Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 214
Поиск по словарям
ГӨРҺӨЛДӘШЕҮ
Гөрһ тигән тауыш сығарыу. □ Грохотать, громыхать, греметь; бухнуть, бабахнуть. ■ Көс етмәҫтәй тамырҙы йәлпелдәтеп тора ҡулында, һә тигәнсе япрағын ҡырҡып ташлай, тупрағын ҡырып төшөрә, ҡойроғон юнып ырғыта һәм тос, таҙа сөгөлдөр өйөмгә гөрһөлдәп барып төшә. Г. Яҡупова. Курәм: уртала бер зыяраттың рәшәткәһен һәм һәйкәлен онтап, ҡарт бер ҡайын ауған гөрһөлдәп. С. Ғәбиҙуллин.
ГӨРҺӨЛДӘШЕҮ (гөрһөлдәш-) ҡ. урт. ҡар. гөрһөлдәү, взаимн. от гөрһөлдәү.
ГӨРШ (Р: хрум; И.: crackly sound; T.: kıtır) оҡш.
Ҡоро һәм ҡыртлап торған тауыш.
□ Хрум (подражание хрусту).
ГӨР-ШАР КИЛЕҮ (гөр-шар кил-) (Р: галдеть; И.: clamour, make a hubbub / din; T.: gürültü etmek) ҡ.
Ҡысҡырып, күңелле һөйләшеү, шаулашыу. □ Галдеть. Йәштәр гөр-шар киләләр.
ГӨР-ШАУ оҡш. ҡар. шау-гөр.
ГӨРШ-ГӨРШ ИТЕҮ (гөрш-гөрш ит-) ҡ. ҡар. гөршөлдәү.
ГӨРШ Л ӘТЕҮ (гөршләт-) ҡ. йөкм. ҡар. гөршләү. понуд. от гөршләү. Сохарыйҙарын алды ла гөршләтеп ашай башланы.
ГӨРШЛӘҮ (гөршлә-) (Р: хрумкать; И.: crunch; T.: çıtırdamak) ҡ.
Гөрш-гөрш иткән тауыш сығарыу (мәҫәлән, ашағанда). □ Хрумкать. Гөршләп торған картуф.
ГӨРШӨЛДӘҮ (гөршөлдә-) (Р: хрумкать; И.: crunch; T.: çıtırdamak) ҡ.
Гөрш-гөрш иткән тауыш сығарыу, гөрш-гөрш итеү. □ Хрумкать. // Хрумканье.
ГӨРӘНСӘ и. биол. диал. ҡар. майлы бәшмәк.
ГӨРӘНКӘ [рус. гран] (Р: гран; И.: grain; T.: zerre) и.
1. Метрик система индерелгәнгә ҡәҙәре аптека үлсәүе берәмеге (0,062 грамға тигеҙ).
□ Гран. Дурт гөрәнкә.
2. диал. ҡар. ҡаҙаҡ II. Майҙы гөрәнкәләп һатҡандар.
ГӨҺӨЛДӘҮ (Р: подражание глухому звуку при падении; И.: thud!; T.: şap) оҡш.
Ҙур, ауыр нәмә юғарынан ауып төшкәндә сыҡҡан тоноҡ тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание глухому звуку, вызванному падением большого тяжёлого предмета. ■ Ул да булманы, ялҡын куккә олғашып, ыҙманың кәҫ менән ауыр ҡыйығы гөһөлдәп ауып төштө. Ә. Хәкимов.
ГРАВЁР [рус. < фр. graveur] (Р: гравёр; И.: engraver; T.: hakkak; gravürcü) и.
1. Гравировка яһау буйынса белгес. П Гравёр. Гравёрға курһәтеу.
2. Гравюра яһаған художник. □ Гравёр. Гравёр оҫтаханаһы.
ГРАВИРОВКА [рус.] (Р: гравировка; И.: engraving; T.: oyma) и.
Ағас, металл, һөйәк һ. б. нәмәләргә соҡоп яһалған рәсем, биҙәк, яҙма. □ Гравировка. Гравировка яһау. Гравировка яһатыу.
ГРАВИТАЦИОН (Р: гравитационный; И.: gravitational; T.: yerçekimsel) с.
Гравитацияға бәйле. □ Гравитационный.
ГРАВИТАЦИЯ [рус. < лат. gravitas ‘ауырлыҡ’] (Р: гравитация; И.: gravity; gravitation; T.: yerçekimi) и.
Бөтә донъя тартылышы; йыһандағы бөтә еҫемдәрҙең бер-береһенә тартылыу үҙенсәнлеге. □ Гравитация.
ГРАВИТАЦИЯ КӨСӨ (Р: сила гравитации; И.: force of gravity; T.: yerçekimi gücü) и.
Күк йөҙө есемдәренең, шулай уҡ Ерҙең әйләнә-тирәләге еҫемдәрҙе үҙҙәренә тартыу көсө. □ Сила гравитации.
ГРАВЮРА [рус. < фр. gravure] (Р: гравюра; И.: etching, engraving; print; T.: gravür) и.
1. Ағас, металл, быяла һ. б. нәмәләргә соҡоп төшөрөлгән рәсем һәм шуның ҡағыҙға баҫылған күсермәһе. □ Гравюра. Оригиналь гравюралар.
2. Сәнғәттең ошо ысул менән яһалған графика бүлеге. □ Гравюра. График эштәр һәм гравюралар кургәҙмәһе.
ГРАВЮРЛАТЫУ (гравюрлат-) ҡ. йөкм. ҡар. гравюрлау, понуд. от гравюрлау.
214
Гөрһ тигән тауыш сығарыу. □ Грохотать, громыхать, греметь; бухнуть, бабахнуть. ■ Көс етмәҫтәй тамырҙы йәлпелдәтеп тора ҡулында, һә тигәнсе япрағын ҡырҡып ташлай, тупрағын ҡырып төшөрә, ҡойроғон юнып ырғыта һәм тос, таҙа сөгөлдөр өйөмгә гөрһөлдәп барып төшә. Г. Яҡупова. Курәм: уртала бер зыяраттың рәшәткәһен һәм һәйкәлен онтап, ҡарт бер ҡайын ауған гөрһөлдәп. С. Ғәбиҙуллин.
ГӨРҺӨЛДӘШЕҮ (гөрһөлдәш-) ҡ. урт. ҡар. гөрһөлдәү, взаимн. от гөрһөлдәү.
ГӨРШ (Р: хрум; И.: crackly sound; T.: kıtır) оҡш.
Ҡоро һәм ҡыртлап торған тауыш.
□ Хрум (подражание хрусту).
ГӨР-ШАР КИЛЕҮ (гөр-шар кил-) (Р: галдеть; И.: clamour, make a hubbub / din; T.: gürültü etmek) ҡ.
Ҡысҡырып, күңелле һөйләшеү, шаулашыу. □ Галдеть. Йәштәр гөр-шар киләләр.
ГӨР-ШАУ оҡш. ҡар. шау-гөр.
ГӨРШ-ГӨРШ ИТЕҮ (гөрш-гөрш ит-) ҡ. ҡар. гөршөлдәү.
ГӨРШ Л ӘТЕҮ (гөршләт-) ҡ. йөкм. ҡар. гөршләү. понуд. от гөршләү. Сохарыйҙарын алды ла гөршләтеп ашай башланы.
ГӨРШЛӘҮ (гөршлә-) (Р: хрумкать; И.: crunch; T.: çıtırdamak) ҡ.
Гөрш-гөрш иткән тауыш сығарыу (мәҫәлән, ашағанда). □ Хрумкать. Гөршләп торған картуф.
ГӨРШӨЛДӘҮ (гөршөлдә-) (Р: хрумкать; И.: crunch; T.: çıtırdamak) ҡ.
Гөрш-гөрш иткән тауыш сығарыу, гөрш-гөрш итеү. □ Хрумкать. // Хрумканье.
ГӨРӘНСӘ и. биол. диал. ҡар. майлы бәшмәк.
ГӨРӘНКӘ [рус. гран] (Р: гран; И.: grain; T.: zerre) и.
1. Метрик система индерелгәнгә ҡәҙәре аптека үлсәүе берәмеге (0,062 грамға тигеҙ).
□ Гран. Дурт гөрәнкә.
2. диал. ҡар. ҡаҙаҡ II. Майҙы гөрәнкәләп һатҡандар.
ГӨҺӨЛДӘҮ (Р: подражание глухому звуку при падении; И.: thud!; T.: şap) оҡш.
Ҙур, ауыр нәмә юғарынан ауып төшкәндә сыҡҡан тоноҡ тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание глухому звуку, вызванному падением большого тяжёлого предмета. ■ Ул да булманы, ялҡын куккә олғашып, ыҙманың кәҫ менән ауыр ҡыйығы гөһөлдәп ауып төштө. Ә. Хәкимов.
ГРАВЁР [рус. < фр. graveur] (Р: гравёр; И.: engraver; T.: hakkak; gravürcü) и.
1. Гравировка яһау буйынса белгес. П Гравёр. Гравёрға курһәтеу.
2. Гравюра яһаған художник. □ Гравёр. Гравёр оҫтаханаһы.
ГРАВИРОВКА [рус.] (Р: гравировка; И.: engraving; T.: oyma) и.
Ағас, металл, һөйәк һ. б. нәмәләргә соҡоп яһалған рәсем, биҙәк, яҙма. □ Гравировка. Гравировка яһау. Гравировка яһатыу.
ГРАВИТАЦИОН (Р: гравитационный; И.: gravitational; T.: yerçekimsel) с.
Гравитацияға бәйле. □ Гравитационный.
ГРАВИТАЦИЯ [рус. < лат. gravitas ‘ауырлыҡ’] (Р: гравитация; И.: gravity; gravitation; T.: yerçekimi) и.
Бөтә донъя тартылышы; йыһандағы бөтә еҫемдәрҙең бер-береһенә тартылыу үҙенсәнлеге. □ Гравитация.
ГРАВИТАЦИЯ КӨСӨ (Р: сила гравитации; И.: force of gravity; T.: yerçekimi gücü) и.
Күк йөҙө есемдәренең, шулай уҡ Ерҙең әйләнә-тирәләге еҫемдәрҙе үҙҙәренә тартыу көсө. □ Сила гравитации.
ГРАВЮРА [рус. < фр. gravure] (Р: гравюра; И.: etching, engraving; print; T.: gravür) и.
1. Ағас, металл, быяла һ. б. нәмәләргә соҡоп төшөрөлгән рәсем һәм шуның ҡағыҙға баҫылған күсермәһе. □ Гравюра. Оригиналь гравюралар.
2. Сәнғәттең ошо ысул менән яһалған графика бүлеге. □ Гравюра. График эштәр һәм гравюралар кургәҙмәһе.
ГРАВЮРЛАТЫУ (гравюрлат-) ҡ. йөкм. ҡар. гравюрлау, понуд. от гравюрлау.
214