Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 252
Поиск по словарям
ҒАСАБИЛЫҠ
ҒАСАБИЛЫҠ (ғасабилығы) (Р.: нервозность; И.: nervousness; irritability; T.: asabilik) и. иҫк.
Ҡыҙыулыҡ, нервылылыҡ, ярһыулыҡ. □ Нервозность, раздражительность, возбуждённость. N Ғасабилыҡ башҡорттарҙа булмаған инде ул. Экспедиция материалдарынан.
ҒАСАБИСА (Р.: нервно; И.: nervously; Т.: asabi) р. иҫк.
Нервылар ҡуҙғалған хәлдә, ярһығанда, ҡыҙғанда. □ Нервно, раздражённо. ■ Ҡаты ҡуллы булды ул, ғасабиса уҙен тотто, шуға ла станауай тинеләр уны. Экспедиция материалдарынан.
ҒАСИ [ғәр. (Р: непокорный; И.: rebellious; T.: asi) с. иҫк. кит.
1. Буйһонмай баш күтәргән, буйһонмау-сан, боласы. □ Непокорный, мятежный, бунтарский. Гаси халыҡ. ■ Янамы ул ҡан һары йә ғасимы ғәскәре... М. Өмөтбаев.
2. Гөнаһ эшләгән; гөнаһлы. □ Грешный. Хоҙай Тәғәлә алдында ғаси.
ҒАСОБА(Р.: хозяин; И.: master; owner; T.: sahip) и. диал.
Хужа. □ Хозяин. ■ Гасобалай эреһең, ҡайҙан килдең, Алла бәндәһе? Экспедиция материалдарынан.
ҒАСЫБӘН [ғәр. (Р: насильно; И.: by force; forcibly; T.: cebre)/?.
Көслөк менән; көсләп, талап. □ Насильно. Гасыбән алыу. ■ Төркиәнән инәйемдең ҡәртнәһен ғасыбән алып ҡайтҡандар инде. Экспедиция материалдарынан.
ҒАСЫР [ғәр. (Р: век; И.: century; Т.: asır) и. кит.
Йөҙ йыл ваҡыт арауығы; быуат. □ Век. ■ Тәрәп һәм фарсы сәйәхәттәренән X һәм XIV ғасырҙарҙа (Ибн Фаҙлан 922 йылда, Идриси XII ғасыр ярымдарында, Ибн Сәғид һәм Ҡазвини XIII ғасыр ярымдарында һәм Димашки XIV ғасыр баштарында) яҙалар: «Башҡорт уҙ алдына тора торған бер халыҡ», — тип. Г. Кейеков. Дантес ҡулы менән атты батша ғасырҙарҙың бөйок йырсыһын. Р. Ғарипов. Ғасырҙар исеме менән
ант итәм: кеше һәр ваҡыт уңышһыҙлыҡҡа осрай. Бары тик иман килтереп, изгелек ҡылғандар ғына бер-берҙәренә хәҡиҡәтте иҫбат иткәндәр, туҙеп, сабыр иткәндәр улай булмаҫ. Ҡөрьән тәфсире.
ҒАТА [ғәр. (Р: подарок; И.: present;
T.: atâ) и. иҫк. кит.
Бүләк. □ Подарок, дар. Ғата һин, буләк һин миңә! ■ Изге моңдар куңелеңә ҡайта тиер, рәхмәтле бул Тәңребеҙгә, ғата тиер. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТА ҠЫЛЫУ (ғата ҡыл-) (Р: подарить; И.: present (smth); T.: hediye etmek) ҡ.
Бүләк итеү. □ Подарить что-л., сделать подарок. Байрамда ғата ҡылыу. ■ Ир башында куптер эштәр, ғәфуеңде ҡыл ғата. М. Өмөтбаев.
ҒАТАЛӘТ [ғәр. Wat] (Р: безделие; И.: idleness; T.: atalet) и. иҫк. кит.
Эшһеҙлек, хәрәкәтһеҙлек. □ Безработица, безделие, бездеятельность. ■ Ғаталәт-тэн өмөтһөҙлөк, ялҡаулыҡтан ярлылыҡ, өмөтһөҙлөк менән ярлылыҡтың икеһенән һәр төрлө боҙоҡлоҡ тыуалыр. Р. Фәхретдинов.
ҒАТИҠ I [ғәр. (Р: древний; И.: ancient; T.: atik) с. иҫк. кит.
Боронғонан ҡалған; боронғо, иҫке.
□ Древний, старинный. Ғатиҡ китап.
ҒАТИҠ II [ғәр. 3^] (Р: вольный; И.: free; independant; T.: atık) с. иҫк. кит.
Азат, буйһонмаған. □ Вольный, независимый, вольноотпущенный. ■ Талаҡтан һуң ғатиҡ ҡәртнәйем кулгә батып улгән. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТИҠА [ғәр. (Р: древний; И.: ancient, antique; T.: atik) с. иҫк. кит.
Боронғо, иҫке; оҙаҡ торған. □ Старинный, древний, античный. Гатиҡа ҡулъяҙмалар. Гатиҡа диуар.
ҒАТИЛ [ғәр. Jlab] (Р: безработный; И.: jobless; T.: atıl) с. иҫк. кит.
1. Эшһеҙ, буш йөрөгән (кеше). □ Безработный. ■ Йотлоҡ йылында беҙҙең яҡтарҙа ғатил кешеләр ғаилә-ғаилә ҡырылған. Экспедиция материалдарынан.
252
ҒАСАБИЛЫҠ (ғасабилығы) (Р.: нервозность; И.: nervousness; irritability; T.: asabilik) и. иҫк.
Ҡыҙыулыҡ, нервылылыҡ, ярһыулыҡ. □ Нервозность, раздражительность, возбуждённость. N Ғасабилыҡ башҡорттарҙа булмаған инде ул. Экспедиция материалдарынан.
ҒАСАБИСА (Р.: нервно; И.: nervously; Т.: asabi) р. иҫк.
Нервылар ҡуҙғалған хәлдә, ярһығанда, ҡыҙғанда. □ Нервно, раздражённо. ■ Ҡаты ҡуллы булды ул, ғасабиса уҙен тотто, шуға ла станауай тинеләр уны. Экспедиция материалдарынан.
ҒАСИ [ғәр. (Р: непокорный; И.: rebellious; T.: asi) с. иҫк. кит.
1. Буйһонмай баш күтәргән, буйһонмау-сан, боласы. □ Непокорный, мятежный, бунтарский. Гаси халыҡ. ■ Янамы ул ҡан һары йә ғасимы ғәскәре... М. Өмөтбаев.
2. Гөнаһ эшләгән; гөнаһлы. □ Грешный. Хоҙай Тәғәлә алдында ғаси.
ҒАСОБА(Р.: хозяин; И.: master; owner; T.: sahip) и. диал.
Хужа. □ Хозяин. ■ Гасобалай эреһең, ҡайҙан килдең, Алла бәндәһе? Экспедиция материалдарынан.
ҒАСЫБӘН [ғәр. (Р: насильно; И.: by force; forcibly; T.: cebre)/?.
Көслөк менән; көсләп, талап. □ Насильно. Гасыбән алыу. ■ Төркиәнән инәйемдең ҡәртнәһен ғасыбән алып ҡайтҡандар инде. Экспедиция материалдарынан.
ҒАСЫР [ғәр. (Р: век; И.: century; Т.: asır) и. кит.
Йөҙ йыл ваҡыт арауығы; быуат. □ Век. ■ Тәрәп һәм фарсы сәйәхәттәренән X һәм XIV ғасырҙарҙа (Ибн Фаҙлан 922 йылда, Идриси XII ғасыр ярымдарында, Ибн Сәғид һәм Ҡазвини XIII ғасыр ярымдарында һәм Димашки XIV ғасыр баштарында) яҙалар: «Башҡорт уҙ алдына тора торған бер халыҡ», — тип. Г. Кейеков. Дантес ҡулы менән атты батша ғасырҙарҙың бөйок йырсыһын. Р. Ғарипов. Ғасырҙар исеме менән
ант итәм: кеше һәр ваҡыт уңышһыҙлыҡҡа осрай. Бары тик иман килтереп, изгелек ҡылғандар ғына бер-берҙәренә хәҡиҡәтте иҫбат иткәндәр, туҙеп, сабыр иткәндәр улай булмаҫ. Ҡөрьән тәфсире.
ҒАТА [ғәр. (Р: подарок; И.: present;
T.: atâ) и. иҫк. кит.
Бүләк. □ Подарок, дар. Ғата һин, буләк һин миңә! ■ Изге моңдар куңелеңә ҡайта тиер, рәхмәтле бул Тәңребеҙгә, ғата тиер. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТА ҠЫЛЫУ (ғата ҡыл-) (Р: подарить; И.: present (smth); T.: hediye etmek) ҡ.
Бүләк итеү. □ Подарить что-л., сделать подарок. Байрамда ғата ҡылыу. ■ Ир башында куптер эштәр, ғәфуеңде ҡыл ғата. М. Өмөтбаев.
ҒАТАЛӘТ [ғәр. Wat] (Р: безделие; И.: idleness; T.: atalet) и. иҫк. кит.
Эшһеҙлек, хәрәкәтһеҙлек. □ Безработица, безделие, бездеятельность. ■ Ғаталәт-тэн өмөтһөҙлөк, ялҡаулыҡтан ярлылыҡ, өмөтһөҙлөк менән ярлылыҡтың икеһенән һәр төрлө боҙоҡлоҡ тыуалыр. Р. Фәхретдинов.
ҒАТИҠ I [ғәр. (Р: древний; И.: ancient; T.: atik) с. иҫк. кит.
Боронғонан ҡалған; боронғо, иҫке.
□ Древний, старинный. Ғатиҡ китап.
ҒАТИҠ II [ғәр. 3^] (Р: вольный; И.: free; independant; T.: atık) с. иҫк. кит.
Азат, буйһонмаған. □ Вольный, независимый, вольноотпущенный. ■ Талаҡтан һуң ғатиҡ ҡәртнәйем кулгә батып улгән. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТИҠА [ғәр. (Р: древний; И.: ancient, antique; T.: atik) с. иҫк. кит.
Боронғо, иҫке; оҙаҡ торған. □ Старинный, древний, античный. Гатиҡа ҡулъяҙмалар. Гатиҡа диуар.
ҒАТИЛ [ғәр. Jlab] (Р: безработный; И.: jobless; T.: atıl) с. иҫк. кит.
1. Эшһеҙ, буш йөрөгән (кеше). □ Безработный. ■ Йотлоҡ йылында беҙҙең яҡтарҙа ғатил кешеләр ғаилә-ғаилә ҡырылған. Экспедиция материалдарынан.
252