Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 287
Поиск по словарям
ЙӘМӘҒӘТ ЭШЕ
□ Сход. Йәмәғәт йыйынында ҡатнашыу. Йәмәғәт йыйынына делегат булып барыу.
ЙӘМӘҒӘТЛЕ (Р.: женатый; И.: married; T.: evli) с.
Ҡатынлы, йәмәғәте булған. □ Женатый. Йәмәғәтле ир.
ЙӘМӘҒӘТЛЕ БУЛЫУ (йәмәғәтле бул-) (Р.: жениться; И.: marry; T.: evlenmek) ҡ.
Әйләнеү, ҡатын алыу. □ Жениться. Үткән йыл егет йәмәғәтле булды.
ЙӘМӘҒӘТЛӘНЕҮ (йәмәғәтлән-) (Р: жениться; И.: marry; T.: evlenmek) ҡ.
Әйләнеү. □ Жениться, обзаводиться семьёй. ■ [Улы:] Әсәй, һиңә эшләргә кеше кәрәк, шуныц өсөн мин йәмәғәтләнергә торам. Әкиәттән.
ЙӘМӘҒӘТЛӘШЕҮ (йәмәғәтләш-) (Р: пожениться; И.: get married; T.: evlenmek) ҡ.
Өйләнешеү. □ Пожениться. Һөйгәне менән йәмәғәтләшеу.
ЙӘМӘҒӘТЛӘШТЕРЕЛЕҮ (йәмәғәтләштерел-) ҡ. төш. ҡар. йәмәғәтләштереү. страд, от йәмәғәтләштереү. Милек йәмәғәтләштерелде.
ЙӘМӘҒӘТЛӘШТЕРЕҮ (йәмәғәтләштер-) (Р.: обобществлять; И.: socialize; T.: toplumsallaştırmak) ҡ.
Йәмәғәт (1) ҡарамағына берләштереү.
□ Обобществлять. // Обществление. Милекте йәмәғәтләштереу. И Бурыстарҙың береһе: тотош колхозға кускән ауылдарҙың малдарын, ҡорал, машиналарын йәмәғәт-ләштереуҙе тиҙләтеу. А. Таһиров.
ЙӘМӘҒӘТ МИЛКЕ (Р: общественная собственность; И.: public property; T: toplumsal mülkiyet) и.
Коллективтың уртаҡ милке. □ Общественная собственность. Йәмәғәт милкенә ҡараған. ■ Көндөҙҙәренуҙйортомдоңэштә-ренә мауығып йөрөгәс ни, ҡара төндә керпек ҡаҡмай йәмәғәт милкен һағауыллап ултырыуы ҡыйыныраҡҡа төшә. Й. Солтанов.
ЙӘМӘҒӘТСЕ (Р.: общественник; И.: voluntary group activist; T: toplumsal yaşama faal biçimde katılan) u.
Йәмәғәт эшендә ҡатнашҡан кеше. □ Общественник, общественница. Әуҙем йәмәғәтсе. ■ Кыҫҡа ғына ғумерендә бай әҙәби
мираҫ ҡалдырған йәмәғәтсе, көрәшсе Бабич нисәмә тапҡыр кире ҡағылды. Әммә халыҡ куңелендә, хәтерендә йәшәгәнгә курә, уның исеме лә, ижады ла заман елдәре аша утеп, бөгөнгө аша киләсәккә йунәлде. «Йәшлек», 30 март 2007.
ЙӘМӘҒӘТСЕЛ (Р.: общественно активный; И.: socially active; T: sosyal olarak faal) с.
Йәмәғәт эшен ҡайғыртыусан. □ Заботящийся о делах общества, общественно активный. Йәмәғәтсел кеше. Йәмәғәтсел булыу.
ЙӘМӘҒӘТСЕЛЕК (йәмәғәтселеге) (Р: общественность; И.: the community; T.: kamuoyu) и.
Йәмәғәт эсендәге күмәк халыҡ. □ Общественность. / Общественный. Йәмәғәтселек фекере. Йәмәғәтселек ярҙамы. Донъя йәмәғәтселеге. Йәмәғәтселек тормошо. ■ Ул [«Кәмһетелгәндәр» романы] уҡыусылар һәм йәмәғәтселек тарафынан бик йылы ҡабул ителде һәм авторға киң танылыу алып килде. «Ағиҙел», №6, 2011. Республикабыҙ йәмәғәтселеге экология көрәшендә ҡайһы бер һөҙөмтәләргә өлгәште. Р. Бикбаев. Киң мәғлумәт саралары — йәмәғәтселек аңын формалаштырыусы сығанаҡ. «Ағиҙел», № 3, 2010.
ЙӘМӘҒӘТ УРЫНЫ (Р.: общественное место; И.: public place; T.: umumi yer) и.
Йәмәғәттең бөтә ағзалары файҙалана торған урын. □ Общественнное место.
■ Кеше куп йыйылған йәмәғәт урындарына барыуҙан тыйылып тороу ҙа киҙеуҙән һаҡлар. «Йәшлек», 22 ғинуар 2009.
ЙӘМӘҒӘТ ФЕКЕРЕ (Р: общественное мнение; И.: public opinion; T.: kamuoyu) и.
Күпселек яҡлаған фекер. □ Общественное мнение. Йәмәғәт фекерен булдырыу.
■ Рәсәйҙең йәмәғәт фекерен өйрәнеу уҙәге ил халҡы өсөн нимәләр егерменсе быуат уңайлылыҡтары булыуын иҫәпләп сығарған. «Шоңҡар», № 9, 2010.
ЙӘМӘҒӘТ ЭШЕ (Р: общественная работа; И.: public work; T.: bayındırlık işleri) и.
Йәмәғәттең ижтимағи мәнфәғәттәрен хеҙмәтләндереү менән бәйле эш. □ Общественная работа. ■ Земство мәшәҡәттәре һәм йәмәғәт эше бик куп ваҡытын алыуға
287
□ Сход. Йәмәғәт йыйынында ҡатнашыу. Йәмәғәт йыйынына делегат булып барыу.
ЙӘМӘҒӘТЛЕ (Р.: женатый; И.: married; T.: evli) с.
Ҡатынлы, йәмәғәте булған. □ Женатый. Йәмәғәтле ир.
ЙӘМӘҒӘТЛЕ БУЛЫУ (йәмәғәтле бул-) (Р.: жениться; И.: marry; T.: evlenmek) ҡ.
Әйләнеү, ҡатын алыу. □ Жениться. Үткән йыл егет йәмәғәтле булды.
ЙӘМӘҒӘТЛӘНЕҮ (йәмәғәтлән-) (Р: жениться; И.: marry; T.: evlenmek) ҡ.
Әйләнеү. □ Жениться, обзаводиться семьёй. ■ [Улы:] Әсәй, һиңә эшләргә кеше кәрәк, шуныц өсөн мин йәмәғәтләнергә торам. Әкиәттән.
ЙӘМӘҒӘТЛӘШЕҮ (йәмәғәтләш-) (Р: пожениться; И.: get married; T.: evlenmek) ҡ.
Өйләнешеү. □ Пожениться. Һөйгәне менән йәмәғәтләшеу.
ЙӘМӘҒӘТЛӘШТЕРЕЛЕҮ (йәмәғәтләштерел-) ҡ. төш. ҡар. йәмәғәтләштереү. страд, от йәмәғәтләштереү. Милек йәмәғәтләштерелде.
ЙӘМӘҒӘТЛӘШТЕРЕҮ (йәмәғәтләштер-) (Р.: обобществлять; И.: socialize; T.: toplumsallaştırmak) ҡ.
Йәмәғәт (1) ҡарамағына берләштереү.
□ Обобществлять. // Обществление. Милекте йәмәғәтләштереу. И Бурыстарҙың береһе: тотош колхозға кускән ауылдарҙың малдарын, ҡорал, машиналарын йәмәғәт-ләштереуҙе тиҙләтеу. А. Таһиров.
ЙӘМӘҒӘТ МИЛКЕ (Р: общественная собственность; И.: public property; T: toplumsal mülkiyet) и.
Коллективтың уртаҡ милке. □ Общественная собственность. Йәмәғәт милкенә ҡараған. ■ Көндөҙҙәренуҙйортомдоңэштә-ренә мауығып йөрөгәс ни, ҡара төндә керпек ҡаҡмай йәмәғәт милкен һағауыллап ултырыуы ҡыйыныраҡҡа төшә. Й. Солтанов.
ЙӘМӘҒӘТСЕ (Р.: общественник; И.: voluntary group activist; T: toplumsal yaşama faal biçimde katılan) u.
Йәмәғәт эшендә ҡатнашҡан кеше. □ Общественник, общественница. Әуҙем йәмәғәтсе. ■ Кыҫҡа ғына ғумерендә бай әҙәби
мираҫ ҡалдырған йәмәғәтсе, көрәшсе Бабич нисәмә тапҡыр кире ҡағылды. Әммә халыҡ куңелендә, хәтерендә йәшәгәнгә курә, уның исеме лә, ижады ла заман елдәре аша утеп, бөгөнгө аша киләсәккә йунәлде. «Йәшлек», 30 март 2007.
ЙӘМӘҒӘТСЕЛ (Р.: общественно активный; И.: socially active; T: sosyal olarak faal) с.
Йәмәғәт эшен ҡайғыртыусан. □ Заботящийся о делах общества, общественно активный. Йәмәғәтсел кеше. Йәмәғәтсел булыу.
ЙӘМӘҒӘТСЕЛЕК (йәмәғәтселеге) (Р: общественность; И.: the community; T.: kamuoyu) и.
Йәмәғәт эсендәге күмәк халыҡ. □ Общественность. / Общественный. Йәмәғәтселек фекере. Йәмәғәтселек ярҙамы. Донъя йәмәғәтселеге. Йәмәғәтселек тормошо. ■ Ул [«Кәмһетелгәндәр» романы] уҡыусылар һәм йәмәғәтселек тарафынан бик йылы ҡабул ителде һәм авторға киң танылыу алып килде. «Ағиҙел», №6, 2011. Республикабыҙ йәмәғәтселеге экология көрәшендә ҡайһы бер һөҙөмтәләргә өлгәште. Р. Бикбаев. Киң мәғлумәт саралары — йәмәғәтселек аңын формалаштырыусы сығанаҡ. «Ағиҙел», № 3, 2010.
ЙӘМӘҒӘТ УРЫНЫ (Р.: общественное место; И.: public place; T.: umumi yer) и.
Йәмәғәттең бөтә ағзалары файҙалана торған урын. □ Общественнное место.
■ Кеше куп йыйылған йәмәғәт урындарына барыуҙан тыйылып тороу ҙа киҙеуҙән һаҡлар. «Йәшлек», 22 ғинуар 2009.
ЙӘМӘҒӘТ ФЕКЕРЕ (Р: общественное мнение; И.: public opinion; T.: kamuoyu) и.
Күпселек яҡлаған фекер. □ Общественное мнение. Йәмәғәт фекерен булдырыу.
■ Рәсәйҙең йәмәғәт фекерен өйрәнеу уҙәге ил халҡы өсөн нимәләр егерменсе быуат уңайлылыҡтары булыуын иҫәпләп сығарған. «Шоңҡар», № 9, 2010.
ЙӘМӘҒӘТ ЭШЕ (Р: общественная работа; И.: public work; T.: bayındırlık işleri) и.
Йәмәғәттең ижтимағи мәнфәғәттәрен хеҙмәтләндереү менән бәйле эш. □ Общественная работа. ■ Земство мәшәҡәттәре һәм йәмәғәт эше бик куп ваҡытын алыуға
287