материалдарынан.
БӨРГӘНСӘК II (бөргәнсәге) и. бот. диал.
1. ҡар. бөрмәкәй. Бөргәнсәк япрағы. Бөргәнсәк сәскәһе.
362