Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 116
Поиск по словарям
ВӘҒӘҘӘ ҠУЙЫУ
pen торорға вәғәҙә итте. М. Кәрим. Ҡыҙын ҡотҡарған кешегә батша ҙур буләк вәғәҙә итә. Әкиәттән. Үҙенә тейгән өлоштө башҡа туғандары менән дә булешергә теләмәйенсә, Юрғашты алтын приискыһын Наҡышевҡа һатырға вәғәҙә иткән. Я. Хамматов. Хисмәтулланы куреп һөйләшкәне бирле Гөльямал тыныслығын бөтөнләй юғалтты. Өҙөлөп һөйгән егете килергә вәғәҙә итмәһә лә, өмөтөн өҙмәне. Я. Хамматов.
2. Күренеше менән нимәгәлер ышаныс биреү, өмөт уятыу. □ Обнадёживать (своим видом). Был йәй бик йылы булырға вәғәҙә итә.
ВӘҒӘҘӘ ҠУЙЫУ (вәғәҙә ҡуй ) ҡ. ҡар. вәғәҙә биреү. ■ Ләйлә кеуек шиддәтле (ҡаты) вәғәҙә ҡуйҙы. М. Өмөтбаев.
ВӘҒӘҘӘ ҠУЙЫШЫУ (вәғәҙә ҡуйыш-) (Р.: помолвка; И.: engagement, betrothal; T.: nişanlanma, yavuk) ҡ.
1. этн. Егет менән ҡыҙҙың өйләнешеүе тураһында килешеү. □ Помолвка. Н Алмағастың төптәренә кәкук йомортҡа һала. Вәғәҙәләр ҡуйышһаҡ та, яҙмаһа, ятҡа ҡала. Халыҡ йырынан.
2. ҡар. вәғәҙәләү.
ВӘҒӘҘӘ ҠЫЛЫУ (вәғәҙә ҡыл-) ҡ. ҡар. вәғәҙә итеү. И Ырымбурҙыц хәрби губернаторы Неплюев Батыршаһты тотоп килтергән кешегә 1000 һум ярлыҡаш вәғәҙә ҡылған. М. Өмөтбаев.
ВӘҒӘҘӘЛЕ (Р: сдерживающий обещание; И.: true to one’s word; T.: vicdanlı) c.
1. Вәғәҙәһендә тороусан, ышаныслы.
□ Сдерживающий обещание, слово; совестливый. Вәғәҙәле кеше. ■ һуҙ бирҙеңме -һу-ҙеңдә тор, вәғәҙәле егет, тиерҙәр. Картотека фондынан.
2. Вәғәҙә бирешкән, вәғәҙә менән бәйле.
□ Клятвенный. Вәғәҙәле ҡыҙ.
ВӘҒӘҘӘЛӘ ТОРОУ (вәғәҙәлә тор-) (Р: сдержать своё обещание; И.: keep one’s word; T.: vaadinde durmak) ҡ.
Биргән вәғәҙәне үтәү. □ Сдержать своё обещание. ■ Алғыҫап торған буҙ толпар
Алпамышаныҡы булһасы, Барһынһылыу, Барһынһылыу вәғәҙәһендә торһасы. Әкиәттән.
ВӘҒӘҘӘЛӘҮ (вәғәҙәлә-) (Р: обещать; И.: promise; T.: vadetmek) ҡ.
Вәғәҙә итеү, эшләргә тип һүҙ биреү. □ Обещать, давать обещание. Кискә киләм, тип вәғәҙәләу. ■ Бөгөнгө көн ҡымыҙ еҫен, Уралдағы улән еҫтәрен алып килеп һәм тағы нимәлер вәғәҙәләп шулай итә. Б. Рафиҡов.
ВӘҒӘҘӘЛӘШЕҮ (вәғәҙәләш-) ҡ.
1. урт. ҡар. вәғәҙәләү, взаимн. от вәғәҙәләү.
2. ҡар. вәғәҙә ҡуйышыу 1. ■ Егет менән ҡыҙ, икәу-ара һуҙ ҡуйышып, вәғәҙәләшеп, бер-береһенән буләктәр алышҡандар. Легенданан.
ВӘҒӘЗ [ғәр. (Р: проповедь; И.: sermon; preaching; T.: vaiz) и. дини.
1. Дин әһелдәренең халыҡты өйрәтеп, өгөтләп һөйләгән һүҙе. □ Проповедь, наставление, поучение; проповедование. Вәғәз әйтеу. ■ Мулла, уҙенең серек ҡарағай өйөнөң төпкө мөйөшөндә таяғын янына һөйкәп ҡуйып, нәҙек оҙон кәзә һаҡалын һыйпап, вәғәз, нәсихәт бирҙе. Һ. Дәүләтшина. Мулла, Ҡөрьән уҡып, ҡыҫҡа ғына вәғәз менән һуҙен тамам ҡылып ҡуйҙы, Мырҙағәленең йорт-еренә, мал-тыуарына, бала-сағаһына именлек, шилек, бәрәкәт теләп, хуш итте.
3. Ураҡсин.
2. кусм. Аҡыл өйрәтеп, төшөндөрөргә, күндерергә тырышып һөйләгән һүҙ; өгөт-нәсихәт. □ Увещевание, наставление, нравоучение, нотация. Вәғәз тыңланыҡ. М Приставтың шулай вәғәз һымаҡ байтаҡ һөйләгән һуҙенең ҡайһы береһен тыңлап, ҡайһы береһен ишеткеһе лә килмәй уйға батып ултырған Юлия, һуңғы һуҙҙәрҙе ишетеугә башын ҡапыл кутәреп, йылы осҡон сәскән ҡуйы һоро куҙҙәре менән уға ҡапыл һирпеп ҡараны. Һ. Дәүләтшина.
ВӘҒӘЗ ИТЕҮ (вәғәз ит-) (Р.: проповедовать; И.: preaching; T.: vaiz vermek) ҡ.
116
pen торорға вәғәҙә итте. М. Кәрим. Ҡыҙын ҡотҡарған кешегә батша ҙур буләк вәғәҙә итә. Әкиәттән. Үҙенә тейгән өлоштө башҡа туғандары менән дә булешергә теләмәйенсә, Юрғашты алтын приискыһын Наҡышевҡа һатырға вәғәҙә иткән. Я. Хамматов. Хисмәтулланы куреп һөйләшкәне бирле Гөльямал тыныслығын бөтөнләй юғалтты. Өҙөлөп һөйгән егете килергә вәғәҙә итмәһә лә, өмөтөн өҙмәне. Я. Хамматов.
2. Күренеше менән нимәгәлер ышаныс биреү, өмөт уятыу. □ Обнадёживать (своим видом). Был йәй бик йылы булырға вәғәҙә итә.
ВӘҒӘҘӘ ҠУЙЫУ (вәғәҙә ҡуй ) ҡ. ҡар. вәғәҙә биреү. ■ Ләйлә кеуек шиддәтле (ҡаты) вәғәҙә ҡуйҙы. М. Өмөтбаев.
ВӘҒӘҘӘ ҠУЙЫШЫУ (вәғәҙә ҡуйыш-) (Р.: помолвка; И.: engagement, betrothal; T.: nişanlanma, yavuk) ҡ.
1. этн. Егет менән ҡыҙҙың өйләнешеүе тураһында килешеү. □ Помолвка. Н Алмағастың төптәренә кәкук йомортҡа һала. Вәғәҙәләр ҡуйышһаҡ та, яҙмаһа, ятҡа ҡала. Халыҡ йырынан.
2. ҡар. вәғәҙәләү.
ВӘҒӘҘӘ ҠЫЛЫУ (вәғәҙә ҡыл-) ҡ. ҡар. вәғәҙә итеү. И Ырымбурҙыц хәрби губернаторы Неплюев Батыршаһты тотоп килтергән кешегә 1000 һум ярлыҡаш вәғәҙә ҡылған. М. Өмөтбаев.
ВӘҒӘҘӘЛЕ (Р: сдерживающий обещание; И.: true to one’s word; T.: vicdanlı) c.
1. Вәғәҙәһендә тороусан, ышаныслы.
□ Сдерживающий обещание, слово; совестливый. Вәғәҙәле кеше. ■ һуҙ бирҙеңме -һу-ҙеңдә тор, вәғәҙәле егет, тиерҙәр. Картотека фондынан.
2. Вәғәҙә бирешкән, вәғәҙә менән бәйле.
□ Клятвенный. Вәғәҙәле ҡыҙ.
ВӘҒӘҘӘЛӘ ТОРОУ (вәғәҙәлә тор-) (Р: сдержать своё обещание; И.: keep one’s word; T.: vaadinde durmak) ҡ.
Биргән вәғәҙәне үтәү. □ Сдержать своё обещание. ■ Алғыҫап торған буҙ толпар
Алпамышаныҡы булһасы, Барһынһылыу, Барһынһылыу вәғәҙәһендә торһасы. Әкиәттән.
ВӘҒӘҘӘЛӘҮ (вәғәҙәлә-) (Р: обещать; И.: promise; T.: vadetmek) ҡ.
Вәғәҙә итеү, эшләргә тип һүҙ биреү. □ Обещать, давать обещание. Кискә киләм, тип вәғәҙәләу. ■ Бөгөнгө көн ҡымыҙ еҫен, Уралдағы улән еҫтәрен алып килеп һәм тағы нимәлер вәғәҙәләп шулай итә. Б. Рафиҡов.
ВӘҒӘҘӘЛӘШЕҮ (вәғәҙәләш-) ҡ.
1. урт. ҡар. вәғәҙәләү, взаимн. от вәғәҙәләү.
2. ҡар. вәғәҙә ҡуйышыу 1. ■ Егет менән ҡыҙ, икәу-ара һуҙ ҡуйышып, вәғәҙәләшеп, бер-береһенән буләктәр алышҡандар. Легенданан.
ВӘҒӘЗ [ғәр. (Р: проповедь; И.: sermon; preaching; T.: vaiz) и. дини.
1. Дин әһелдәренең халыҡты өйрәтеп, өгөтләп һөйләгән һүҙе. □ Проповедь, наставление, поучение; проповедование. Вәғәз әйтеу. ■ Мулла, уҙенең серек ҡарағай өйөнөң төпкө мөйөшөндә таяғын янына һөйкәп ҡуйып, нәҙек оҙон кәзә һаҡалын һыйпап, вәғәз, нәсихәт бирҙе. Һ. Дәүләтшина. Мулла, Ҡөрьән уҡып, ҡыҫҡа ғына вәғәз менән һуҙен тамам ҡылып ҡуйҙы, Мырҙағәленең йорт-еренә, мал-тыуарына, бала-сағаһына именлек, шилек, бәрәкәт теләп, хуш итте.
3. Ураҡсин.
2. кусм. Аҡыл өйрәтеп, төшөндөрөргә, күндерергә тырышып һөйләгән һүҙ; өгөт-нәсихәт. □ Увещевание, наставление, нравоучение, нотация. Вәғәз тыңланыҡ. М Приставтың шулай вәғәз һымаҡ байтаҡ һөйләгән һуҙенең ҡайһы береһен тыңлап, ҡайһы береһен ишеткеһе лә килмәй уйға батып ултырған Юлия, һуңғы һуҙҙәрҙе ишетеугә башын ҡапыл кутәреп, йылы осҡон сәскән ҡуйы һоро куҙҙәре менән уға ҡапыл һирпеп ҡараны. Һ. Дәүләтшина.
ВӘҒӘЗ ИТЕҮ (вәғәз ит-) (Р.: проповедовать; И.: preaching; T.: vaiz vermek) ҡ.
116