Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 468
Поиск по словарям
БЫСРАУ
Көҙ көнөн белмәҫһең, йә бысратып ебәрер. Ғ. Дәүләтшин.
2. Бысраҡ тейҙереү, бысраҡҡа әйләндереү; бысраҡлау. □ Грязнить, пачкать, марать. Ҡулдәкте бысратыу. ■ Бысратмайым биттәрен, йыртмайым һурәттәрен, дуҫтарым уҡыр тағы, таҙа булһын китабым. Ә. Вахитова.
3. кусм. Мәсхәрә йәки хур итеү; ҡара яғыу. □ Чернить, очернять, порочить, бесчестить, марать. Исемен бысратыу. ■ [Нурҡай:] Ҡыу һин мине, Мифтах! Исемемде ҡушып, былар алдында бысратма уҙеңде. К. Мәргән. • Аяғы яман турҙе бысрата, теле яман илде бысрата. Мәҡәл.
♦ Ҡул бысратыу яманға ҡағылып, яманатлы булыу. □ Марать руки, пачкать руки об кого, обо что.
БЫСРАУ (бысра-) (Р.: пачкаться; И.: get oneself dirty; T.: kirlenmek) ҡ.
Таҙалыҡты юғалтыу, кер, бысраҡ тейеү, бысраҡҡа әйләнеү. □ Пачкаться, мараться. Бит бысрау. Ҡул бысрау. Бысраған ҡул. Сылтырап аҡҡан көмөш һыуҙарыбыҙ бысранһа, ҡаныбыҙ бысрар.
БЫСТАНЛАУ (быстанла-) (Р.: возиться; И.: dawdle; T.: kımıl kımıl kımıldamak) ҡ.
Әһәмиәтһеҙ эш менән оҙаҡ мәшәҡәтләнеү. □ Возиться, копошиться. Баҡсала быстанлау.
БЫСТЫҠ I (Р: слезящийся; И.: running; T.: yaşlı) с. диал.
Йәшле. □ Слезящийся. Быстыҡ куҙ.
БЫСТЫҠ II (Р: малюсенький; И.: wee; T.: küçücük) с. диал.
Бәләкәй генә. □ Малюсенький. Шунда быстыҡ ҡына йукә уҫеп ултыра.
БЫСТЫР I (Р: копотливый; И.: dawdler; T.: yavaş davranan) с. диал.
Ығыш, мыштыр. □ Копотливый. Ул быстыр һаман эшләп бөтмәгән.
БЫСТЫР II (Р: мошка; И.: midge; Т.: üvez) и. зоол. диал.
Ләпәкәй. □ Мошка (лат. Simuliidae). Куҙенә быстыр кергән.
БЫСТЫР-БЫСТЫР оҡш. диал. ҡар. лыстыр-лыстыр. Аяҡ аҫты быстыр-быстыр килә. ■ Пар ат егелгән кырандас быстыр-быстыр яй ғына алға бара. Ф. Иҫәнғолов.
БЫСТЫРЛАУ (быстырла-) (Р: хлюпать; И.: champ; T.: şap şap yürümek) ҡ. диал.
1. Лыстырлау. □ Хлюпать, чавкать. Быс-тырлап һыу аға.
2. кусм. Оҙаҡ, яй ҡыланыу; мыштырлау.
□ Копошиться. Быстырлап йөрөмә. ■ Нимә, кеше барында быстырлайһыц? — тине әсәй. Ғ. Хәйри.
БЫСТЫРЫУ (быстыр-) ҡ. йөкм. ҡар. бысыу, понуд. от бысыу. Утын быстырыу.
БЫСЫЙ (Р: недопечённый; И.: sodden; T.: yarı pişmiş) с.
1. Бешеп етмәүҙән йәбешкәкләнеп, лысҡылдап торған (икмәккә ҡарата). Недопечённый, сырой (о хлебе). Бысый икмәк.
2. Һыуланып, сейләнеп торған; былсыҡ (куҙгә ҡарата). □ Слезящийся от воспаления (о глазах). Бысый куҙ. ■ «Бер куҙҙе бәйләйек. Бысый куҙ өркөтөр уларҙы». — Етем-бай уныһын да алдан уйлап ҡуйған, кеҫәһенән нәҙек ҡайыш тағылған тире ярпыһы алып, башына тейешенсә бәйләп тә ҡуйҙы. Б. Рафиҡов.
БЫСЫЙЛАНЫУ (бысыйлан-) (Р: недопечься; И.: be sodden; T.: yarı pişmek) ҡ.
1. Йәбешкәк, ауыр булыу (икмәккә ҡарата)', бысый булыу. □ Недопечься, остаться сырым (о хлебе). Икмәк бысыйланған.
2. Ҡыҙарып, сейләнеү; былсыҡланыу (куҙгә ҡарата). □ Становиться слезящимся от воспаления (о глазах). Бысыйланған куҙ.
3. һыуланып, сейләнеп, иҙелеп тороу.
□ Преть (о ногах). Тирләп, аяғым бысыйланып бөттө.
БЫСЫЙЛАУ (бысыйла-) ҡ. ҡар. бысыйланыу 2, 3. Куҙе бысыйлап тора.
БЫСЫҠ с. диал. ҡар. бысый. ■ Исемлекте барлап сыҡҡас, тотҡондарға әҙәм ашамаҫ шыйыҡ һурпа, бысыҡ икмәк йораты таратыла. Ә. Хәкимов.
468
Көҙ көнөн белмәҫһең, йә бысратып ебәрер. Ғ. Дәүләтшин.
2. Бысраҡ тейҙереү, бысраҡҡа әйләндереү; бысраҡлау. □ Грязнить, пачкать, марать. Ҡулдәкте бысратыу. ■ Бысратмайым биттәрен, йыртмайым һурәттәрен, дуҫтарым уҡыр тағы, таҙа булһын китабым. Ә. Вахитова.
3. кусм. Мәсхәрә йәки хур итеү; ҡара яғыу. □ Чернить, очернять, порочить, бесчестить, марать. Исемен бысратыу. ■ [Нурҡай:] Ҡыу һин мине, Мифтах! Исемемде ҡушып, былар алдында бысратма уҙеңде. К. Мәргән. • Аяғы яман турҙе бысрата, теле яман илде бысрата. Мәҡәл.
♦ Ҡул бысратыу яманға ҡағылып, яманатлы булыу. □ Марать руки, пачкать руки об кого, обо что.
БЫСРАУ (бысра-) (Р.: пачкаться; И.: get oneself dirty; T.: kirlenmek) ҡ.
Таҙалыҡты юғалтыу, кер, бысраҡ тейеү, бысраҡҡа әйләнеү. □ Пачкаться, мараться. Бит бысрау. Ҡул бысрау. Бысраған ҡул. Сылтырап аҡҡан көмөш һыуҙарыбыҙ бысранһа, ҡаныбыҙ бысрар.
БЫСТАНЛАУ (быстанла-) (Р.: возиться; И.: dawdle; T.: kımıl kımıl kımıldamak) ҡ.
Әһәмиәтһеҙ эш менән оҙаҡ мәшәҡәтләнеү. □ Возиться, копошиться. Баҡсала быстанлау.
БЫСТЫҠ I (Р: слезящийся; И.: running; T.: yaşlı) с. диал.
Йәшле. □ Слезящийся. Быстыҡ куҙ.
БЫСТЫҠ II (Р: малюсенький; И.: wee; T.: küçücük) с. диал.
Бәләкәй генә. □ Малюсенький. Шунда быстыҡ ҡына йукә уҫеп ултыра.
БЫСТЫР I (Р: копотливый; И.: dawdler; T.: yavaş davranan) с. диал.
Ығыш, мыштыр. □ Копотливый. Ул быстыр һаман эшләп бөтмәгән.
БЫСТЫР II (Р: мошка; И.: midge; Т.: üvez) и. зоол. диал.
Ләпәкәй. □ Мошка (лат. Simuliidae). Куҙенә быстыр кергән.
БЫСТЫР-БЫСТЫР оҡш. диал. ҡар. лыстыр-лыстыр. Аяҡ аҫты быстыр-быстыр килә. ■ Пар ат егелгән кырандас быстыр-быстыр яй ғына алға бара. Ф. Иҫәнғолов.
БЫСТЫРЛАУ (быстырла-) (Р: хлюпать; И.: champ; T.: şap şap yürümek) ҡ. диал.
1. Лыстырлау. □ Хлюпать, чавкать. Быс-тырлап һыу аға.
2. кусм. Оҙаҡ, яй ҡыланыу; мыштырлау.
□ Копошиться. Быстырлап йөрөмә. ■ Нимә, кеше барында быстырлайһыц? — тине әсәй. Ғ. Хәйри.
БЫСТЫРЫУ (быстыр-) ҡ. йөкм. ҡар. бысыу, понуд. от бысыу. Утын быстырыу.
БЫСЫЙ (Р: недопечённый; И.: sodden; T.: yarı pişmiş) с.
1. Бешеп етмәүҙән йәбешкәкләнеп, лысҡылдап торған (икмәккә ҡарата). Недопечённый, сырой (о хлебе). Бысый икмәк.
2. Һыуланып, сейләнеп торған; былсыҡ (куҙгә ҡарата). □ Слезящийся от воспаления (о глазах). Бысый куҙ. ■ «Бер куҙҙе бәйләйек. Бысый куҙ өркөтөр уларҙы». — Етем-бай уныһын да алдан уйлап ҡуйған, кеҫәһенән нәҙек ҡайыш тағылған тире ярпыһы алып, башына тейешенсә бәйләп тә ҡуйҙы. Б. Рафиҡов.
БЫСЫЙЛАНЫУ (бысыйлан-) (Р: недопечься; И.: be sodden; T.: yarı pişmek) ҡ.
1. Йәбешкәк, ауыр булыу (икмәккә ҡарата)', бысый булыу. □ Недопечься, остаться сырым (о хлебе). Икмәк бысыйланған.
2. Ҡыҙарып, сейләнеү; былсыҡланыу (куҙгә ҡарата). □ Становиться слезящимся от воспаления (о глазах). Бысыйланған куҙ.
3. һыуланып, сейләнеп, иҙелеп тороу.
□ Преть (о ногах). Тирләп, аяғым бысыйланып бөттө.
БЫСЫЙЛАУ (бысыйла-) ҡ. ҡар. бысыйланыу 2, 3. Куҙе бысыйлап тора.
БЫСЫҠ с. диал. ҡар. бысый. ■ Исемлекте барлап сыҡҡас, тотҡондарға әҙәм ашамаҫ шыйыҡ һурпа, бысыҡ икмәк йораты таратыла. Ә. Хәкимов.
468