Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 326
Поиск по словарям
ЙӘҺӘННӘМ
дине. Йәһудияек байрамдары. Йәһудилектең төп шарттары.
2. Йәһүд халҡының дини, милли һәм әхлаҡи яҡтан донъяға ҡарашы. □ Еврейство. Йәһудилек буйынса белгес.
ЙӘҺӘННӘМ [ғәр. (Р: ад; И.: hell; T.: cehennem) и.
1. миф. Гөнаһлы кешеләр үлгәндән һуң мәңге утта яна торған икенсе донъя; тамуҡ. □ Ад; геенна огненная, преисподня. Йәһәннәмгә инеу. Йәһәннәм соҡоро. ■ Бер аҙымын яҙа атланымы — йәһәннәм соҡорона осоп төшәсәк [Ҡәҙриә]. Ә. Хәкимов. [Шакир:] Имаҡаев уҙе атты, йәне йәһәннәмдә булғыры! А. Карнай. Башҡа ваҡытта хатта йоҡларға ирек бирмәй шаулашып йөрөгән кешеләр әллә йәһәннәмдәренә олаҡҡан! Р. Солтангәрәев. Ҡазан яғына киткән поез-дар, хатта саналар ҙа Мәрйәмгә йәннәткә киткән нәмәләй куренһәләр, ул ултырған поезд уны йәһәннәмгә алып барған кеуек куренэ ине. М. Ғафури.
2. кусм. Ғазаплы, тынысһыҙ, ауыр тормош. □ Ад, адская жизнь. ■ Был йәһәннәм тормошо кешеләрҙе фекер йөрөтөу ҡеуәһенән мәхрум итә. Д. Юлтый.
3. кусм. ҡар. йәһәннәм аръяғы. ■ [Байгилде:] Нимә, мин һине көтөп, иртәгә тиклем ятайыммы ни был йәһәннәмдә? Д. Бүләков. Уға [Ирина Платоновнаға] ышанһац, ижад кешеһе өсөн йәһәннәмдә ятҡан шул ҡаланан да йәтеш урын юҡ икән, тиерһең. Ә. Хәкимов.
♦ Йәнең йәһәннәмгә киткер ҡарғ. үл, юҡҡа сыҡ. □ Чтоб ты сдох. <Йәнен> йәһәннәмгә оҙатыу үлтереү. □ Убить, отправить на тот свет кого, отправить к праотцам кого. ■ [Томсон — Браунға:]Тағылаберһуҙ әйтһәң, мин һинең яҡты донъяла тап булып йөрөгән ҡара уләкһәңде туп-тура йәһәннәмгә оҙатам. Ғ. Ғүмәр.
ЙӘҺӘННӘМ АРТЫ и. ҡар. йәһәннәм аръяғы. Йәһәннәм артында тороу. ■ Малай кеше арый тиме ни, атайымды куреу өсөн йәһәннәм артына китер инем әле. Р. Низамов.
ЙӘҺӘННӘМ АРЪЯҒЫ (Р: у чёрта на куличках; И.: in some neck of the woods; T.: cehennemin dibinde) и.
Бик алыҫ ер. □ У чёрта на куличках; за тридевять земель (об очень отдалённом и глухом месте). Йәһәннәм аръяғында йәшәу. Йәһәннәм аръяғына барыу. ■ [Батырҙы] ара ҡумтаға индереп бикләйәсәктәр ҙә йәһәннәм аръяғында ятҡан Ур планетаһына алып китәсәктәр. Н. Ғәйетбаев.
ЙӘҺӘННӘМ АҪТЫ и. ҡар. йәһәннәм аръяғы. ■ [Мәҙинә:] Ниңә Зинченколар йәһәннәм аҫтындағы анау Муриноға кусенә? Ә. Хәкимов. [Ирназар] йәһәннәм аҫтындағы Ярыҡташ станцияһына элеваторға ололар ыңғайында ҡыш буйы иген ташыны. Ә. Хәкимов.
ЙӘҺӘННӘМГӘ ЕБӘРЕҮ (йәһәннәмгә ебәр-) (Р: убить; И.: kili; T.: öldürmek) ҡ.
Үлтереү, һәләк итеү. □ Убить, отправить на тот свет, в ад. Йәнен йәһәннәмгә ебәреу. ■ [Сәрбиямал — Емешкә:] Эй, динһеҙ! Сиған балаһы, ниңә эт муйынсағы тағып алдың? Йәнеңде йәһәннәмгә ебәрәм бит хәҙер!
3. Биишева.
ЙӘҺӘННӘМГӘ КИТЕҮ (йәһәннәмгә кит-) (Р: умереть; И.: die; T.: ölmek) ҡ.
1. Үлеү, юҡҡа сығыу. □ Умереть. Йәһәннәмгә киткер. ■ Аяуһыҙ хаким уҙенең рәхимһеҙ ҡулы менән ҡанһыҙ ишара яһаһа, куҙ асып йомған арала йәһәннәмгә китеуебеҙ бар. Р. Бикбаев. Әгәр ҙә арбаның бер тәгәрмәсе ярға табан шылһа, арбаң-атың менән йәһәннәмгә китерлек. Ғ. Хәйри.
2. Китеп, ғәйеп булыу. □ Пропасть, исчезнуть, уйти неизвестно куда. Йәһәннәмгә китеп юғалды. Йәһәннәмгә киткән кеуек булды.
ЙӘҺӘННӘМГӘ ОСОУ (йәһәннәмгә ос-) ҡ. ҡар. йәһәннәмгә китеү 1. Куперҙе нығытмаһаҡ, яҙын йәһәннәмгә осабыҙ.
♦ Йәнең йәһәннәмгә осһон ҡарғ. үл, дөмөк. □ Гореть тебе в аду.
ЙӘҺӘННӘМ ҒАЗАБЫ (Р: адское муче ние; И.: hell’s torment; T: cehennem azabı) и.
1. дини. Тамуҡта күргән ғазаптар. □ Адское мучение, адское страдание. Йәһәннәм ғазабы кисереу. Йәһәннәм ғазабы куреу.
2. кусм. Бик ҡаты яза, этлек. □ Адское мучение, адское страдание.Йа/гжнати ғазабын курһәтеу. Йәһәннәм ғазабында йәшәу.
326
дине. Йәһудияек байрамдары. Йәһудилектең төп шарттары.
2. Йәһүд халҡының дини, милли һәм әхлаҡи яҡтан донъяға ҡарашы. □ Еврейство. Йәһудилек буйынса белгес.
ЙӘҺӘННӘМ [ғәр. (Р: ад; И.: hell; T.: cehennem) и.
1. миф. Гөнаһлы кешеләр үлгәндән һуң мәңге утта яна торған икенсе донъя; тамуҡ. □ Ад; геенна огненная, преисподня. Йәһәннәмгә инеу. Йәһәннәм соҡоро. ■ Бер аҙымын яҙа атланымы — йәһәннәм соҡорона осоп төшәсәк [Ҡәҙриә]. Ә. Хәкимов. [Шакир:] Имаҡаев уҙе атты, йәне йәһәннәмдә булғыры! А. Карнай. Башҡа ваҡытта хатта йоҡларға ирек бирмәй шаулашып йөрөгән кешеләр әллә йәһәннәмдәренә олаҡҡан! Р. Солтангәрәев. Ҡазан яғына киткән поез-дар, хатта саналар ҙа Мәрйәмгә йәннәткә киткән нәмәләй куренһәләр, ул ултырған поезд уны йәһәннәмгә алып барған кеуек куренэ ине. М. Ғафури.
2. кусм. Ғазаплы, тынысһыҙ, ауыр тормош. □ Ад, адская жизнь. ■ Был йәһәннәм тормошо кешеләрҙе фекер йөрөтөу ҡеуәһенән мәхрум итә. Д. Юлтый.
3. кусм. ҡар. йәһәннәм аръяғы. ■ [Байгилде:] Нимә, мин һине көтөп, иртәгә тиклем ятайыммы ни был йәһәннәмдә? Д. Бүләков. Уға [Ирина Платоновнаға] ышанһац, ижад кешеһе өсөн йәһәннәмдә ятҡан шул ҡаланан да йәтеш урын юҡ икән, тиерһең. Ә. Хәкимов.
♦ Йәнең йәһәннәмгә киткер ҡарғ. үл, юҡҡа сыҡ. □ Чтоб ты сдох. <Йәнен> йәһәннәмгә оҙатыу үлтереү. □ Убить, отправить на тот свет кого, отправить к праотцам кого. ■ [Томсон — Браунға:]Тағылаберһуҙ әйтһәң, мин һинең яҡты донъяла тап булып йөрөгән ҡара уләкһәңде туп-тура йәһәннәмгә оҙатам. Ғ. Ғүмәр.
ЙӘҺӘННӘМ АРТЫ и. ҡар. йәһәннәм аръяғы. Йәһәннәм артында тороу. ■ Малай кеше арый тиме ни, атайымды куреу өсөн йәһәннәм артына китер инем әле. Р. Низамов.
ЙӘҺӘННӘМ АРЪЯҒЫ (Р: у чёрта на куличках; И.: in some neck of the woods; T.: cehennemin dibinde) и.
Бик алыҫ ер. □ У чёрта на куличках; за тридевять земель (об очень отдалённом и глухом месте). Йәһәннәм аръяғында йәшәу. Йәһәннәм аръяғына барыу. ■ [Батырҙы] ара ҡумтаға индереп бикләйәсәктәр ҙә йәһәннәм аръяғында ятҡан Ур планетаһына алып китәсәктәр. Н. Ғәйетбаев.
ЙӘҺӘННӘМ АҪТЫ и. ҡар. йәһәннәм аръяғы. ■ [Мәҙинә:] Ниңә Зинченколар йәһәннәм аҫтындағы анау Муриноға кусенә? Ә. Хәкимов. [Ирназар] йәһәннәм аҫтындағы Ярыҡташ станцияһына элеваторға ололар ыңғайында ҡыш буйы иген ташыны. Ә. Хәкимов.
ЙӘҺӘННӘМГӘ ЕБӘРЕҮ (йәһәннәмгә ебәр-) (Р: убить; И.: kili; T.: öldürmek) ҡ.
Үлтереү, һәләк итеү. □ Убить, отправить на тот свет, в ад. Йәнен йәһәннәмгә ебәреу. ■ [Сәрбиямал — Емешкә:] Эй, динһеҙ! Сиған балаһы, ниңә эт муйынсағы тағып алдың? Йәнеңде йәһәннәмгә ебәрәм бит хәҙер!
3. Биишева.
ЙӘҺӘННӘМГӘ КИТЕҮ (йәһәннәмгә кит-) (Р: умереть; И.: die; T.: ölmek) ҡ.
1. Үлеү, юҡҡа сығыу. □ Умереть. Йәһәннәмгә киткер. ■ Аяуһыҙ хаким уҙенең рәхимһеҙ ҡулы менән ҡанһыҙ ишара яһаһа, куҙ асып йомған арала йәһәннәмгә китеуебеҙ бар. Р. Бикбаев. Әгәр ҙә арбаның бер тәгәрмәсе ярға табан шылһа, арбаң-атың менән йәһәннәмгә китерлек. Ғ. Хәйри.
2. Китеп, ғәйеп булыу. □ Пропасть, исчезнуть, уйти неизвестно куда. Йәһәннәмгә китеп юғалды. Йәһәннәмгә киткән кеуек булды.
ЙӘҺӘННӘМГӘ ОСОУ (йәһәннәмгә ос-) ҡ. ҡар. йәһәннәмгә китеү 1. Куперҙе нығытмаһаҡ, яҙын йәһәннәмгә осабыҙ.
♦ Йәнең йәһәннәмгә осһон ҡарғ. үл, дөмөк. □ Гореть тебе в аду.
ЙӘҺӘННӘМ ҒАЗАБЫ (Р: адское муче ние; И.: hell’s torment; T: cehennem azabı) и.
1. дини. Тамуҡта күргән ғазаптар. □ Адское мучение, адское страдание. Йәһәннәм ғазабы кисереу. Йәһәннәм ғазабы куреу.
2. кусм. Бик ҡаты яза, этлек. □ Адское мучение, адское страдание.Йа/гжнати ғазабын курһәтеу. Йәһәннәм ғазабында йәшәу.
326