Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 210
Поиск по словарям
ГӨРАЗ
стена буйына уңайлап һөйәлдем... Халыҡ гөр килә. С. Агиш.
5. кусм. Күңелле эш, тормош шауын белдерә. □ Подражание радостному шуму, гаму. Я Барыһы гөр килә, гармун тарталар, шау-шыу. Б. Бикбай. Шат, гөр килеп, йырлап баралар. Ғ. Сәләм. Өй эсе ҡул сабыу, хуплау тауыштарынан гөр килде. Б. Бикбай. Бар халыҡ гөр килеп ҡул сапты, шаулашып көлдө. Б. Бикбай.
ГӨРАЗ [фарс. (Р.: героизм, смелость; И.: heroism, boldness, courage; T.: kahramanlık) с. иҫк. кит.
Батырлыҡ, тәүәккәллек. □ Героизм, смелость, решительность. Ғөраз курһәтеу.
ГӨРГӨЛДӘК (гөргөлдәге) (Р: игра в прятки; И.: hide-and-seek (game)', T.: saklambaç) и.
Йәшенешеп уйнай торған балалар уйыны; йәшенмәк (бер төркөм бала һанашып, берәуҙе көтөусе итеп ҡалдыра; көтөусе куҙен ҡаплап, гөр-гөр итеп көйләп, башҡалар йәшенеп бөткәнсе тора; кемде башта тапһа, артабан шул көтөусе була һәм уйын яңынан дауам итә). □ Игра в прятки, в жмурки (детская игра). Гөргөлдәктә көтөусе булыу. ■ Кистән бик оҙаҡ итеп урамда гөргөлдәк уйнағайныҡ. Н. Мусин.
ГӨРГӨЛДӘҮ (гөргөлдә-) (Р: водить (при игре в прятки); И.: lead (the game); T.: oyunda ebe olmak) ҡ.
Гөргөлдәк уйнағанда көтөүсе булыу (куҙҙе йомоп, гөр-гөр тип тороу). □ Водить (при игре в прятки). Я Гөрөлдәусе: «Гөр-гөр-гөр әтәс, ике тауыҡ, бер әтәс», — тип гөргөлдәй. Экспедиция материалдарынан.
ГӨРГӨЛӘҮ (гөргөлә-) ҡ. ҡар. гөжгөләү.
ГӨР-ГӨР (Р: подражание шуму; И.: onomatopoeic word; T.: gürültü) оҡш.
Ҡабат-ҡабат гөр иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание многократным звукам шума, гама. Гөр-гөр итеу. Ҡоштар гөр-гөр гөрләшәләр. Я Әбей өйҙә аш әҙерләп йөрөй, кухняһында гөр-гөр газ яна. Т. Арслан.
ГӨР-ГӨР ИТЕҮ (гөр-гөр ит-) (Р: ворковать; И.: соо; T.: kuğurmak) ҡ.
1. Күгәрсендәрҙең гөр-гөр тигән тауыш сығарыуы. □ Ворковать (о голубях). Кугәрсендәр гөр-гөр итәләр.
2. Шау-гөж итеү, шаулау. □ Шуметь, галдеть. Йыйылған халыҡ гөр-гөр итә.
ГӨР-ГӨР КИЛЕҮ (гөр-гөр кил ) (Р: ворковать; И.: соо; T.: kuğurmak) ҡ.
1. Күгәрсендәрҙең һ. б. ҡоштарҙың гөрләүе. □ Ворковать (о голубях). Ҡоштар гөр-гөр киләләр.
2. Шау-гөж итеү, шаулау □ Шуметь, гудеть. Куршеләр гөр-гөр килеп ҡунаҡ булалар.
ГӨРГӨРӨЙ и. диал. ҡар. ҡамҡа.
ГӨРГӨС (Р: скребок; И.: scraper; Т.: kaşağı) и.
1. Нимәнелер лә булһа этеп шылдыра, ышыра торған ҡорамал. □ Скребок. Гөргөс менән ҡар көрәу.
2. диал. Ирәк. □ Скребло. Тирене гөргөс менән ҡырыу.
ГӨРГӨҮ (гөргө-) ҡ. диал. ҡар. көргөү. Мөрйә гөргөу. Самауыр гөргөу. Н Яҫтыҡ-таш артынан кутәрелгән Етембай аяҡтарын шыуып китмәҫлек итеп йәтешләп баҫты ла ҡолға менән өңдөң ауыҙын гөргөргә тотондо. Б. Рафиҡов.
ГӨРЗӨЙ [фарс. (Р: палица; И.: club, cudgel; T.: gürz) и.
1. Боронғо һуғыш ҡоралы; суҡмар. □ Булава (старинное оружие); палица. Дошман гөрзөйҙәре. Гөрзөй менән бәреу. Я Бына дөлдөл атына атланып, зөлфәҡәр ҡылысын тағып, ҡырҡ батман ауырлыҡ гөрзөйөн аҫып яуға китеп бара, ти, Ғәли бәһлеуән. Ғ. Хөсәйенов.
2. дини. Утлы гөрзөй. □ Огненная булава для наказания грешных в аду. Утлы гөрзөй тотҡан улар.
ГӨР ИТЕҮ (гөр ит-) ҡ. ҡар. гөрләү. Кугәрсендәр гөр итә. Балалар гөр итә.
ГӨР КИЛЕҮ (гөр кил-) ҡ. ҡар. гөрләү. Я Урмандар, әкиәт шикелле, гөр килеп, шаулап тора. Р. Ниғмәти. Батшаның оло ҡыҙы .. ҡарсығаһын сөйөп ебәргән, ҡарсыға бер хандың ҡулбашына барып ҡунған. Халыҡ:
210
стена буйына уңайлап һөйәлдем... Халыҡ гөр килә. С. Агиш.
5. кусм. Күңелле эш, тормош шауын белдерә. □ Подражание радостному шуму, гаму. Я Барыһы гөр килә, гармун тарталар, шау-шыу. Б. Бикбай. Шат, гөр килеп, йырлап баралар. Ғ. Сәләм. Өй эсе ҡул сабыу, хуплау тауыштарынан гөр килде. Б. Бикбай. Бар халыҡ гөр килеп ҡул сапты, шаулашып көлдө. Б. Бикбай.
ГӨРАЗ [фарс. (Р.: героизм, смелость; И.: heroism, boldness, courage; T.: kahramanlık) с. иҫк. кит.
Батырлыҡ, тәүәккәллек. □ Героизм, смелость, решительность. Ғөраз курһәтеу.
ГӨРГӨЛДӘК (гөргөлдәге) (Р: игра в прятки; И.: hide-and-seek (game)', T.: saklambaç) и.
Йәшенешеп уйнай торған балалар уйыны; йәшенмәк (бер төркөм бала һанашып, берәуҙе көтөусе итеп ҡалдыра; көтөусе куҙен ҡаплап, гөр-гөр итеп көйләп, башҡалар йәшенеп бөткәнсе тора; кемде башта тапһа, артабан шул көтөусе була һәм уйын яңынан дауам итә). □ Игра в прятки, в жмурки (детская игра). Гөргөлдәктә көтөусе булыу. ■ Кистән бик оҙаҡ итеп урамда гөргөлдәк уйнағайныҡ. Н. Мусин.
ГӨРГӨЛДӘҮ (гөргөлдә-) (Р: водить (при игре в прятки); И.: lead (the game); T.: oyunda ebe olmak) ҡ.
Гөргөлдәк уйнағанда көтөүсе булыу (куҙҙе йомоп, гөр-гөр тип тороу). □ Водить (при игре в прятки). Я Гөрөлдәусе: «Гөр-гөр-гөр әтәс, ике тауыҡ, бер әтәс», — тип гөргөлдәй. Экспедиция материалдарынан.
ГӨРГӨЛӘҮ (гөргөлә-) ҡ. ҡар. гөжгөләү.
ГӨР-ГӨР (Р: подражание шуму; И.: onomatopoeic word; T.: gürültü) оҡш.
Ҡабат-ҡабат гөр иткән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание многократным звукам шума, гама. Гөр-гөр итеу. Ҡоштар гөр-гөр гөрләшәләр. Я Әбей өйҙә аш әҙерләп йөрөй, кухняһында гөр-гөр газ яна. Т. Арслан.
ГӨР-ГӨР ИТЕҮ (гөр-гөр ит-) (Р: ворковать; И.: соо; T.: kuğurmak) ҡ.
1. Күгәрсендәрҙең гөр-гөр тигән тауыш сығарыуы. □ Ворковать (о голубях). Кугәрсендәр гөр-гөр итәләр.
2. Шау-гөж итеү, шаулау. □ Шуметь, галдеть. Йыйылған халыҡ гөр-гөр итә.
ГӨР-ГӨР КИЛЕҮ (гөр-гөр кил ) (Р: ворковать; И.: соо; T.: kuğurmak) ҡ.
1. Күгәрсендәрҙең һ. б. ҡоштарҙың гөрләүе. □ Ворковать (о голубях). Ҡоштар гөр-гөр киләләр.
2. Шау-гөж итеү, шаулау □ Шуметь, гудеть. Куршеләр гөр-гөр килеп ҡунаҡ булалар.
ГӨРГӨРӨЙ и. диал. ҡар. ҡамҡа.
ГӨРГӨС (Р: скребок; И.: scraper; Т.: kaşağı) и.
1. Нимәнелер лә булһа этеп шылдыра, ышыра торған ҡорамал. □ Скребок. Гөргөс менән ҡар көрәу.
2. диал. Ирәк. □ Скребло. Тирене гөргөс менән ҡырыу.
ГӨРГӨҮ (гөргө-) ҡ. диал. ҡар. көргөү. Мөрйә гөргөу. Самауыр гөргөу. Н Яҫтыҡ-таш артынан кутәрелгән Етембай аяҡтарын шыуып китмәҫлек итеп йәтешләп баҫты ла ҡолға менән өңдөң ауыҙын гөргөргә тотондо. Б. Рафиҡов.
ГӨРЗӨЙ [фарс. (Р: палица; И.: club, cudgel; T.: gürz) и.
1. Боронғо һуғыш ҡоралы; суҡмар. □ Булава (старинное оружие); палица. Дошман гөрзөйҙәре. Гөрзөй менән бәреу. Я Бына дөлдөл атына атланып, зөлфәҡәр ҡылысын тағып, ҡырҡ батман ауырлыҡ гөрзөйөн аҫып яуға китеп бара, ти, Ғәли бәһлеуән. Ғ. Хөсәйенов.
2. дини. Утлы гөрзөй. □ Огненная булава для наказания грешных в аду. Утлы гөрзөй тотҡан улар.
ГӨР ИТЕҮ (гөр ит-) ҡ. ҡар. гөрләү. Кугәрсендәр гөр итә. Балалар гөр итә.
ГӨР КИЛЕҮ (гөр кил-) ҡ. ҡар. гөрләү. Я Урмандар, әкиәт шикелле, гөр килеп, шаулап тора. Р. Ниғмәти. Батшаның оло ҡыҙы .. ҡарсығаһын сөйөп ебәргән, ҡарсыға бер хандың ҡулбашына барып ҡунған. Халыҡ:
210