Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 113
Поиск по словарям
ВЫЖЛАТЫУ
свисту ветра, скрежету лыж, саней: выж. Выж итеп ҡалды.
ВЫЖ-ВЫЖ (Р.: жужжание; И.: onomatopoeic word; T.: vız vız) оҡш.
Ҡабат-ҡабат выж иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Выражает повторяющийся звук промчавшегося, пролетевшего со свистом предмета: выж-выж. Выж-выж күгәүендәр оса.
ВЫЖ-ВЫЖ КИЛЕҮ (выж-выж кил-) (Р: жужжать; И.: buzz; T.: vızıldamak) ҡ.
Выж-выж тигән тауыш сығарыу. □ Жужжать, гудеть, свистеть.
БЫЖҒЫРТЫУ (выжғырт-) (Р: отругать; И.: berate; T.: azarlamak) ҡ. күсм.
Эш боҙған өсөн әрләү; һүгеү, быжғыртыу. □ Отругать, выругать кого-л. соотв. Выгнать в три шеи. Быжғыртып ҡыуып ҡайтарҙым. Өйҙән выжғыртып сығарҙым.
ВЫЖҒЫТЫУ (выжғыт-) ҡ. ҡар. выж-ғыртыу.
ВЫЖДАН [ғәр. (Р: совесть; И.: conscience; T.: vicdan) и.
Күңел инсафлығынан килгән яуаплылыҡ тойғоһо; намыҫ. □ Совесть; честь; сознательность; чувство ответственности. Выждан ҡушыу. Выждан менән эшләү. ■ Һөйөү, выждан, иман, хаҡлыҡ кеүек матур һүҙҙәр— иҫкән ел генә; улар — сәмауи һүҙ, күктә улар, уларҙы тик һөйләй тел генә. Ш. Бабич. Выждан — ул иң элек күңел хөкөмө. Ғ. Хөсәйенов.
ВЫЖДАН АЗАТЛЫҒЫ (Р: свобода совести; И.: freedom of conscience; T.: vicdan özgürlüğü) u.
Намыҫ ҡушыуынса йәшәү хаҡы. □ Свобода совести. Выждан азатлығын яҡлау.
ВЫЖДАН ҒАЗАБЫ (Р: угрызения совести; И.: remorse; qualms; T.: vicdan azabı) и.
Кешенең эске намыҫ һәм әхлаҡи кисереше. □ Угрызения совести. Выждан ғазабы яфалау. ■ [Егет] Зөһрәне оҙатып ҡуйғас та оҙаҡ ҡына урамда йөрөнө, үҙен хыянатсы кеүек тойоп, выждан ғазабы кисерҙе, ятҡас та йоҡлап китә алмай борғоланды. «Йәшлек», 5 август 2008.
ВЫЖДАН ИРЕКЛЕГЕ и. ҡар. выждан азатлығы.
ВЫЖДАНЛЫ (Р: совестливый; И.: contrite; T.: vicdanlı) с.
Выжданды белгән, саф йөрәкле; намыҫлы. □ Совестливый; добросовестный. Выжданлы кеше.
ВЫЖ Д АН Л Ы Л ЫҠ ( выжданлыл ығы ) (Р: совестливость; И.: contrition; T.: vic-danlık) и.
Выжданлы, саф йөрәкле, намыҫлы булыу. □ Совестливость; добросовестность. Выжданлылыҡ хас.
ВЫЖДАНҺЫҘ (Р: бессовестный; И.: unscrupulous; dishonest; T.: vicdansız) с.
Выжданды белмәгән; намыҫһыҙ, оятһыҙ.
□ Бессовестный; недобросовестный. ■ Йәшәгәндән ерҙә выжданһыҙ көн күреүе артыҡ ыштанһыҙ. М. Ямалетдинов.
ВЫЖДАНҺЫҘЛАНЫУ (выжданһыҙ-лан-) (Р: становиться бессовестным; И.: become unscrupulous; T.: vicdansız olmak) ҡ.
Намыҫты, оятты юғалтыу; выжданһыҙ булыу. □ Становиться бессовестным. Саманан тыш выжданһыҙланыу.
ВЫЖДАНҺЫҘЛЫҠ (выжданһыҙлығы) (Р: бессовестность; И.: meanness; baseness; T.: vicdansızlık) и.
Намыҫһыҙлыҡ, оятһыҙлыҡ. □ Бессовестность, бесчестность, недобросовестность, нахальство. Выжданһыҙлыҡ сифаттары. Выжданһыҙлыҡ күрһәтеү. Выжданһыҙлыҡҡа сик ҡуйыу.
ВЫЖ ИТЕҮ (выж ит-) ҡ. ҡар. выжт итеү. Выж итеп үтеп китте.
ВЫЖЛАП-ШЫЖЛАП р. ҡар. выжлау 1.
■ Түбәнгә табан саналар сабалар шыйлап ҡына, арттарынан выжлап-шыжлап өйөрмә уйнап ҡала. С. Әлибаев.
ВЫЖЛАТЫУ (выжлат-) ҡ.
1. йөкм. ҡар. выжлау, понуд. от выжлау. Выжлатып алып сығып китте. ■ Беҙ ул араны яртышар сәғәт эсендә выжлатып үтәбеҙ ҙә ҡуябыҙ. К. Мәргән.
113
свисту ветра, скрежету лыж, саней: выж. Выж итеп ҡалды.
ВЫЖ-ВЫЖ (Р.: жужжание; И.: onomatopoeic word; T.: vız vız) оҡш.
Ҡабат-ҡабат выж иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Выражает повторяющийся звук промчавшегося, пролетевшего со свистом предмета: выж-выж. Выж-выж күгәүендәр оса.
ВЫЖ-ВЫЖ КИЛЕҮ (выж-выж кил-) (Р: жужжать; И.: buzz; T.: vızıldamak) ҡ.
Выж-выж тигән тауыш сығарыу. □ Жужжать, гудеть, свистеть.
БЫЖҒЫРТЫУ (выжғырт-) (Р: отругать; И.: berate; T.: azarlamak) ҡ. күсм.
Эш боҙған өсөн әрләү; һүгеү, быжғыртыу. □ Отругать, выругать кого-л. соотв. Выгнать в три шеи. Быжғыртып ҡыуып ҡайтарҙым. Өйҙән выжғыртып сығарҙым.
ВЫЖҒЫТЫУ (выжғыт-) ҡ. ҡар. выж-ғыртыу.
ВЫЖДАН [ғәр. (Р: совесть; И.: conscience; T.: vicdan) и.
Күңел инсафлығынан килгән яуаплылыҡ тойғоһо; намыҫ. □ Совесть; честь; сознательность; чувство ответственности. Выждан ҡушыу. Выждан менән эшләү. ■ Һөйөү, выждан, иман, хаҡлыҡ кеүек матур һүҙҙәр— иҫкән ел генә; улар — сәмауи һүҙ, күктә улар, уларҙы тик һөйләй тел генә. Ш. Бабич. Выждан — ул иң элек күңел хөкөмө. Ғ. Хөсәйенов.
ВЫЖДАН АЗАТЛЫҒЫ (Р: свобода совести; И.: freedom of conscience; T.: vicdan özgürlüğü) u.
Намыҫ ҡушыуынса йәшәү хаҡы. □ Свобода совести. Выждан азатлығын яҡлау.
ВЫЖДАН ҒАЗАБЫ (Р: угрызения совести; И.: remorse; qualms; T.: vicdan azabı) и.
Кешенең эске намыҫ һәм әхлаҡи кисереше. □ Угрызения совести. Выждан ғазабы яфалау. ■ [Егет] Зөһрәне оҙатып ҡуйғас та оҙаҡ ҡына урамда йөрөнө, үҙен хыянатсы кеүек тойоп, выждан ғазабы кисерҙе, ятҡас та йоҡлап китә алмай борғоланды. «Йәшлек», 5 август 2008.
ВЫЖДАН ИРЕКЛЕГЕ и. ҡар. выждан азатлығы.
ВЫЖДАНЛЫ (Р: совестливый; И.: contrite; T.: vicdanlı) с.
Выжданды белгән, саф йөрәкле; намыҫлы. □ Совестливый; добросовестный. Выжданлы кеше.
ВЫЖ Д АН Л Ы Л ЫҠ ( выжданлыл ығы ) (Р: совестливость; И.: contrition; T.: vic-danlık) и.
Выжданлы, саф йөрәкле, намыҫлы булыу. □ Совестливость; добросовестность. Выжданлылыҡ хас.
ВЫЖДАНҺЫҘ (Р: бессовестный; И.: unscrupulous; dishonest; T.: vicdansız) с.
Выжданды белмәгән; намыҫһыҙ, оятһыҙ.
□ Бессовестный; недобросовестный. ■ Йәшәгәндән ерҙә выжданһыҙ көн күреүе артыҡ ыштанһыҙ. М. Ямалетдинов.
ВЫЖДАНҺЫҘЛАНЫУ (выжданһыҙ-лан-) (Р: становиться бессовестным; И.: become unscrupulous; T.: vicdansız olmak) ҡ.
Намыҫты, оятты юғалтыу; выжданһыҙ булыу. □ Становиться бессовестным. Саманан тыш выжданһыҙланыу.
ВЫЖДАНҺЫҘЛЫҠ (выжданһыҙлығы) (Р: бессовестность; И.: meanness; baseness; T.: vicdansızlık) и.
Намыҫһыҙлыҡ, оятһыҙлыҡ. □ Бессовестность, бесчестность, недобросовестность, нахальство. Выжданһыҙлыҡ сифаттары. Выжданһыҙлыҡ күрһәтеү. Выжданһыҙлыҡҡа сик ҡуйыу.
ВЫЖ ИТЕҮ (выж ит-) ҡ. ҡар. выжт итеү. Выж итеп үтеп китте.
ВЫЖЛАП-ШЫЖЛАП р. ҡар. выжлау 1.
■ Түбәнгә табан саналар сабалар шыйлап ҡына, арттарынан выжлап-шыжлап өйөрмә уйнап ҡала. С. Әлибаев.
ВЫЖЛАТЫУ (выжлат-) ҡ.
1. йөкм. ҡар. выжлау, понуд. от выжлау. Выжлатып алып сығып китте. ■ Беҙ ул араны яртышар сәғәт эсендә выжлатып үтәбеҙ ҙә ҡуябыҙ. К. Мәргән.
113