Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 367
Поиск по словарям
БӨРӨЛӘНЕҮ
Бөрмәле итеү, бөрмә яһау. □ Сборить, присборивать, делать сборки; делать складки. Бөрмәләп тегеу. Тунды бөрмәләп тегеу.
■ Торомтай арбаһының ҡабығындағы кумер саңын һепереп төшөрҙө, аҡсаһын шутлап, бөрмәләп тегелгән кескәй көшөлөгөнә һалды ла, эшләй белһәң, бына шулай ул тигән кеуек, улына ҡарап ҡуйҙы. Н. Мусин.
БӨРМӘСӘI и. диал. ҡар. бөрмә I. Ҡулдәк бөрмәсәһе. Ыштан бөрмәсәһе.
БӨРМӘСӘ II и. бот. диал. ҡар. бөргәк 1,
2. Бөрмәсә орлоғо. Балағыңа бөрмәсә орлоғо һырыған.
БӨРМӘТI с. диал. ҡар. бөрмә II. Бөрмәт тун. Бөрмәт итәк. Бөрмәт кулдәк.
БӨРМӘТ II и. бот. диал. ҡар. бөрмәкәй. Бөрмәттең орлоғо кейемгә йәбешеусән була.
БӨРӨ I [боронғо төрки бур-у < богур-уг ‘бөрө, бөйөр’] (Р.: почка; И.: bud; T.: tomurcuk) и. бот.
Үҫемлектең япраҡҡа тумалған бәбәге. □ Почка (лат. gemma). Ҡайын бөрөһө. Сәскә бөрөләре. Емеш бөрөләре. Бөрө йыйыу.
■ Ҡарағайҙар асыҡ йәшел, ә ҡайындарҙың туҙы тағы ла ағыраҡ куренгән һымаҡ; бөрөләре суҡлана башлаған, курәһең, ҡышҡылыҡҡа уле йоҡоға талған ағастарҙың олононда яҙғы һут уйнарға керешкән. Н. Мусин. Ана, монтаж менән булашҡан егеттәрҙе ҡара! Ҡышын ҡурышып йөрөгән кешеләр бөрө тиртеп япраҡ ярырға ултырған ағастар кеуек куренә. Р. Солтангәрәев.
БӨРӨ II (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Һалъют ҡәбиләһе аймағы. □ Бурэ (название родового подразделения башкир племени сольют). Бөрө аймағы башҡорто.
БӨРӨ III (Р: шишка; И.: cone; T.: kozalak) и. диал.
1. Тубырсыҡ. □ Шишка. Ҡарағай бөрөһө. Шыршы бөрөһө.
2. Имән сәтләүеге. □ Жёлудь.
3. Гөлйемеш емеше. □ Плод шиповника. Бөрө йыйыу. Бөрө ҡайнатып эсеу.
БӨРӨЖ I [ғәр. £ jj] (Р: зодиак; И.: zodiac; T.: burç) и. иҫк. астр.
1. Ҡояштың йыллыҡ хәрәкәт юлы буйлап урынлашҡан ун ике йондоҙлоҡ төркөмө һәм уларҙың һәр береһе (хәмәл, сәуер, жәузә, саратан, әсәд, сөмбәлә, мизан, ғәҡрәп, ҡәуес, жәди, дәлу, хут). □ Зодиак.
2. Шул йондоҙлоҡ нигеҙендә аталып йөрөтөлгән ун ике айҙың дөйөм атамаһы. □ Знак зодиака, созвездие. Ун ике бөрөж.
БӨРӨЖ II и. диал. ҡар. бөрөз 2. Бөрөж менән соҡоу.
БӨРӨЗ (Р: пешня; И.: ice pick; T: buz keskisi) и.
1. Ағас һаплы лом; һөймән. □ Пешня. Бөрөз һабы.
2. Умарта, кәмә эсен соҡой торған ҡасау башлы, ағас һаплы ҡорал. □ Долото (для выдалбливания колоды, лодки). Бөрөз ҡайрау.
3. Беҙ һымаҡ уҡ башағы. □ Острый конец стрелы. Уҡ бөрөзө.
4. диал. ҡар. бағау. Бөрөз һаплау.
БӨРӨЙ и. диал. ҡар. тубырсыҡ. Шыршы бөрөйө.
БӨРӨКӨН (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Табын ҡәбиләһе аймағы. □ Бэрэкэн (название родового подразделения башкир племени табын). Бөрөкөн аймағы башҡорто.
БӨРӨЛӨ (Р: с почкой; И.: having buds; T: tomurcuklu) с.
Бөрөһө булған. П С почкой, имеющий почки. Бөрөлө ағас ботағы.
БӨРӨЛӨҮ I (бөрөл-) ҡ. төш. ҡар. бөрөү, страд, от бөрөү. Бөрөлгән кулдәк итәге. Бөрөлгән япраҡ.
БӨРӨЛӨҮ II (бөрөл-) ҡ. ҡар. ҡыҫылыу. Ҡуҙе бөрөлөп кенә тора.
БӨРӨЛӘНЕҮ (бөрөлән-) (Р: набухать; И.: burgeon; T: tomurcuklanmak) ҡ.
367
Бөрмәле итеү, бөрмә яһау. □ Сборить, присборивать, делать сборки; делать складки. Бөрмәләп тегеу. Тунды бөрмәләп тегеу.
■ Торомтай арбаһының ҡабығындағы кумер саңын һепереп төшөрҙө, аҡсаһын шутлап, бөрмәләп тегелгән кескәй көшөлөгөнә һалды ла, эшләй белһәң, бына шулай ул тигән кеуек, улына ҡарап ҡуйҙы. Н. Мусин.
БӨРМӘСӘI и. диал. ҡар. бөрмә I. Ҡулдәк бөрмәсәһе. Ыштан бөрмәсәһе.
БӨРМӘСӘ II и. бот. диал. ҡар. бөргәк 1,
2. Бөрмәсә орлоғо. Балағыңа бөрмәсә орлоғо һырыған.
БӨРМӘТI с. диал. ҡар. бөрмә II. Бөрмәт тун. Бөрмәт итәк. Бөрмәт кулдәк.
БӨРМӘТ II и. бот. диал. ҡар. бөрмәкәй. Бөрмәттең орлоғо кейемгә йәбешеусән була.
БӨРӨ I [боронғо төрки бур-у < богур-уг ‘бөрө, бөйөр’] (Р.: почка; И.: bud; T.: tomurcuk) и. бот.
Үҫемлектең япраҡҡа тумалған бәбәге. □ Почка (лат. gemma). Ҡайын бөрөһө. Сәскә бөрөләре. Емеш бөрөләре. Бөрө йыйыу.
■ Ҡарағайҙар асыҡ йәшел, ә ҡайындарҙың туҙы тағы ла ағыраҡ куренгән һымаҡ; бөрөләре суҡлана башлаған, курәһең, ҡышҡылыҡҡа уле йоҡоға талған ағастарҙың олононда яҙғы һут уйнарға керешкән. Н. Мусин. Ана, монтаж менән булашҡан егеттәрҙе ҡара! Ҡышын ҡурышып йөрөгән кешеләр бөрө тиртеп япраҡ ярырға ултырған ағастар кеуек куренә. Р. Солтангәрәев.
БӨРӨ II (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Һалъют ҡәбиләһе аймағы. □ Бурэ (название родового подразделения башкир племени сольют). Бөрө аймағы башҡорто.
БӨРӨ III (Р: шишка; И.: cone; T.: kozalak) и. диал.
1. Тубырсыҡ. □ Шишка. Ҡарағай бөрөһө. Шыршы бөрөһө.
2. Имән сәтләүеге. □ Жёлудь.
3. Гөлйемеш емеше. □ Плод шиповника. Бөрө йыйыу. Бөрө ҡайнатып эсеу.
БӨРӨЖ I [ғәр. £ jj] (Р: зодиак; И.: zodiac; T.: burç) и. иҫк. астр.
1. Ҡояштың йыллыҡ хәрәкәт юлы буйлап урынлашҡан ун ике йондоҙлоҡ төркөмө һәм уларҙың һәр береһе (хәмәл, сәуер, жәузә, саратан, әсәд, сөмбәлә, мизан, ғәҡрәп, ҡәуес, жәди, дәлу, хут). □ Зодиак.
2. Шул йондоҙлоҡ нигеҙендә аталып йөрөтөлгән ун ике айҙың дөйөм атамаһы. □ Знак зодиака, созвездие. Ун ике бөрөж.
БӨРӨЖ II и. диал. ҡар. бөрөз 2. Бөрөж менән соҡоу.
БӨРӨЗ (Р: пешня; И.: ice pick; T: buz keskisi) и.
1. Ағас һаплы лом; һөймән. □ Пешня. Бөрөз һабы.
2. Умарта, кәмә эсен соҡой торған ҡасау башлы, ағас һаплы ҡорал. □ Долото (для выдалбливания колоды, лодки). Бөрөз ҡайрау.
3. Беҙ һымаҡ уҡ башағы. □ Острый конец стрелы. Уҡ бөрөзө.
4. диал. ҡар. бағау. Бөрөз һаплау.
БӨРӨЙ и. диал. ҡар. тубырсыҡ. Шыршы бөрөйө.
БӨРӨКӨН (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of a Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Табын ҡәбиләһе аймағы. □ Бэрэкэн (название родового подразделения башкир племени табын). Бөрөкөн аймағы башҡорто.
БӨРӨЛӨ (Р: с почкой; И.: having buds; T: tomurcuklu) с.
Бөрөһө булған. П С почкой, имеющий почки. Бөрөлө ағас ботағы.
БӨРӨЛӨҮ I (бөрөл-) ҡ. төш. ҡар. бөрөү, страд, от бөрөү. Бөрөлгән кулдәк итәге. Бөрөлгән япраҡ.
БӨРӨЛӨҮ II (бөрөл-) ҡ. ҡар. ҡыҫылыу. Ҡуҙе бөрөлөп кенә тора.
БӨРӨЛӘНЕҮ (бөрөлән-) (Р: набухать; И.: burgeon; T: tomurcuklanmak) ҡ.
367