Академический словарь башкирского языка. Том III. Страница 261
Поиск по словарям
ҒИЛЕМЛЕ
ҒИЗЗӘТЛӘҮ (ғиззәтлә-) (Р.: почитать, уважать, ценить; И.: respect; revere; appreciate; T.: izzetlemek) ҡ. иҫк.
Ҡәҙерләү, хөрмәтләү, хөрмәт, ихтирам күрһәтеү. □ Почитать, уважать, ценить, оказывать почтение кому. ■ Ғиззәтләне уны [Мәйтанды] хан, урын бирҙе янынан. «Башҡорт шәжәрәләре».
ҒИЗЛЕ [ғәр. >] (Р.: скрытый; И.: hidden; concealed; latent; T.: gizli) с. кит. иҫк.
Йәшерен, күренмәгән. □ Скрытый, тайный, секретный. Ғизле кеше. Ғизле хәл. ■ Куп заман тәҡрир һөйләнеп аңлашылмаҫ ғизле эш. С. Яҡшығолов.
ҒИЗЛӘҮ (ғизлә-) (Р: скрывать; И.: hide; T.: gizlemek) ҡ. иҫк. кит.
Йәшереү, һаҡлау. П Скрывать, прятать, таить. ■ Сәйран иттем, .. аҡ фәрештәм эҙләнем, эҙләгән ғишҡи алиһәмде куңелдә ғизләнем. X. Ғәбитов.
ҒИЗМӘТ [ғәр. (Р: величие; слава; И.: glory; fame; T.: büyüklük) и. иҫк.
Бөйөклөк; дан, шөһрәт. □ Величие, величественность; слава, почёт. ■ Ал таң ата. Куҙең ас. Фекерләп ҡадир Хоҙайҙың ғизмәтен билеңде бок. С. Яҡшығолов.
ҒИҠАБ [ғәр. (Р: наказание; И.: punishment; T.: ceza) и.
Яза. □ Наказание. Ғиҡабтан ҡурҡыу.
ҒИЛ [ғәр. 3^1 (Р: месть; И.: vengeance; Т.: intikam) и. иҫк.
Йәшерен асыу; кенә, үслек. □ Коварство, затаённая злоба, месть, ненависть. Аҫтыртын ғил менән йәшәу. Ғиле уҙен бөтөрә. ■ Дуҫты мән был икеһе моңлашаҙы, уй уйлап, ғил табып серләшәҙе. «Буҙйегет».
ҒИЛАЖ [ғәр. (Р* средство; И.: means; way; T.: ilaç) и. иҫк. кит.
Сара, әмәл, дауа; дарыу. □ Средство, способ, возможность; лекарство. Ғилажы юҡ. Ғилаж табыу. ■ [Ҡыҙ] бер йыл ҡайғылы булып йөрөнө. Табип даркар ғилаж тапманы. «Буҙйегет».
ҒИЛАҮӘ [ғәр. (Р: добавление; И.: addition; addendum; supplement; T.: ilave) и.
Өҫтәмә, ҡушымта. □ Добавление, дополнение. Китаптың ғилауәһе.
ҒИЛЕМ [ғәр. (Р: знание; И.: science; schdarchip; learning; study;T.: ilim) и.
1. Белем. □ Знание. ■ Ғилем вә байлыҡ йәһәтенән донъяла юғары кутәрелгән ҡә-уемдәрҙең һәр бере уҙ нәфестәренә таянып эш куреуҙәре сәбәбенән юғары кутәрелделәр, тубән ҡалыусылар ҙа башҡаларға һалы-шыуҙары, өҫтәренә башҡалар һалышып тороуҙары сәбәбенән юғары китә алманылар. Р. Фәхретдинов. Ғилемдә һәм һәнәрҙә куп дәлилдәр. М. Өмөтбаев. • Ғилем — ҡош, аҡыл — ҡанат. Әйтем.
2. Донъяның ниндәйҙер әлкәһе буйынса тупланған мәғлүмәттәргә эйә булыу, белем.
□ Наука, знание. ■ Уйлан, балам! Уйҙар менән сорнал, балам! Ғилем менән, белем менән сорнал, балам! Р. Шәкүр. Был донъяла, ҡалһа, хәтер ҡала — ғилем, доға, моңло йыр булып. X. Назар. • Алтын дәуләт тугел, ғилем — дәуләт. Әйтем.
3. Фән. □ Наука. Тарих ғилеме. Математика ғилеме. Ғилем өйрәнеу. ■ Лазым дәрәжәлә дин ғилеме вә шуның менән дә һәнәр ғилемдәре өйрәтеленәсәк. Р. Фәхретдинов.
4. диал. Ғалим. □ Учёный. ■ Ғилемлекте энә менән соҡоп ҡойо ҡаҙыу менән бер, тиҙәр, атыу кемдәр ғилем булмаҫ ине. Экспедиция материалдарынан.
ҒИЛЕМ АЛЫУ (ғилем ал-) (Р: получить знание; И.: receive knowledge; T.: bilgi almak) ҡ.
Уҡыу, белем алыу, өйрәнеү. □ Получить знание. ■ Ғилем алыу менән бергә мин бында ижади эшемде лә дауам итәсәкмен. Н. Асанбаев.
ҒИЛЕМДАР [ғәр.-фарс. j'^| (Р: учёный; И.: scholar; savant; T.: bilim adamı) и.
Ғилеме булған, ғилемле, ғилем эйәһе.
□ Учёный, образованный, знающий человек. Һәр яҡлап ғилемдар ул.
ҒИЛЕМЛЕ (Р: образованный; И.: (well-) educated; T.: geniş bilgili) c.
Ғилемгә эйә; уҡымышлы, белемле. □ Образованный. Ғилемле кеше. Ғилемле булыу.
261
ҒИЗЗӘТЛӘҮ (ғиззәтлә-) (Р.: почитать, уважать, ценить; И.: respect; revere; appreciate; T.: izzetlemek) ҡ. иҫк.
Ҡәҙерләү, хөрмәтләү, хөрмәт, ихтирам күрһәтеү. □ Почитать, уважать, ценить, оказывать почтение кому. ■ Ғиззәтләне уны [Мәйтанды] хан, урын бирҙе янынан. «Башҡорт шәжәрәләре».
ҒИЗЛЕ [ғәр. >] (Р.: скрытый; И.: hidden; concealed; latent; T.: gizli) с. кит. иҫк.
Йәшерен, күренмәгән. □ Скрытый, тайный, секретный. Ғизле кеше. Ғизле хәл. ■ Куп заман тәҡрир һөйләнеп аңлашылмаҫ ғизле эш. С. Яҡшығолов.
ҒИЗЛӘҮ (ғизлә-) (Р: скрывать; И.: hide; T.: gizlemek) ҡ. иҫк. кит.
Йәшереү, һаҡлау. П Скрывать, прятать, таить. ■ Сәйран иттем, .. аҡ фәрештәм эҙләнем, эҙләгән ғишҡи алиһәмде куңелдә ғизләнем. X. Ғәбитов.
ҒИЗМӘТ [ғәр. (Р: величие; слава; И.: glory; fame; T.: büyüklük) и. иҫк.
Бөйөклөк; дан, шөһрәт. □ Величие, величественность; слава, почёт. ■ Ал таң ата. Куҙең ас. Фекерләп ҡадир Хоҙайҙың ғизмәтен билеңде бок. С. Яҡшығолов.
ҒИҠАБ [ғәр. (Р: наказание; И.: punishment; T.: ceza) и.
Яза. □ Наказание. Ғиҡабтан ҡурҡыу.
ҒИЛ [ғәр. 3^1 (Р: месть; И.: vengeance; Т.: intikam) и. иҫк.
Йәшерен асыу; кенә, үслек. □ Коварство, затаённая злоба, месть, ненависть. Аҫтыртын ғил менән йәшәу. Ғиле уҙен бөтөрә. ■ Дуҫты мән был икеһе моңлашаҙы, уй уйлап, ғил табып серләшәҙе. «Буҙйегет».
ҒИЛАЖ [ғәр. (Р* средство; И.: means; way; T.: ilaç) и. иҫк. кит.
Сара, әмәл, дауа; дарыу. □ Средство, способ, возможность; лекарство. Ғилажы юҡ. Ғилаж табыу. ■ [Ҡыҙ] бер йыл ҡайғылы булып йөрөнө. Табип даркар ғилаж тапманы. «Буҙйегет».
ҒИЛАҮӘ [ғәр. (Р: добавление; И.: addition; addendum; supplement; T.: ilave) и.
Өҫтәмә, ҡушымта. □ Добавление, дополнение. Китаптың ғилауәһе.
ҒИЛЕМ [ғәр. (Р: знание; И.: science; schdarchip; learning; study;T.: ilim) и.
1. Белем. □ Знание. ■ Ғилем вә байлыҡ йәһәтенән донъяла юғары кутәрелгән ҡә-уемдәрҙең һәр бере уҙ нәфестәренә таянып эш куреуҙәре сәбәбенән юғары кутәрелделәр, тубән ҡалыусылар ҙа башҡаларға һалы-шыуҙары, өҫтәренә башҡалар һалышып тороуҙары сәбәбенән юғары китә алманылар. Р. Фәхретдинов. Ғилемдә һәм һәнәрҙә куп дәлилдәр. М. Өмөтбаев. • Ғилем — ҡош, аҡыл — ҡанат. Әйтем.
2. Донъяның ниндәйҙер әлкәһе буйынса тупланған мәғлүмәттәргә эйә булыу, белем.
□ Наука, знание. ■ Уйлан, балам! Уйҙар менән сорнал, балам! Ғилем менән, белем менән сорнал, балам! Р. Шәкүр. Был донъяла, ҡалһа, хәтер ҡала — ғилем, доға, моңло йыр булып. X. Назар. • Алтын дәуләт тугел, ғилем — дәуләт. Әйтем.
3. Фән. □ Наука. Тарих ғилеме. Математика ғилеме. Ғилем өйрәнеу. ■ Лазым дәрәжәлә дин ғилеме вә шуның менән дә һәнәр ғилемдәре өйрәтеленәсәк. Р. Фәхретдинов.
4. диал. Ғалим. □ Учёный. ■ Ғилемлекте энә менән соҡоп ҡойо ҡаҙыу менән бер, тиҙәр, атыу кемдәр ғилем булмаҫ ине. Экспедиция материалдарынан.
ҒИЛЕМ АЛЫУ (ғилем ал-) (Р: получить знание; И.: receive knowledge; T.: bilgi almak) ҡ.
Уҡыу, белем алыу, өйрәнеү. □ Получить знание. ■ Ғилем алыу менән бергә мин бында ижади эшемде лә дауам итәсәкмен. Н. Асанбаев.
ҒИЛЕМДАР [ғәр.-фарс. j'^| (Р: учёный; И.: scholar; savant; T.: bilim adamı) и.
Ғилеме булған, ғилемле, ғилем эйәһе.
□ Учёный, образованный, знающий человек. Һәр яҡлап ғилемдар ул.
ҒИЛЕМЛЕ (Р: образованный; И.: (well-) educated; T.: geniş bilgili) c.
Ғилемгә эйә; уҡымышлы, белемле. □ Образованный. Ғилемле кеше. Ғилемле булыу.
261