Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 308
Поиск по словарям
йәнәш
Һөйгән йәр. □ Любимый, возлюбленный.
■ Китәйемме, йәнәшем, китмәйемме? — Мин китте ниһәм, ҡуйының шул буш ҡала. Халыҡ йырынан. Йәндән артыҡ кургән йәнәшем, ғәзиз йәрем, куҙ нурым, ожмах хурым, — тип, ләззәтләнеп, теҙеп уҡыны ул [Сәхибә]. — Кук кугәрсенем, аҡ кубәләгем, хәләл ефетем. 3. Биишева.
ЙӘНӘШ II (Р.: рядом; И.: near; T.: yanında) р.
1. Кемдер йәки нимәлер менән бер рәттән, йәнәшә, ҡатар. □ Рядом, около, бок о бок. Йәнәш барыу. Йәнәш тороу. Йәнәш ултырыу. Минец йәнәшемдә. ■ Кәнзәфәр, былай, һуҙ кутәрә торған кеше, әммә уҙен теге мөртәттәргә йәнәш ҡуйыуҙы ҡабул итмәй, ҡыҙып китә. Б. Рафиҡов. Был ауылда Өйрәнсек менән йәнәш тағы бер оҫта йәшәгән. 3. Биишева. Командир атлыларға юл ҡатыһынан сыҡмаҫҡа, икәуҙән артыҡ йәнәш бармаҫҡа, артта ҡалмаҫҡа бойорҙо. Ә. Вахитов.
2. Бер-береһенә яҡын итеп, күрше итеп. □ Рядом, по-соседству. Йәнәш йәшәу.
■ Әнуәр ризалығын белдергәс, Кәйум .. оҙон аҙбар менән йәнәш һалынған мунса һымаҡ кескәй генә өйҙө курһәтте. Ғ. Лоҡманов.
ЙӘНӘШ III (Р: соседний; И.: neighbourly; T.: komşu) с.
Ниҙецдер янындағы, рәттән торған; күрше. □ Находящийся рядом, соседний; смежный. Йәнәш булмә. Йәнәш баҡса. Йәнәш йорт. ■ [Малкин менән Мәҙинә] нисә йыл бер өйҙә, йәнәш булмәләрҙә йәшәп, иҫәнлек-һаулыҡ һорашыуҙан уҙманылар. Ә. Хәкимов. Кәмә менән йәнәш һал өҫтөндә барған гвардия старшинаһы Кәйум Әхмәтшин боҙло һыуға һикереп төшә лә, кәмәгә менеп, уҙ кулдәге менән кәмә тишеген тыға. Р. Өмөтбаев.
ЙӘНӘШКӘ (Р: рядом; И.: near; T.: yanında) р.
Кем йәки ни менәндер йәнәш ергә, кемдеңдер йәки ниҙеңдер янына; йәнәшәгә, ҡатарға, эргәгә. □ Рядом, около. Йәнәшкә ултырыу. ■ Ете йәштә ине ул аҡ ҡайын, апа инем уға ун йәшкә; иптәш булһын тип йәш имәнгә, ултырттым мин уны йәнәшкә. Ҡ. Даян.
Йәнәшкә аттарҙы дилбегәләргә бәйләп, тышаулап утларға ҡуйҙылар. Ғ. Хөсәйенов.
ЙӘНӘШЛӘП р. ҡар. йәнәш II. И Биш-алты ҡатлы мөһабәт йорттар менән йәнәшләп, ергә сугеп бөткән бер ҡатлы иҫке ағас йорттар ултыра. Д. Юлтый. Быны ризалыҡ тип ацлап, ялбыр ҡартлас йәнәшләп ук юрта башланы. М. Кәрим. Йәнәшләп, ярҙам итеп йөктө тартышҡан ҡуштан булһа, арба еңелерәк була ла бит. С. Ильясов. Әле бына бер ук яу юлдарынан атларға тура килде ул малҡайҙарға. Бер-береһенән айырылмай, томшоҡто томшоҡҡа тейҙереп, йәнәшләп кенә барырға яраталар. Ғ. Ибраһимов.
ЙӘНӘШЛӘШЕҮ (йәнәшләш-) (Р: расположиться рядом; И.: be next to; T: yanında yerleşmek) ҡ.
Йәнәш (II, 1) урынлашыу; ҡатарлашыу. □ Расположиться рядом, жить рядом. Алдағылар менән йдндшләшеу. Дуҫы менән йәнәшләште. В [Салауат] Билал менән йәнәшләште. А. Таһиров.
ЙӘНӘШМӘ (Р: раскаты у саней; И.: sledge spreader; T: kızağın kanatları) и. диал.
Сана үрәсәһе. □ Разводы, отводы, раскаты (у саней). Йәнәшмә эшләу. Сананың йәнәшмәһе. Йәнәшмәгә йәбешеп барыу.
ЙӘНӘШТӘ (Р: рядом; И.: near; T: yanında) р.
Кем йәки нимә менәндер йәнәш ерҙә, кемдеңдер йәки ниҙеңдер янында; йәнәшәлә, ҡатарҙа, эргәлә. □ Рядом, около, возле. Йәнәштә барыу. Йәнәштә ултырыу. ■ Тегенселәр кейем тегә, әҙерҙәрен ҡылдан нәҙек көмөш ептәр менән нағышлай, йәнәштә төрлө төҫтәге йөн йомғаҡтарын тағатып, келәм-балаҫ һуғалар. Ә. Хәкимов. Минең йәнәштә Вафин фамилиялы бер татар һалдаты ята. Д. Юлтый. Ерән бейә һис тартмай, йәнәштә уйнап, тыпылдап ҡына килә. С. Ильясов.
ЙӘНӘШТӘГЕ (Р: находящийся рядом; И.: neighbouring; T: yanındaki) с.
Кемдеңдер йәки ниҙеңдер янында, йәнәшендә булған, йәнәштә булған. □ Находящийся рядом, соседний, смежный. Йәнәштәге урман. Йәнәштәге урам. В Ул [Николай Григорьевич] әуәлгесә шунда, йәнәштәге
308
Һөйгән йәр. □ Любимый, возлюбленный.
■ Китәйемме, йәнәшем, китмәйемме? — Мин китте ниһәм, ҡуйының шул буш ҡала. Халыҡ йырынан. Йәндән артыҡ кургән йәнәшем, ғәзиз йәрем, куҙ нурым, ожмах хурым, — тип, ләззәтләнеп, теҙеп уҡыны ул [Сәхибә]. — Кук кугәрсенем, аҡ кубәләгем, хәләл ефетем. 3. Биишева.
ЙӘНӘШ II (Р.: рядом; И.: near; T.: yanında) р.
1. Кемдер йәки нимәлер менән бер рәттән, йәнәшә, ҡатар. □ Рядом, около, бок о бок. Йәнәш барыу. Йәнәш тороу. Йәнәш ултырыу. Минец йәнәшемдә. ■ Кәнзәфәр, былай, һуҙ кутәрә торған кеше, әммә уҙен теге мөртәттәргә йәнәш ҡуйыуҙы ҡабул итмәй, ҡыҙып китә. Б. Рафиҡов. Был ауылда Өйрәнсек менән йәнәш тағы бер оҫта йәшәгән. 3. Биишева. Командир атлыларға юл ҡатыһынан сыҡмаҫҡа, икәуҙән артыҡ йәнәш бармаҫҡа, артта ҡалмаҫҡа бойорҙо. Ә. Вахитов.
2. Бер-береһенә яҡын итеп, күрше итеп. □ Рядом, по-соседству. Йәнәш йәшәу.
■ Әнуәр ризалығын белдергәс, Кәйум .. оҙон аҙбар менән йәнәш һалынған мунса һымаҡ кескәй генә өйҙө курһәтте. Ғ. Лоҡманов.
ЙӘНӘШ III (Р: соседний; И.: neighbourly; T.: komşu) с.
Ниҙецдер янындағы, рәттән торған; күрше. □ Находящийся рядом, соседний; смежный. Йәнәш булмә. Йәнәш баҡса. Йәнәш йорт. ■ [Малкин менән Мәҙинә] нисә йыл бер өйҙә, йәнәш булмәләрҙә йәшәп, иҫәнлек-һаулыҡ һорашыуҙан уҙманылар. Ә. Хәкимов. Кәмә менән йәнәш һал өҫтөндә барған гвардия старшинаһы Кәйум Әхмәтшин боҙло һыуға һикереп төшә лә, кәмәгә менеп, уҙ кулдәге менән кәмә тишеген тыға. Р. Өмөтбаев.
ЙӘНӘШКӘ (Р: рядом; И.: near; T.: yanında) р.
Кем йәки ни менәндер йәнәш ергә, кемдеңдер йәки ниҙеңдер янына; йәнәшәгә, ҡатарға, эргәгә. □ Рядом, около. Йәнәшкә ултырыу. ■ Ете йәштә ине ул аҡ ҡайын, апа инем уға ун йәшкә; иптәш булһын тип йәш имәнгә, ултырттым мин уны йәнәшкә. Ҡ. Даян.
Йәнәшкә аттарҙы дилбегәләргә бәйләп, тышаулап утларға ҡуйҙылар. Ғ. Хөсәйенов.
ЙӘНӘШЛӘП р. ҡар. йәнәш II. И Биш-алты ҡатлы мөһабәт йорттар менән йәнәшләп, ергә сугеп бөткән бер ҡатлы иҫке ағас йорттар ултыра. Д. Юлтый. Быны ризалыҡ тип ацлап, ялбыр ҡартлас йәнәшләп ук юрта башланы. М. Кәрим. Йәнәшләп, ярҙам итеп йөктө тартышҡан ҡуштан булһа, арба еңелерәк була ла бит. С. Ильясов. Әле бына бер ук яу юлдарынан атларға тура килде ул малҡайҙарға. Бер-береһенән айырылмай, томшоҡто томшоҡҡа тейҙереп, йәнәшләп кенә барырға яраталар. Ғ. Ибраһимов.
ЙӘНӘШЛӘШЕҮ (йәнәшләш-) (Р: расположиться рядом; И.: be next to; T: yanında yerleşmek) ҡ.
Йәнәш (II, 1) урынлашыу; ҡатарлашыу. □ Расположиться рядом, жить рядом. Алдағылар менән йдндшләшеу. Дуҫы менән йәнәшләште. В [Салауат] Билал менән йәнәшләште. А. Таһиров.
ЙӘНӘШМӘ (Р: раскаты у саней; И.: sledge spreader; T: kızağın kanatları) и. диал.
Сана үрәсәһе. □ Разводы, отводы, раскаты (у саней). Йәнәшмә эшләу. Сананың йәнәшмәһе. Йәнәшмәгә йәбешеп барыу.
ЙӘНӘШТӘ (Р: рядом; И.: near; T: yanında) р.
Кем йәки нимә менәндер йәнәш ерҙә, кемдеңдер йәки ниҙеңдер янында; йәнәшәлә, ҡатарҙа, эргәлә. □ Рядом, около, возле. Йәнәштә барыу. Йәнәштә ултырыу. ■ Тегенселәр кейем тегә, әҙерҙәрен ҡылдан нәҙек көмөш ептәр менән нағышлай, йәнәштә төрлө төҫтәге йөн йомғаҡтарын тағатып, келәм-балаҫ һуғалар. Ә. Хәкимов. Минең йәнәштә Вафин фамилиялы бер татар һалдаты ята. Д. Юлтый. Ерән бейә һис тартмай, йәнәштә уйнап, тыпылдап ҡына килә. С. Ильясов.
ЙӘНӘШТӘГЕ (Р: находящийся рядом; И.: neighbouring; T: yanındaki) с.
Кемдеңдер йәки ниҙеңдер янында, йәнәшендә булған, йәнәштә булған. □ Находящийся рядом, соседний, смежный. Йәнәштәге урман. Йәнәштәге урам. В Ул [Николай Григорьевич] әуәлгесә шунда, йәнәштәге
308