Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 166
Поиск по словарям
ГЕТМАН
дың башында был турала гестапосылар белеп ҡала һәм йәшерен ойошма етәкселәрен ҡулға ала. «Ағиҙел», № 3, 2010. Куп тә утмәне, өҫтәл артына ҡалын папка кутәргән йәнә бер офицер килеп ултырҙы, ә топчан эргәһенә дөйәләй кәуҙәле ике гестапосы баҫты. Н. Мусин.
ГЕТМАН [рус. < пол. hetman} (Р.: гетман; И.: hetman; Т.: ataman) и. тар.
1. XVI—XVII быуаттарҙа Украина казактарының ғәскәр башлығы. □ Гетман. / Гетманский. ■ Казактар хәрәкәте етәкселәре гетман титулы йөрөткәндәр. Башҡортостан календарынан.
2. XVI—XVIII быуаттарҙағы Польша һәм Литва дәүләтенең ғәскәр башлығы. □ Гетман. / Гетманский. ■ Польшала хәрби етәкселәргә гетман титулы һуғыш ваҡытында ғына бирелгән. Башҡортостан календарынан.
3. Чех Республикаһында төбәк башлығының исеме. □ Гетман. ■ 2000 йылдан алып Чех Республикаһында төбәк башлығын гетман тип йөрөтәләр. Башҡортостан календарынан.
ГЕТМАН Л ЫҠ (гетманлығы) (Р: гетманство; И.: hetmanate, hetmanship; T.: ataman olmak) и.
Гетман булыу. □ Гетманство. Гетманлыҡ хоҡуғы. Гетманлыҡ вазифаһы.
ГЕТР [рус. гетры < фр. guetre} (Р: гетра; И.: gaiters; leggings; T.: tozluk) и.
Күн, буҫтау йәки тиренән тегелгән, иләнгән йөндән бәйләнгән балтырға кейә торған йылы оҙон ҡуныс йәки башһыҙ ойоҡ; ҡуныс ойоҡ. □ Гетра, гетры. Гетр тегеу. Гетр бәйләу. ■ Әсәйем миңә бала саҡта биҙәкләп гетрҙар бәйләй торғайны. Башҡортостан календарынан.
ГЕТТО [рус. < ит. ghetto} (Р: гетто; И.: ghetto; T.: getto) и.
1. Урта быуатта Европа ҡалаларында йәһүд халҡы өсөн тәғәйенләнгән ҡала биҫтәһе. □ Гетто. ■ «Пианиносы» фильмында Варшава геттоһындағы йәһудтәрҙец тор
мошо бәйән ителә. Башҡортостан календарынан.
2. Ҡайһы бер илдәрҙә дискриминацияға дусар ителгән түбән хоҡуҡлы халыҡтар өсөн тәғәйенләнгән ҡала биҫтәһе. □ Гетто. ■ Икенсе донъя һуғышы йылдарында геттолар Көнсығыш Европа ҡалаларында ла барлыҡҡа килеп, асылда улар «тотҡондарҙы язалау» лагерҙарына әйләнә. Башҡортостан календарынан. Советтар иһә уҙҙәре ҡорған геттоларынан айырыла алманы, айырылырға ҡыйыулыҡтары етмәне. Ә.-З. Вәлиди.
ГЕҮАҺ [фарс. öijî] (Р: свидетель; И.: witness; testifier; eyewitness; T.: gevah) и.
1. Раҫлау талап ителгән хәл-ваҡиғаның дөрөҫлөгөн күрһәтеүсе шаһит. □ Свидетель; очевидец. Геуаһ булыу. ■ Геуаһтар сифатында Барый ҡарттың атын, тере ҡалған һарыҡтарҙы, йә булмаһа буреләрҙе саҡырып булмай бит инде. М. Ямалетдинов.
2. Раҫланыуы талап ителгән хәл-ваҡиғаның дөрөҫлөгө тураһындағы дәлил. □ Доказательство, довод, аргумент; свидетельство. ■ [Ерәнсә сәсән — ҡартҡа:] Геуаһым юҡ тиһең, ана шул тирәк уҙе бик яҡшы геуаһ инде ул! — ти. Халыҡ ижадынан.
ГЕҮАҺЛАНДЫРЫУ (геүаһландыр-) ҡ. ҡар. геүаһлатыу.
ГЕҮАҺЛАНЫУ (геүаһлан-) ҡ.
1. төш. ҡар. геүаһлау, страд, от геүаһлау. ■ Был факт бик куп дәлилдәр менән геуаһланды инде. Башҡортостан календарынан.
2. Дәлил нигеҙендә ышаныу. □ Удостовериться. Һин килтергән дәлилдәргә таянып геуаһланабыҙ.
ГЕҮАҺЛАТЫУ (геүаһлат-) (Р: свидетельствовать; И.: testify; witness; T.: tanıklık etmek) ҡ.
Дөрөҫләтеү, раҫлатыу. □ Свидетельствовать, подтверждать, удостоверить. ■ Адвокат килтергән дәлилен бик куп тәфтишсе алдында бер нисә шаһиттан геуаһлатты. Башҡортостан календарынан.
166
дың башында был турала гестапосылар белеп ҡала һәм йәшерен ойошма етәкселәрен ҡулға ала. «Ағиҙел», № 3, 2010. Куп тә утмәне, өҫтәл артына ҡалын папка кутәргән йәнә бер офицер килеп ултырҙы, ә топчан эргәһенә дөйәләй кәуҙәле ике гестапосы баҫты. Н. Мусин.
ГЕТМАН [рус. < пол. hetman} (Р.: гетман; И.: hetman; Т.: ataman) и. тар.
1. XVI—XVII быуаттарҙа Украина казактарының ғәскәр башлығы. □ Гетман. / Гетманский. ■ Казактар хәрәкәте етәкселәре гетман титулы йөрөткәндәр. Башҡортостан календарынан.
2. XVI—XVIII быуаттарҙағы Польша һәм Литва дәүләтенең ғәскәр башлығы. □ Гетман. / Гетманский. ■ Польшала хәрби етәкселәргә гетман титулы һуғыш ваҡытында ғына бирелгән. Башҡортостан календарынан.
3. Чех Республикаһында төбәк башлығының исеме. □ Гетман. ■ 2000 йылдан алып Чех Республикаһында төбәк башлығын гетман тип йөрөтәләр. Башҡортостан календарынан.
ГЕТМАН Л ЫҠ (гетманлығы) (Р: гетманство; И.: hetmanate, hetmanship; T.: ataman olmak) и.
Гетман булыу. □ Гетманство. Гетманлыҡ хоҡуғы. Гетманлыҡ вазифаһы.
ГЕТР [рус. гетры < фр. guetre} (Р: гетра; И.: gaiters; leggings; T.: tozluk) и.
Күн, буҫтау йәки тиренән тегелгән, иләнгән йөндән бәйләнгән балтырға кейә торған йылы оҙон ҡуныс йәки башһыҙ ойоҡ; ҡуныс ойоҡ. □ Гетра, гетры. Гетр тегеу. Гетр бәйләу. ■ Әсәйем миңә бала саҡта биҙәкләп гетрҙар бәйләй торғайны. Башҡортостан календарынан.
ГЕТТО [рус. < ит. ghetto} (Р: гетто; И.: ghetto; T.: getto) и.
1. Урта быуатта Европа ҡалаларында йәһүд халҡы өсөн тәғәйенләнгән ҡала биҫтәһе. □ Гетто. ■ «Пианиносы» фильмында Варшава геттоһындағы йәһудтәрҙец тор
мошо бәйән ителә. Башҡортостан календарынан.
2. Ҡайһы бер илдәрҙә дискриминацияға дусар ителгән түбән хоҡуҡлы халыҡтар өсөн тәғәйенләнгән ҡала биҫтәһе. □ Гетто. ■ Икенсе донъя һуғышы йылдарында геттолар Көнсығыш Европа ҡалаларында ла барлыҡҡа килеп, асылда улар «тотҡондарҙы язалау» лагерҙарына әйләнә. Башҡортостан календарынан. Советтар иһә уҙҙәре ҡорған геттоларынан айырыла алманы, айырылырға ҡыйыулыҡтары етмәне. Ә.-З. Вәлиди.
ГЕҮАҺ [фарс. öijî] (Р: свидетель; И.: witness; testifier; eyewitness; T.: gevah) и.
1. Раҫлау талап ителгән хәл-ваҡиғаның дөрөҫлөгөн күрһәтеүсе шаһит. □ Свидетель; очевидец. Геуаһ булыу. ■ Геуаһтар сифатында Барый ҡарттың атын, тере ҡалған һарыҡтарҙы, йә булмаһа буреләрҙе саҡырып булмай бит инде. М. Ямалетдинов.
2. Раҫланыуы талап ителгән хәл-ваҡиғаның дөрөҫлөгө тураһындағы дәлил. □ Доказательство, довод, аргумент; свидетельство. ■ [Ерәнсә сәсән — ҡартҡа:] Геуаһым юҡ тиһең, ана шул тирәк уҙе бик яҡшы геуаһ инде ул! — ти. Халыҡ ижадынан.
ГЕҮАҺЛАНДЫРЫУ (геүаһландыр-) ҡ. ҡар. геүаһлатыу.
ГЕҮАҺЛАНЫУ (геүаһлан-) ҡ.
1. төш. ҡар. геүаһлау, страд, от геүаһлау. ■ Был факт бик куп дәлилдәр менән геуаһланды инде. Башҡортостан календарынан.
2. Дәлил нигеҙендә ышаныу. □ Удостовериться. Һин килтергән дәлилдәргә таянып геуаһланабыҙ.
ГЕҮАҺЛАТЫУ (геүаһлат-) (Р: свидетельствовать; И.: testify; witness; T.: tanıklık etmek) ҡ.
Дөрөҫләтеү, раҫлатыу. □ Свидетельствовать, подтверждать, удостоверить. ■ Адвокат килтергән дәлилен бик куп тәфтишсе алдында бер нисә шаһиттан геуаһлатты. Башҡортостан календарынан.
166