Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 312
Поиск по словарям
ЙӘПРӘЙ
Йәпрәй ҡаш. ■ Тирмә ишеге асылды. Йәпрәй ҡашлы бер ҡарт куренде. Ш. Шәһәр.
ЙӘПРӘЙ II (Р.: мелкие оборки; И.: small frill; T: fırfır) и. диал.
Бала итәк, ҡатмар. □ Мелкие оборки, воланы. Йәпрәй һалыу. Кулдәктец итәген йәпрәй итеп тегеу.
ЙӘПРӘЙЕҮ (йәпрәй-) (Р.: широко разрастаться, раскинуться; И.: spread out, stretch out; T: dallanıp büyümek) ҡ.
1. Боҙолоп аҫҡа һалбырау. □ Широко разрастаться. Йәпрәйеп уҫкән ҡаш. Ағас йәпрәйеп уҫҡән. Йәпрәйгән ботаҡ.
2. Боҙолоп йәмшәйеү, формаһын юғалтыу. □ Сплющиваться, расплющиваться. Кәпәс йәпрәйеп бөткән. ■ Бабай, аяҡ тауыштарын ишетеп, малайҙар киләме икән, тип асыуланып, йәпрәйгән ҡалпағы аҫтынан ҡыҙҙар яғына боролоп ҡараны. Һ. Дәүләтшина.
ЙӘПРӘЙЕШЕҮ (йәпрәйеш-) ҡ. урт. ҡар. йәпрәйеү, взаимн. от йәпрәйеү. Ағастың ботаҡтары йәпрәйешеп уҫкән. Ҡаштары йәпрәйешеп төшкән.
ЙӘПРӘЙТЕҮ (йәпрәйт-) (Р: свешиваться; И.: hang down; T.: sarkmak) ҡ.
1. Боҙоп аҫҡа һалбыратыу. □ Свешиваться, болтаться. Ҡаштарын йәпрәйтеу. Еңен йәпрәйтеп бара.
2. Боҙоп йәмшәйтеү. □ Сплющивать, расплющивать. Танауын йәпрәйтеу. Йәпрәйтә һуғыу. Йәпрәйтеп бөтөу.
ЙӘПТӘШ (Р: удобный; И.: convenient; T.: rahat) с. диал.
Килешле, йәтеш. □ Удобный; подходящий, соответствующий. ■ «Перовский» Ғаббас Сынбулатовтың кәуҙәһе өсөн ысынлап та йәптәш килеп торған көй булып сыҡты. М. Тажи.
ЙӘПҺЕҘ I (Р: неудобный; И.: inconvenient; T: rahatsız) с.
1. Тотоноу, ҡулланыу өсөн уңайһыҙ; йәтешһеҙ. □ Неудобный (для пользования). Йәпһеҙ һәнәк. Йәпһеҙ һап. Йәпһеҙ тәпке менән картуф кумеп, ҡулдарым ауыртып бөттө.
2. Урын-ере, торошо йәтешһеҙ; уңайһыҙ.
□ Неудобный. Йәпһеҙ ултырғыс. Йәпһеҙ диван. ■ Шунда уҡ йәпһеҙ ярҙан абына-
һөрөнә, тая-тая, кулдең аръяғына йугерҙем. Ф. Иҫәнғолов.
3. кусм. Күңелгә ятышһыҙ; уңайһыҙ.
□ Неудобный; неприятный. Йәпһеҙ куре-неш. ■ Бөтәһенә лә Морат уҙе ғәйепле, ҡыҙҙар курҙеме, .. тегенең иғтибарын уҙенә ауҙарырға тырыша, тегеләй итә, былай итә, шунан берәй йәпһеҙ һуҙ әйтеп, йә берәй ҡылығы менән эште боҙоп ҡуя. Р. Солтангәрәев. Йәпһеҙ тынлыҡты боҙоп, Сәкинә генә ..танауын сирылтты. Ә. Хәкимов. [Егеттәрҙең] өсөһөнөң дә куңелендә ауыр тойғо ҡалдырған йәпһеҙ һөйләшеу ошорәуешле осланды. «Йәшлек», 18 август 2010.
ЙӘПҺЕҘ II (Р: неудобно; И.: inconveniently; T: rahatsız)/?.
1. Тотоноу, ҡулланыу өсөн уңайһыҙ; йәтешһеҙ. □ Неудобно. Йәпһеҙ эшләнгән. ■ Урыны менән батҡаҡ һылашҡан, йөрөуе уғата йәпһеҙ. «Ағиҙел», № 9,2009. Ә һин [Пе-труха] алабарман ҡыланаһың, һөмһөҙ, йәпһеҙ итеп тотонаһың, рыяһыҙ. Р. Камал.
2. Урын-ере, торошо йәтешһеҙ; уңайһыҙ.
□ Неудобно. Йәпһеҙ ултырыу. Йәпһеҙ ятыу. ■ Улар [эшселәр] йөҙәрләгән бурәнәне нимәгәлер йәпһеҙ килеп ҡаҙалған бер ағастың ғына тотоп торғанын да белә. Н. Мусин.
3. кусм. Күңелгә ятышһыҙ; уңайһыҙ. Йәпһеҙ килеп сыҡты. □ Неудобно; неприятно. И Алтынбайҙың бөгөлөп-һығылып баш эйеуе нисектер бик йәпһеҙ килеп сыҡты.
3. Ураҡсин. Ҡыҙ урынына егет уҙе оялды. Әллә нисек, йәпһеҙ әйтелде, шикелле. Ғ. Ибраһимов.
ЙӘПӘКӘЙЛӘНЕҮ (йәпәкәйләп-) (Р: угодничать; И.: be obsequious; T: birine yaltaklanmak) ҡ. диал.
Ярамһаҡланыу, юхаланыу. □ Угодничать перед кем-л., льстить кому, подхалимничать перед кем. Етәксегә йәпәкәйләнеу. Йә-пәкәйләнеп йөрөу. Кәрәкле кешеләргә йәпә-кәйләнә белә.
ЙӘПӘКӘЙЛӘҮ (йәпәкәйлә-) (Р: лицемерить; И.: play the hypocrite; T: riyakarlık etmek) ҡ. диал.
Юхалау. □ Льстить, подхалимничать. // Лесть, подхалимство. Йәпәкәйләп йөрөу. Йәпәкәйләп яуап биреу.
312
Йәпрәй ҡаш. ■ Тирмә ишеге асылды. Йәпрәй ҡашлы бер ҡарт куренде. Ш. Шәһәр.
ЙӘПРӘЙ II (Р.: мелкие оборки; И.: small frill; T: fırfır) и. диал.
Бала итәк, ҡатмар. □ Мелкие оборки, воланы. Йәпрәй һалыу. Кулдәктец итәген йәпрәй итеп тегеу.
ЙӘПРӘЙЕҮ (йәпрәй-) (Р.: широко разрастаться, раскинуться; И.: spread out, stretch out; T: dallanıp büyümek) ҡ.
1. Боҙолоп аҫҡа һалбырау. □ Широко разрастаться. Йәпрәйеп уҫкән ҡаш. Ағас йәпрәйеп уҫҡән. Йәпрәйгән ботаҡ.
2. Боҙолоп йәмшәйеү, формаһын юғалтыу. □ Сплющиваться, расплющиваться. Кәпәс йәпрәйеп бөткән. ■ Бабай, аяҡ тауыштарын ишетеп, малайҙар киләме икән, тип асыуланып, йәпрәйгән ҡалпағы аҫтынан ҡыҙҙар яғына боролоп ҡараны. Һ. Дәүләтшина.
ЙӘПРӘЙЕШЕҮ (йәпрәйеш-) ҡ. урт. ҡар. йәпрәйеү, взаимн. от йәпрәйеү. Ағастың ботаҡтары йәпрәйешеп уҫкән. Ҡаштары йәпрәйешеп төшкән.
ЙӘПРӘЙТЕҮ (йәпрәйт-) (Р: свешиваться; И.: hang down; T.: sarkmak) ҡ.
1. Боҙоп аҫҡа һалбыратыу. □ Свешиваться, болтаться. Ҡаштарын йәпрәйтеу. Еңен йәпрәйтеп бара.
2. Боҙоп йәмшәйтеү. □ Сплющивать, расплющивать. Танауын йәпрәйтеу. Йәпрәйтә һуғыу. Йәпрәйтеп бөтөу.
ЙӘПТӘШ (Р: удобный; И.: convenient; T.: rahat) с. диал.
Килешле, йәтеш. □ Удобный; подходящий, соответствующий. ■ «Перовский» Ғаббас Сынбулатовтың кәуҙәһе өсөн ысынлап та йәптәш килеп торған көй булып сыҡты. М. Тажи.
ЙӘПҺЕҘ I (Р: неудобный; И.: inconvenient; T: rahatsız) с.
1. Тотоноу, ҡулланыу өсөн уңайһыҙ; йәтешһеҙ. □ Неудобный (для пользования). Йәпһеҙ һәнәк. Йәпһеҙ һап. Йәпһеҙ тәпке менән картуф кумеп, ҡулдарым ауыртып бөттө.
2. Урын-ере, торошо йәтешһеҙ; уңайһыҙ.
□ Неудобный. Йәпһеҙ ултырғыс. Йәпһеҙ диван. ■ Шунда уҡ йәпһеҙ ярҙан абына-
һөрөнә, тая-тая, кулдең аръяғына йугерҙем. Ф. Иҫәнғолов.
3. кусм. Күңелгә ятышһыҙ; уңайһыҙ.
□ Неудобный; неприятный. Йәпһеҙ куре-неш. ■ Бөтәһенә лә Морат уҙе ғәйепле, ҡыҙҙар курҙеме, .. тегенең иғтибарын уҙенә ауҙарырға тырыша, тегеләй итә, былай итә, шунан берәй йәпһеҙ һуҙ әйтеп, йә берәй ҡылығы менән эште боҙоп ҡуя. Р. Солтангәрәев. Йәпһеҙ тынлыҡты боҙоп, Сәкинә генә ..танауын сирылтты. Ә. Хәкимов. [Егеттәрҙең] өсөһөнөң дә куңелендә ауыр тойғо ҡалдырған йәпһеҙ һөйләшеу ошорәуешле осланды. «Йәшлек», 18 август 2010.
ЙӘПҺЕҘ II (Р: неудобно; И.: inconveniently; T: rahatsız)/?.
1. Тотоноу, ҡулланыу өсөн уңайһыҙ; йәтешһеҙ. □ Неудобно. Йәпһеҙ эшләнгән. ■ Урыны менән батҡаҡ һылашҡан, йөрөуе уғата йәпһеҙ. «Ағиҙел», № 9,2009. Ә һин [Пе-труха] алабарман ҡыланаһың, һөмһөҙ, йәпһеҙ итеп тотонаһың, рыяһыҙ. Р. Камал.
2. Урын-ере, торошо йәтешһеҙ; уңайһыҙ.
□ Неудобно. Йәпһеҙ ултырыу. Йәпһеҙ ятыу. ■ Улар [эшселәр] йөҙәрләгән бурәнәне нимәгәлер йәпһеҙ килеп ҡаҙалған бер ағастың ғына тотоп торғанын да белә. Н. Мусин.
3. кусм. Күңелгә ятышһыҙ; уңайһыҙ. Йәпһеҙ килеп сыҡты. □ Неудобно; неприятно. И Алтынбайҙың бөгөлөп-һығылып баш эйеуе нисектер бик йәпһеҙ килеп сыҡты.
3. Ураҡсин. Ҡыҙ урынына егет уҙе оялды. Әллә нисек, йәпһеҙ әйтелде, шикелле. Ғ. Ибраһимов.
ЙӘПӘКӘЙЛӘНЕҮ (йәпәкәйләп-) (Р: угодничать; И.: be obsequious; T: birine yaltaklanmak) ҡ. диал.
Ярамһаҡланыу, юхаланыу. □ Угодничать перед кем-л., льстить кому, подхалимничать перед кем. Етәксегә йәпәкәйләнеу. Йә-пәкәйләнеп йөрөу. Кәрәкле кешеләргә йәпә-кәйләнә белә.
ЙӘПӘКӘЙЛӘҮ (йәпәкәйлә-) (Р: лицемерить; И.: play the hypocrite; T: riyakarlık etmek) ҡ. диал.
Юхалау. □ Льстить, подхалимничать. // Лесть, подхалимство. Йәпәкәйләп йөрөу. Йәпәкәйләп яуап биреу.
312