Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 253
Поиск по словарям
ҒАУҒА КҮТӘРЕҮ
2. Эшлекһеҙ. □ Бездеятельный. ■ Мә-зиндең ғатил улы тиҫбе тартып йөрөгән булған. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТИМТӘГЕ [ғәр. (Р: старинный; И.: antique, ancient; T.: atik) с. диал.
Боронғо. □ Старинный, древний. Ғатим-тәге ғөрөф-ғәҙәттәр.
ҒАТИР [ғәр. (Р/ душистый; И.: fragrant; T.: ıtırlı) с. иҫк. кит.
Хуш еҫле. □ Душистый, ароматный. Ғатир һабын. Ғатир тызый балы.
ҒАТИФ [ғәр. (Р.: чуткий; И.: responsive; T.: atıf) с. иҫк. кит.
Илтифатлы, яҡшылыҡлы. □ Чуткий, внимательный, заботливый. Ғатиф мөнәсәбәт.
ҒАТИФА ЖИМ [ғәр. и. бөт. диал. ҡар. бесәй табаны. ■ Ғатифа жимен им-томға тотонабыҙ. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТУФ |ғәр. (Р: жалостливый; И.: pitiful; compassionate; T.: atıfet) с. иҫк. кит.
Бик йомшаҡ күңелле, шәфҡәтле. □ Жалостливый, сострадательный, милосердный. Ғатуф кеше. Ғатуф булыу.
ҒАТЫРША (Р: ароматизированный; И.: aromatized; T.: ıtırlı) с. иҫк. кит.
Хушбуй еҫле (май). □ Ароматизированный. Ғатырша майы.
ҒАУ [фарс. (Р: шум; И.: noise; sound; din; clamour; T.: gürültü) и. диал.
Ҡысҡырыш, шау-шыу, ғауға. □ Крик; шум. Fay ҡуптарып йөрөү.
ҒАУАМ [ғәр. (Р.: народ; И.: people, folk; T.: insanlar; adamlar; halk) и. иҫк. кит.
1. Халыҡ төркөмө. □ Люди; масса, обыватели. Эшсе ғауам. Ғауамға өндәшеү. Fay омға иғлан итеу. ■ Дуҫ-иштәре аҙаҡ урамға сәсер, һөйләр ауыҙынан ғауамға. М. Өмөтбаев. Ғауамға тырышып йөрөгән өсөн һауаптар насип булыр әле. М. Өмөтбаев. Ғауамдың куперҙе яҡшылап яһарға мөмкинселеге юҡ. М. Өмөтбаев.
2. Уҡымаған, аңһыҙ, наҙан халыҡ. □ Неграмотный, отсталый народ. Ғауамға иғлан
итеу. ■ Ололарҙан ярҙам юҡ, иғнәт юҡ, ғауамдарҙа ғилем, диянәт юҡ. Мөнәжәттән.
ҒАУАМ Л ЫҠ (ғауамлығы) (Р: отсталость; И.: backwardness; ignorance; T.: cehalet) и. иҫк. диал.
1. Наҙанлыҡ. □ Отсталость, невежество, темнота. ■ Халайыҡтарҙа ғауамлыҡ бар. Экспедиция материалдарынан.
2. Уҡыу-яҙа белмәү. □ Неграмотность, безграмотность. Ғауамлыҡты бөтөрөу.
ҒАУҒА [фарс. ] (Р: шум-гам; И.: uproar, squabble; row; T.: kavga) и.
1. Ҡысҡырыш, шау-шыу; янъял; бола.
□ Шум-гам, крик; скандал, ссора, перебранка, дебош. ■ Был ғауғанан, сауҙанан хисал ал, кинәттән осрау ҡалһаң, боҫоп ҡал. М. Өмөтбаев. Эш әлеге шул ҡыҙ алышыу — ҡыҙ бирешеүҙән торған ғауғаға ҡайтып ҡала. К. Мәргән. Ауылдарҙа ғауға, тартыш, хатта һуғыш!.. Шулай ҙа ер йән башына тигеҙ итеп бирелде. Ф. Иҫәнғолов. Яңғырауыҡлы был яңғыҙ тауыш ғауғаға сумды. Я. Хамматов. Ун-ун биш минут ваҡыттар үткәндән, бер-береһен унар мәртәбә таҡрарланғандан, һөйләүселәр арығандан, ғауға бер ҡәҙәр йыуашланғандан һуң, был ваҡытҡа ҡәҙәр һүҙгә ҡатнашмаған хәҙрәттәр менән байҙар араһында ултырған кескенә салмалы, өҫтөндә ғәрәп жөббәһе булған ир уртаһындағы бер әҙәм үҙенең көр вә асыҡ тауышы менән ошо рәүештә һүҙ һөйләргә кереште. Р. Фәхретдинов.
2. Нимәнелер даулап ҡуйылған дәғүә.
□ Претензия. ■ Муллалар ғауға күтәрәләр һәм тегене алдашыуҙа ғәйепләйҙәр. Д. Бураҡаев. • Күрше ҡатындың ире үлһә, ҡырҡ ҡатынға ғауға төшә. Мәҡәл.
♦ Ғауға кеше сәбәпһеҙ тауыш сығарырға яратҡан, талаш сығарыусан кеше. □ Скандальный, шумливый человек. Ғауға кеше ул. Ғауға кеше һымаҡ.
ҒАУҒА КҮТӘРЕҮ (ғауға күтәр-) ҡ. ҡар. ғауға ҡуптарыу. ■ Тимәк, эш бөтә, иртәгә бәйге, шул ваҡыт төптө уйламаған ерҙән ғауға күтәрелеп киткән. Б. Бикбай.
253
2. Эшлекһеҙ. □ Бездеятельный. ■ Мә-зиндең ғатил улы тиҫбе тартып йөрөгән булған. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТИМТӘГЕ [ғәр. (Р: старинный; И.: antique, ancient; T.: atik) с. диал.
Боронғо. □ Старинный, древний. Ғатим-тәге ғөрөф-ғәҙәттәр.
ҒАТИР [ғәр. (Р/ душистый; И.: fragrant; T.: ıtırlı) с. иҫк. кит.
Хуш еҫле. □ Душистый, ароматный. Ғатир һабын. Ғатир тызый балы.
ҒАТИФ [ғәр. (Р.: чуткий; И.: responsive; T.: atıf) с. иҫк. кит.
Илтифатлы, яҡшылыҡлы. □ Чуткий, внимательный, заботливый. Ғатиф мөнәсәбәт.
ҒАТИФА ЖИМ [ғәр. и. бөт. диал. ҡар. бесәй табаны. ■ Ғатифа жимен им-томға тотонабыҙ. Экспедиция материалдарынан.
ҒАТУФ |ғәр. (Р: жалостливый; И.: pitiful; compassionate; T.: atıfet) с. иҫк. кит.
Бик йомшаҡ күңелле, шәфҡәтле. □ Жалостливый, сострадательный, милосердный. Ғатуф кеше. Ғатуф булыу.
ҒАТЫРША (Р: ароматизированный; И.: aromatized; T.: ıtırlı) с. иҫк. кит.
Хушбуй еҫле (май). □ Ароматизированный. Ғатырша майы.
ҒАУ [фарс. (Р: шум; И.: noise; sound; din; clamour; T.: gürültü) и. диал.
Ҡысҡырыш, шау-шыу, ғауға. □ Крик; шум. Fay ҡуптарып йөрөү.
ҒАУАМ [ғәр. (Р.: народ; И.: people, folk; T.: insanlar; adamlar; halk) и. иҫк. кит.
1. Халыҡ төркөмө. □ Люди; масса, обыватели. Эшсе ғауам. Ғауамға өндәшеү. Fay омға иғлан итеу. ■ Дуҫ-иштәре аҙаҡ урамға сәсер, һөйләр ауыҙынан ғауамға. М. Өмөтбаев. Ғауамға тырышып йөрөгән өсөн һауаптар насип булыр әле. М. Өмөтбаев. Ғауамдың куперҙе яҡшылап яһарға мөмкинселеге юҡ. М. Өмөтбаев.
2. Уҡымаған, аңһыҙ, наҙан халыҡ. □ Неграмотный, отсталый народ. Ғауамға иғлан
итеу. ■ Ололарҙан ярҙам юҡ, иғнәт юҡ, ғауамдарҙа ғилем, диянәт юҡ. Мөнәжәттән.
ҒАУАМ Л ЫҠ (ғауамлығы) (Р: отсталость; И.: backwardness; ignorance; T.: cehalet) и. иҫк. диал.
1. Наҙанлыҡ. □ Отсталость, невежество, темнота. ■ Халайыҡтарҙа ғауамлыҡ бар. Экспедиция материалдарынан.
2. Уҡыу-яҙа белмәү. □ Неграмотность, безграмотность. Ғауамлыҡты бөтөрөу.
ҒАУҒА [фарс. ] (Р: шум-гам; И.: uproar, squabble; row; T.: kavga) и.
1. Ҡысҡырыш, шау-шыу; янъял; бола.
□ Шум-гам, крик; скандал, ссора, перебранка, дебош. ■ Был ғауғанан, сауҙанан хисал ал, кинәттән осрау ҡалһаң, боҫоп ҡал. М. Өмөтбаев. Эш әлеге шул ҡыҙ алышыу — ҡыҙ бирешеүҙән торған ғауғаға ҡайтып ҡала. К. Мәргән. Ауылдарҙа ғауға, тартыш, хатта һуғыш!.. Шулай ҙа ер йән башына тигеҙ итеп бирелде. Ф. Иҫәнғолов. Яңғырауыҡлы был яңғыҙ тауыш ғауғаға сумды. Я. Хамматов. Ун-ун биш минут ваҡыттар үткәндән, бер-береһен унар мәртәбә таҡрарланғандан, һөйләүселәр арығандан, ғауға бер ҡәҙәр йыуашланғандан һуң, был ваҡытҡа ҡәҙәр һүҙгә ҡатнашмаған хәҙрәттәр менән байҙар араһында ултырған кескенә салмалы, өҫтөндә ғәрәп жөббәһе булған ир уртаһындағы бер әҙәм үҙенең көр вә асыҡ тауышы менән ошо рәүештә һүҙ һөйләргә кереште. Р. Фәхретдинов.
2. Нимәнелер даулап ҡуйылған дәғүә.
□ Претензия. ■ Муллалар ғауға күтәрәләр һәм тегене алдашыуҙа ғәйепләйҙәр. Д. Бураҡаев. • Күрше ҡатындың ире үлһә, ҡырҡ ҡатынға ғауға төшә. Мәҡәл.
♦ Ғауға кеше сәбәпһеҙ тауыш сығарырға яратҡан, талаш сығарыусан кеше. □ Скандальный, шумливый человек. Ғауға кеше ул. Ғауға кеше һымаҡ.
ҒАУҒА КҮТӘРЕҮ (ғауға күтәр-) ҡ. ҡар. ғауға ҡуптарыу. ■ Тимәк, эш бөтә, иртәгә бәйге, шул ваҡыт төптө уйламаған ерҙән ғауға күтәрелеп киткән. Б. Бикбай.
253