Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 248
Поиск по словарям
ҒАММАЗ
ҒАММАЗ [ғәр. (р.: сплетник; И.: gossip; scandalmonger; slanderer; T.: gammaz) и. иҫк.
Яла яғыусы, ғәйбәтсе. □ Сплетник, клеветник. ■ Ошо дурт әҙәмдең шәррен беҙгә курһәтмә, йә Рабби: береһе нәммә, береһе зәмйөн, береһе ғаммаз, береһе шайтан. Халыҡ ижадынан.
ҒАММИ [ғәр. (Р.: простонародье; И.: the common people; T.: amme) и. иҫк.
Халыҡ, ябай халыҡ. □ Простонародье, народ. / Народный. Ғамми һуҙҙәре. Ғамми теле.
ҒАНИД [ғәр. ûiU.] (Р: упрямый; И.: stubborn; obstinate, opinionated; T.: inatçı) c. иҫк. кит.
Үҙ һүҙле, кире, тиҫкәре. □ Упрямый, своевольный, непокорный, своенравный. Миһырбанһыҙ ғанид. Ғанидтар заманы килде.
ҒАНҠА [ғәр. (Р.: феникс; И.: Phoenix; T.: feniks) и. иҫк. миф.
Ҡаф тауы артында йәшәй тип һаналған арыҫлан кәүҙәле, бөркөт башлы, аҡ ҡанатлы, осло тырнаҡлы фантастик ҡош. □ Феникс (мифическая птица, имеющая туловище льва, голову орла, с острыми когтями и белоснежными крыльями, живущая за горой Каф-may), грифон. Ғанҡаны төштә курҙем. Ғәйрәтле ғанҡа һурәте.
+ Хеҙмәт (йәки мансаб) ғанҡаһы хеҙмәттә танылған шөһрәтле кеше. □ Прославленный, получивший известность человек. һәр ваҡытта ғанҡа булды. Эштә ғанҡа һин.
ҒАПТЫРМА и. диал. ҡар. ҡаптырма 2.
Кейәу егетенә ғаптырма әҙерләу.
ҒАРI [ғәр. j^| и. ҡар. ғәрлек. ■ Бәхетһеҙ эшкә ғар юҡ туҡ емәктән. М. Өмөтбаев.
ҒАР II [ғәр. >ь] (Р: пещера; И.: cavern; Т.: gar) и. иҫк. кит.
Мәмерйә. □ Пещера, грот. Боҙло ғарға эләгеу. ■ Береһе тубәнге мысыр тарафында, Баб әлмөлук ғарында. М. Өмөтбаев.
ҒАРАЗ [ғәр. (Р: желание; И.: desire; wish; T.: garaz) и.
Теләк, ниәт, маҡсат. □ Желание, пожелание, намерение.
ҒАРАЗИ [ғәр. (Р: стремящийся; И.: ambitious; desirous; T: garazkar) с.
Теләк-ниәткә мөнәсәбәтле. □ Стремящийся, относящийся к желанию.
ҒАРАҠ БУЛЫУ (ғараҡ бул-) (Р: тонуть; И.: sink; plunge; submerge T: gark olmak) ҡ. иҫк.
1. Һыуға батыу; батыу. □ Тонуть. // Потопление, затопление, һыуға ғараҡ булды. Карап диңгеҙҙә ғараҡ булды.
2. кусм. Нимәгәлер сумыу, күмелеү.
□ Погружать во что. // Погружение во что-л. Уйҙарға ғараҡ булған. Эшкә ғараҡ булған.
3. Донъя ҡайғы-хәсрәттәренә бирешеү.
□ Поддаваться горю, пасовать перед трудностями, жизненными неурядицами. ■ Ҡайғы-хәсрәтенән ғараҡ булып донъя ҡуйҙы. Экспедиция материалдарынан.
ҒАРГӘРӘ (Р: предсмертный вздох; И.: parting breath; T: son nefes) и. иҫк. кит.
Һуңғы һулыш, үлеү ваҡыты. □ Предсмертный, последний вздох. ■ Ғаргәрәһе ҡулымда ғына утте. Экспедиция материалдарынан.
ҒАРЗЫ [ғәр. (Р: заявление; прошение; И.: statement; appeal; petition; T: arzu) и. иҫк.
Ниндәйҙер эш йәки хәл тураһында телдән йәки яҙма рәүештә еткерелгән рәсми үтенес, теләк. □ Заявление; прошение, петиция. ■ Иван Грозный Ҡазан ҡалаһын алғас, башҡорт халҡының ете ырыу башлыҡтарынан Үҫәргән ырыуынан Бикбау бей, Бөрйән ырыуынан Иҫке бей, Ҡыпсаҡтан Мәшули бей, Тамъяндан Шаҡман бей кеуектәр ғарзы итағәт иткәндәр. М. Һаҙыев.
ҒАРЗЫ ХӘЛ и. ҡар. ғарзы.
ҒАРИЗ [ғәр. (Р: случайный; И.: due to later development; T: arız) с.
Нәмәнең асылынан сыҡмаған, һуңыраҡ асыҡланған эш-хәл. □ Случайный. Ғариз хәбәр. Ғариз мәшәҡәттәр.
248
ҒАММАЗ [ғәр. (р.: сплетник; И.: gossip; scandalmonger; slanderer; T.: gammaz) и. иҫк.
Яла яғыусы, ғәйбәтсе. □ Сплетник, клеветник. ■ Ошо дурт әҙәмдең шәррен беҙгә курһәтмә, йә Рабби: береһе нәммә, береһе зәмйөн, береһе ғаммаз, береһе шайтан. Халыҡ ижадынан.
ҒАММИ [ғәр. (Р.: простонародье; И.: the common people; T.: amme) и. иҫк.
Халыҡ, ябай халыҡ. □ Простонародье, народ. / Народный. Ғамми һуҙҙәре. Ғамми теле.
ҒАНИД [ғәр. ûiU.] (Р: упрямый; И.: stubborn; obstinate, opinionated; T.: inatçı) c. иҫк. кит.
Үҙ һүҙле, кире, тиҫкәре. □ Упрямый, своевольный, непокорный, своенравный. Миһырбанһыҙ ғанид. Ғанидтар заманы килде.
ҒАНҠА [ғәр. (Р.: феникс; И.: Phoenix; T.: feniks) и. иҫк. миф.
Ҡаф тауы артында йәшәй тип һаналған арыҫлан кәүҙәле, бөркөт башлы, аҡ ҡанатлы, осло тырнаҡлы фантастик ҡош. □ Феникс (мифическая птица, имеющая туловище льва, голову орла, с острыми когтями и белоснежными крыльями, живущая за горой Каф-may), грифон. Ғанҡаны төштә курҙем. Ғәйрәтле ғанҡа һурәте.
+ Хеҙмәт (йәки мансаб) ғанҡаһы хеҙмәттә танылған шөһрәтле кеше. □ Прославленный, получивший известность человек. һәр ваҡытта ғанҡа булды. Эштә ғанҡа һин.
ҒАПТЫРМА и. диал. ҡар. ҡаптырма 2.
Кейәу егетенә ғаптырма әҙерләу.
ҒАРI [ғәр. j^| и. ҡар. ғәрлек. ■ Бәхетһеҙ эшкә ғар юҡ туҡ емәктән. М. Өмөтбаев.
ҒАР II [ғәр. >ь] (Р: пещера; И.: cavern; Т.: gar) и. иҫк. кит.
Мәмерйә. □ Пещера, грот. Боҙло ғарға эләгеу. ■ Береһе тубәнге мысыр тарафында, Баб әлмөлук ғарында. М. Өмөтбаев.
ҒАРАЗ [ғәр. (Р: желание; И.: desire; wish; T.: garaz) и.
Теләк, ниәт, маҡсат. □ Желание, пожелание, намерение.
ҒАРАЗИ [ғәр. (Р: стремящийся; И.: ambitious; desirous; T: garazkar) с.
Теләк-ниәткә мөнәсәбәтле. □ Стремящийся, относящийся к желанию.
ҒАРАҠ БУЛЫУ (ғараҡ бул-) (Р: тонуть; И.: sink; plunge; submerge T: gark olmak) ҡ. иҫк.
1. Һыуға батыу; батыу. □ Тонуть. // Потопление, затопление, һыуға ғараҡ булды. Карап диңгеҙҙә ғараҡ булды.
2. кусм. Нимәгәлер сумыу, күмелеү.
□ Погружать во что. // Погружение во что-л. Уйҙарға ғараҡ булған. Эшкә ғараҡ булған.
3. Донъя ҡайғы-хәсрәттәренә бирешеү.
□ Поддаваться горю, пасовать перед трудностями, жизненными неурядицами. ■ Ҡайғы-хәсрәтенән ғараҡ булып донъя ҡуйҙы. Экспедиция материалдарынан.
ҒАРГӘРӘ (Р: предсмертный вздох; И.: parting breath; T: son nefes) и. иҫк. кит.
Һуңғы һулыш, үлеү ваҡыты. □ Предсмертный, последний вздох. ■ Ғаргәрәһе ҡулымда ғына утте. Экспедиция материалдарынан.
ҒАРЗЫ [ғәр. (Р: заявление; прошение; И.: statement; appeal; petition; T: arzu) и. иҫк.
Ниндәйҙер эш йәки хәл тураһында телдән йәки яҙма рәүештә еткерелгән рәсми үтенес, теләк. □ Заявление; прошение, петиция. ■ Иван Грозный Ҡазан ҡалаһын алғас, башҡорт халҡының ете ырыу башлыҡтарынан Үҫәргән ырыуынан Бикбау бей, Бөрйән ырыуынан Иҫке бей, Ҡыпсаҡтан Мәшули бей, Тамъяндан Шаҡман бей кеуектәр ғарзы итағәт иткәндәр. М. Һаҙыев.
ҒАРЗЫ ХӘЛ и. ҡар. ғарзы.
ҒАРИЗ [ғәр. (Р: случайный; И.: due to later development; T: arız) с.
Нәмәнең асылынан сыҡмаған, һуңыраҡ асыҡланған эш-хәл. □ Случайный. Ғариз хәбәр. Ғариз мәшәҡәттәр.
248