Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 257
Поиск по словарям
ЙӘБЕШЕП ЯТЫУ
йәберләуселәрҙе күрергә күнегә, муллаға бил бөгөргә теләмәйенсә, ҡыҙыл һалдат булып, байҙар донъяһына ҡаршы һуғыша. Һ. Дәүләтшина, һөҙөмтәлә ир ҡатынын йәберләусе һәм ғаиләлә кем баш булыуын туҡтауһыҙ иҫбат итеусе яуыз хакимға әйләнә. «Башҡортостан ҡыҙы», № 12, 2010.
ЙӘБЕРСӘК (йәберсәге) и. диал. ҡар. йәрпесәк I. Ҡолаҡ йәберсәге. Йәберсәге йыртылған.
ЙӘБЕРҺЕНЕП ҠАЛЫУ (йәберһенеп ҡал-) (Р.: обидеться; И.: take offence; T.: öfkelenmek) ҡ.
Рәнйеп, йөрәге әрнеп ҡалыу. □ Оби^ деться, почувствовать себя притеснённым, остаться униженным. Күңеленән йәберһенеп ҡалды. Дуҫына йәберһенеп ҡалды.
ЙӘБЕРҺЕНЕП ҠУЙЫУ (йәберһенеп ҡуй-) (Р: принять за обиду; И.: take offence; T.: öfkelenmek) ҡ.
Ғәҙелһеҙлектән, ҡаты һүҙҙән рәнйеү.
□ Принять за обиду что, обидеться на что, чувствовать себя униженным. Әйткән һуҙҙәренә йәберһенеп ҡуйҙы.
ЙӘБЕРҺЕНЕҮ (йәберһен-) (Р: принимать за обиду; И.: resent; T.: öfkelenmek) ҡ.
Йәбер итеп күреү, йәбергә һанау; рәнйеү.
□ Принимать за обиду что, обижаться на что, чувствовать себя притеснённым. ■ Шул минут минең йөрәк тағы ла тулҡынланды, йәберһенгән балалар кеуек, эскә йыйылған бөтә ауыр төйөндәрҙе сиске .. килде. Д. Юлтый. Ат ҡараусы Баттал бөтөнләй йәберһенгән төҫ алды. И. Ғиззәтуллин. [Алһыу:] Бына бер ахмаҡ, тапҡан әйтер һуҙ... Бер уйлаһаң, йәберһенерлек урын да юҡ. Ф. Рәхимғолова.
ЙӘБЕРҺЕТЕЛЕҮ (йәберһетел-) ҡ. төш. ҡар. йәберһетеү, страд, от йәберһетеү. Йәберһетелгән кеше. И Лётчик уҙен ғәйепһеҙ йәберһетелгән кеше кеуек тота. X. Мохтар. Йәберһетелгән балаларҙың аталары, нәзирҙәр, берәй сара куреуҙе һорап, Мәхмут ханға килгәндәр, ти. Әкиәттән. Риуәйәттәрҙә шулай уҡ фажиғәле яҙмыш (урланған ҡыҙҙар, йәберһетелгән килендәр), батырлыҡ йәки берәй иҫтә ҡалырлыҡ эш эшләгән йәки ҡылыҡ курһәткән ир-егеттәр, ҡатын-ҡыҙҙар обра
зы ла сағылыу сан. Ф. Нәҙершина. Оялсан һәм йәберһетелгән малай тургә уҙырға баҙнат итмәне. Я. Хамматов.
ЙӘБЕРҺЕТЕҮ (йәберһет-) (Р: обижать;
И.: hurt smb’s feelings; T.: incitmek) ҡ.
Ғәҙелһеҙлек, ҡаты һүҙ йәки ҡылыҡ менән рәнйетеү. □ Обижать, притеснять. Баланы йәберһетеу. ■ Ул [Арынбаҫаров] сығышын кемделер ғәйепләп, йәберһетеп тугел, ә кө-төлмәгәнсә тамамланы. Д. Бүләков. Бел һин: мин уҙемә уҙем хаким, бер ҡасан да ғорур иркемде йәберһетер өсөн башҡаларҙан ҡулдарына бирмәм бер кемдең! Р. Ғарипов.
ЙӘБЕР-ЯФА [ғәр. (Р: принуж-
дения и притеснения; И.: harassment; T.: cebir) и. йыйн.
Төрлө йәбер һәм яфа. □ Принуждения и притеснения. Йәбер-яфа куреу. ■ Дәғуәселәр дәғуә менән уға [Йософҡа]килер, бай-ярлыны ғәҙел, дөрөҫ хөкөм ҡылыр, һис берәугә йәбер-яфа ҡылмаҫ имде. «Ҡиссаи Йософ». Тора-бара мишәр ауылдары Башҡортостанда арта килгән, мишәр волостары хасил булған, башҡорт менән мишәр тығыҙыраҡ аралашҡан, батшалыҡтың бар йәбер-яфаларын бергә кисергәндәр. Ғ. Хөсәйенов. Йәбер-яфа кургән ҡатын-ҡыҙҙар Айһылыуға тура киләләр; сиселмәгән һәр бер мәсьәлә Айһылыуға килеп терәлә. Д. Юлтый.
ЙӘБЕШЕП СЫҒЫУ (йәбешеп сыҡ-) (Р: выйти замуж без согласия родителей; И.: marry without parent’s consent; T: aileden gizli evlenmek) ҡ. һөйл.
Ата-әсәнең рөхсәтенән тыш кейәүгә барыу; ҡасып сығыу. □ Выйти замуж без согласия родителей. И [Хисмәтулла:] Ҡасайыҡ, һөйөклөм. Был йолаға ҡаршы килеу тугел бит. Бер беҙҙең генә баштан үтмәгән, «йәбешеп сыҡты» тип, тылҡыр-тылҡырҙар ҙа төңөлөрҙәр. Я. Хамматов.
ЙӘБЕШЕП ЯТЫУ (йәбешеп ят-) (Р: проявлять сильную привязанность; И.: take (to); T: dadanmak) ҡ. һөйл.
Нимә менәндер ныҡ мауығып, шуға бирелеп китеү. □ Проявлять сильную привязанность к кому-чему, пристраститься, держаться за что-л. Ҡалаға йәбешеп ятыу. Урынға йәбешеп ятыу. ■ Был йорттарҙың
9-1.0117.12
257
йәберләуселәрҙе күрергә күнегә, муллаға бил бөгөргә теләмәйенсә, ҡыҙыл һалдат булып, байҙар донъяһына ҡаршы һуғыша. Һ. Дәүләтшина, һөҙөмтәлә ир ҡатынын йәберләусе һәм ғаиләлә кем баш булыуын туҡтауһыҙ иҫбат итеусе яуыз хакимға әйләнә. «Башҡортостан ҡыҙы», № 12, 2010.
ЙӘБЕРСӘК (йәберсәге) и. диал. ҡар. йәрпесәк I. Ҡолаҡ йәберсәге. Йәберсәге йыртылған.
ЙӘБЕРҺЕНЕП ҠАЛЫУ (йәберһенеп ҡал-) (Р.: обидеться; И.: take offence; T.: öfkelenmek) ҡ.
Рәнйеп, йөрәге әрнеп ҡалыу. □ Оби^ деться, почувствовать себя притеснённым, остаться униженным. Күңеленән йәберһенеп ҡалды. Дуҫына йәберһенеп ҡалды.
ЙӘБЕРҺЕНЕП ҠУЙЫУ (йәберһенеп ҡуй-) (Р: принять за обиду; И.: take offence; T.: öfkelenmek) ҡ.
Ғәҙелһеҙлектән, ҡаты һүҙҙән рәнйеү.
□ Принять за обиду что, обидеться на что, чувствовать себя униженным. Әйткән һуҙҙәренә йәберһенеп ҡуйҙы.
ЙӘБЕРҺЕНЕҮ (йәберһен-) (Р: принимать за обиду; И.: resent; T.: öfkelenmek) ҡ.
Йәбер итеп күреү, йәбергә һанау; рәнйеү.
□ Принимать за обиду что, обижаться на что, чувствовать себя притеснённым. ■ Шул минут минең йөрәк тағы ла тулҡынланды, йәберһенгән балалар кеуек, эскә йыйылған бөтә ауыр төйөндәрҙе сиске .. килде. Д. Юлтый. Ат ҡараусы Баттал бөтөнләй йәберһенгән төҫ алды. И. Ғиззәтуллин. [Алһыу:] Бына бер ахмаҡ, тапҡан әйтер һуҙ... Бер уйлаһаң, йәберһенерлек урын да юҡ. Ф. Рәхимғолова.
ЙӘБЕРҺЕТЕЛЕҮ (йәберһетел-) ҡ. төш. ҡар. йәберһетеү, страд, от йәберһетеү. Йәберһетелгән кеше. И Лётчик уҙен ғәйепһеҙ йәберһетелгән кеше кеуек тота. X. Мохтар. Йәберһетелгән балаларҙың аталары, нәзирҙәр, берәй сара куреуҙе һорап, Мәхмут ханға килгәндәр, ти. Әкиәттән. Риуәйәттәрҙә шулай уҡ фажиғәле яҙмыш (урланған ҡыҙҙар, йәберһетелгән килендәр), батырлыҡ йәки берәй иҫтә ҡалырлыҡ эш эшләгән йәки ҡылыҡ курһәткән ир-егеттәр, ҡатын-ҡыҙҙар обра
зы ла сағылыу сан. Ф. Нәҙершина. Оялсан һәм йәберһетелгән малай тургә уҙырға баҙнат итмәне. Я. Хамматов.
ЙӘБЕРҺЕТЕҮ (йәберһет-) (Р: обижать;
И.: hurt smb’s feelings; T.: incitmek) ҡ.
Ғәҙелһеҙлек, ҡаты һүҙ йәки ҡылыҡ менән рәнйетеү. □ Обижать, притеснять. Баланы йәберһетеу. ■ Ул [Арынбаҫаров] сығышын кемделер ғәйепләп, йәберһетеп тугел, ә кө-төлмәгәнсә тамамланы. Д. Бүләков. Бел һин: мин уҙемә уҙем хаким, бер ҡасан да ғорур иркемде йәберһетер өсөн башҡаларҙан ҡулдарына бирмәм бер кемдең! Р. Ғарипов.
ЙӘБЕР-ЯФА [ғәр. (Р: принуж-
дения и притеснения; И.: harassment; T.: cebir) и. йыйн.
Төрлө йәбер һәм яфа. □ Принуждения и притеснения. Йәбер-яфа куреу. ■ Дәғуәселәр дәғуә менән уға [Йософҡа]килер, бай-ярлыны ғәҙел, дөрөҫ хөкөм ҡылыр, һис берәугә йәбер-яфа ҡылмаҫ имде. «Ҡиссаи Йософ». Тора-бара мишәр ауылдары Башҡортостанда арта килгән, мишәр волостары хасил булған, башҡорт менән мишәр тығыҙыраҡ аралашҡан, батшалыҡтың бар йәбер-яфаларын бергә кисергәндәр. Ғ. Хөсәйенов. Йәбер-яфа кургән ҡатын-ҡыҙҙар Айһылыуға тура киләләр; сиселмәгән һәр бер мәсьәлә Айһылыуға килеп терәлә. Д. Юлтый.
ЙӘБЕШЕП СЫҒЫУ (йәбешеп сыҡ-) (Р: выйти замуж без согласия родителей; И.: marry without parent’s consent; T: aileden gizli evlenmek) ҡ. һөйл.
Ата-әсәнең рөхсәтенән тыш кейәүгә барыу; ҡасып сығыу. □ Выйти замуж без согласия родителей. И [Хисмәтулла:] Ҡасайыҡ, һөйөклөм. Был йолаға ҡаршы килеу тугел бит. Бер беҙҙең генә баштан үтмәгән, «йәбешеп сыҡты» тип, тылҡыр-тылҡырҙар ҙа төңөлөрҙәр. Я. Хамматов.
ЙӘБЕШЕП ЯТЫУ (йәбешеп ят-) (Р: проявлять сильную привязанность; И.: take (to); T: dadanmak) ҡ. һөйл.
Нимә менәндер ныҡ мауығып, шуға бирелеп китеү. □ Проявлять сильную привязанность к кому-чему, пристраститься, держаться за что-л. Ҡалаға йәбешеп ятыу. Урынға йәбешеп ятыу. ■ Был йорттарҙың
9-1.0117.12
257