Академический словарь башкирского языка. Том II. Страница 471
Поиск по словарям
БЫТ-БЫТ
6. диал. ҡар. быҫҡаҡлау. ■ Болоттар тубәндән генә йөҙә. Бына-бына быҫҡып ямғыр яуып ебәрер төҫлө.
БЫҪЛЫҒЫУ (быҫлыҡ-) ҡ. диал. ҡар. бышлығыу. Быҫлығып уянып киттем.
БЫҪЛЫҠ I (быҫлығы) (Р.: дымарь; И.: smoker; T.: tütünlük) и. диал.
Төтәткес. □ Дымарь. Быҫлыҡ менән тө-тәтеу.
БЫҪЛЫҠ II (Р.: слезящийся; И.: running; T.: yaşlı) с. диал.
Йәшле. □ Слезящийся. Быҫлыҡ куҙҙәр.
БЫҪМЫРЫЛЫУ (быҫмырыл-) (Р: существовать вяло; И.: exist inertly; T: varlığını sürdürmek) ҡ.
Ҡуҙғалыр-ҡуҙғалмаҫ булып, һүлпәнлә-неп көн итеү. □ Существовать, жить вяло, слабо. Йәй көнө өйҙә быҫмырылып ултырып булмай.
БЫҪТАУ (Р: ворчливый; И.: grumbler; T: homurtucu) с. диал.
Мыжыҡ. □ Ворчливый. Эй быҫтау ҙа инде был хужабикә ҡарсыҡ.
БЫҪТЫЙ (Р: разговаривающий со звуком «ҫ» вместо «с»; И.: smb speaking using the «ҫ» sound; T: peltek 5 ile konuşan kimse) и. диал.
«С» өнө урынына «ҫ» менән һөйләшеүсе. □ Разговаривающий со звуком «ҫ» вместо «с». Быҫтый бала.
БЫҪЫЛДАҠ АҠҠОШ (Р: лебедь шипун; И.: swan species; T.: sessiz kuğu) и. зоол.
Рәсәйҙә йәшәй торған ыҫылдаусы аҡҡош төрө; телһеҙ аҡҡош. □ Лебедь-шипун, лебедь немой (лат. Cygnus olof). Быҫылдаҡ аҡҡоштар оса.
БЫҪЫМЛАУ (быҫымла-) ҡ. диал. ҡар. быҫҡаҡлау. Быҫымлап яуып тик тора.
БЫҪЫУ (быҫ-) ҡ. диал. ҡар. быуыу. Быуа быҫыу.
БЫТАҠАЙТЛАУ (бытаҡайтла-) (Р: путать; И.: confuse; T: karıştırmak) ҡ. диал.
Бутау. □ Путать. Бытаҡайтлап йөрөмә.
БЫТАЛАЙ (Р: разговаривающий скороговоркой; И.: pattering; T: hızlı konuşan) c. диал.
Ҡыҙып-ҡыҙып тиҙ һөйләшеүсе. □ Разговаривающий скороговоркой. Улар аралары менән быталайҙар.
БЫТАЛАҠ (быталағы) и. диал. ҡар. йылыу II. Быталаҡтан һыу алыу.
БЫТБЫҠ (бытбығы) (Р: кокетка; И.: coquette; T: flört) и. диал.
Ҡыйшандаҡ. □ Кокетка. Был ҡыҙ бытбыҡ та инде.
БЫТБЫЛДАУ (бытбылда-) (Р: кричать (о перепеле)', И.: cry (about quails); T: bıldırcın ötüşü) ҡ.
Быт-быт итеп ҡысҡырыу, быт-быт килеү (буҙәнәгә ҡарата). □ Кричать (о перепеле). ■ Һеркә осорған кукшел арыш араһында бытбылдыҡтар бытбылдай. Р. Ғабдрахманов. Әллә ҡайҙа бытбылдаған буҙә-нәләрҙец тауышы ҡолаҡ төбөндә генә ишетелә. Һ. Дәүләтшина. Һәр төрлө ҡош-ҡорт арыу-талыуҙы белмәй һайрай, һыҙғыра, бытбылдай. Ш. Янбаев.
БЫТБЫЛДЫҠ I (бытбылдығы) (Р: перепел; И.: quail; T.: bıldırcın) и. зоол.
1. Бүҙәнә. □ Перепел (лат. Cotumix). Инә бытбылдыҡ. Бытбылдыҡ ояһы. Бытбылдыҡ тауышы. ■ Ара-тирә ишетелә бытбылдыҡ ҡысҡырғаны. Ғ. Рамазанов. Элекке кеуек һандуғастар һайрауы, бытбылдыҡ, тартай тауыштары ла ишетелмәй. Н. Ҡәрип.
2. диал. ҡар. тартай 1. Бытбылдыҡ балаһы. • Бытбылдыҡҡа төш булһа, буҙәнәгә урын юҡ. Мәҡәл.
БЫТБЫЛДЫҠ II (Р: подражание крику перепела; И.: onomatopoeic word; T.: bıldırcın sesinin taklidi) оҡш.
Бүҙәнә тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание крику перепела. ■ Йылға буйындағы буҙәнә генә ара-тирә бытбылдыҡ-бытбылдыҡ тип ҡуя. Т. Байышев. • Буҙә-нәнең өйө юҡ, ҡайҙа барһа — бытбылдыҡ. Мәҡәл.
БЫТ-БЫТ (Р: подражание крику перепела; И.: onomatopoeic word; T.: bıldırcın sesine taklit etmek) оҡш.
1. Бүҙәнә тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание крику перепела. ■ Быт-быт
471
6. диал. ҡар. быҫҡаҡлау. ■ Болоттар тубәндән генә йөҙә. Бына-бына быҫҡып ямғыр яуып ебәрер төҫлө.
БЫҪЛЫҒЫУ (быҫлыҡ-) ҡ. диал. ҡар. бышлығыу. Быҫлығып уянып киттем.
БЫҪЛЫҠ I (быҫлығы) (Р.: дымарь; И.: smoker; T.: tütünlük) и. диал.
Төтәткес. □ Дымарь. Быҫлыҡ менән тө-тәтеу.
БЫҪЛЫҠ II (Р.: слезящийся; И.: running; T.: yaşlı) с. диал.
Йәшле. □ Слезящийся. Быҫлыҡ куҙҙәр.
БЫҪМЫРЫЛЫУ (быҫмырыл-) (Р: существовать вяло; И.: exist inertly; T: varlığını sürdürmek) ҡ.
Ҡуҙғалыр-ҡуҙғалмаҫ булып, һүлпәнлә-неп көн итеү. □ Существовать, жить вяло, слабо. Йәй көнө өйҙә быҫмырылып ултырып булмай.
БЫҪТАУ (Р: ворчливый; И.: grumbler; T: homurtucu) с. диал.
Мыжыҡ. □ Ворчливый. Эй быҫтау ҙа инде был хужабикә ҡарсыҡ.
БЫҪТЫЙ (Р: разговаривающий со звуком «ҫ» вместо «с»; И.: smb speaking using the «ҫ» sound; T: peltek 5 ile konuşan kimse) и. диал.
«С» өнө урынына «ҫ» менән һөйләшеүсе. □ Разговаривающий со звуком «ҫ» вместо «с». Быҫтый бала.
БЫҪЫЛДАҠ АҠҠОШ (Р: лебедь шипун; И.: swan species; T.: sessiz kuğu) и. зоол.
Рәсәйҙә йәшәй торған ыҫылдаусы аҡҡош төрө; телһеҙ аҡҡош. □ Лебедь-шипун, лебедь немой (лат. Cygnus olof). Быҫылдаҡ аҡҡоштар оса.
БЫҪЫМЛАУ (быҫымла-) ҡ. диал. ҡар. быҫҡаҡлау. Быҫымлап яуып тик тора.
БЫҪЫУ (быҫ-) ҡ. диал. ҡар. быуыу. Быуа быҫыу.
БЫТАҠАЙТЛАУ (бытаҡайтла-) (Р: путать; И.: confuse; T: karıştırmak) ҡ. диал.
Бутау. □ Путать. Бытаҡайтлап йөрөмә.
БЫТАЛАЙ (Р: разговаривающий скороговоркой; И.: pattering; T: hızlı konuşan) c. диал.
Ҡыҙып-ҡыҙып тиҙ һөйләшеүсе. □ Разговаривающий скороговоркой. Улар аралары менән быталайҙар.
БЫТАЛАҠ (быталағы) и. диал. ҡар. йылыу II. Быталаҡтан һыу алыу.
БЫТБЫҠ (бытбығы) (Р: кокетка; И.: coquette; T: flört) и. диал.
Ҡыйшандаҡ. □ Кокетка. Был ҡыҙ бытбыҡ та инде.
БЫТБЫЛДАУ (бытбылда-) (Р: кричать (о перепеле)', И.: cry (about quails); T: bıldırcın ötüşü) ҡ.
Быт-быт итеп ҡысҡырыу, быт-быт килеү (буҙәнәгә ҡарата). □ Кричать (о перепеле). ■ Һеркә осорған кукшел арыш араһында бытбылдыҡтар бытбылдай. Р. Ғабдрахманов. Әллә ҡайҙа бытбылдаған буҙә-нәләрҙец тауышы ҡолаҡ төбөндә генә ишетелә. Һ. Дәүләтшина. Һәр төрлө ҡош-ҡорт арыу-талыуҙы белмәй һайрай, һыҙғыра, бытбылдай. Ш. Янбаев.
БЫТБЫЛДЫҠ I (бытбылдығы) (Р: перепел; И.: quail; T.: bıldırcın) и. зоол.
1. Бүҙәнә. □ Перепел (лат. Cotumix). Инә бытбылдыҡ. Бытбылдыҡ ояһы. Бытбылдыҡ тауышы. ■ Ара-тирә ишетелә бытбылдыҡ ҡысҡырғаны. Ғ. Рамазанов. Элекке кеуек һандуғастар һайрауы, бытбылдыҡ, тартай тауыштары ла ишетелмәй. Н. Ҡәрип.
2. диал. ҡар. тартай 1. Бытбылдыҡ балаһы. • Бытбылдыҡҡа төш булһа, буҙәнәгә урын юҡ. Мәҡәл.
БЫТБЫЛДЫҠ II (Р: подражание крику перепела; И.: onomatopoeic word; T.: bıldırcın sesinin taklidi) оҡш.
Бүҙәнә тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание крику перепела. ■ Йылға буйындағы буҙәнә генә ара-тирә бытбылдыҡ-бытбылдыҡ тип ҡуя. Т. Байышев. • Буҙә-нәнең өйө юҡ, ҡайҙа барһа — бытбылдыҡ. Мәҡәл.
БЫТ-БЫТ (Р: подражание крику перепела; И.: onomatopoeic word; T.: bıldırcın sesine taklit etmek) оҡш.
1. Бүҙәнә тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание крику перепела. ■ Быт-быт
471