Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 343
Поиск по словарям
йәшник
Йәшлегеңде әрәм уткәрмә, укенерһең. Мәҡәл. Йәшлегеңдә ни сәсһәң, ҡартлығыңда шуны урырһың. Мәҡәл. Йәшлек бер генә килә. Мәҡәл.
2. Йәш (I, 2) булыу хәле йәки сифаты. □ Молодость, юность. Бил ауыртып йөрөгән, йәшлек менән иғтибар ителмәгән икән. ■ Ҡук Уралда кукрәп тамыр йәйҙем, уҫтерҙе, — ти [сәскә], — тыуған тупрағым. Ил бәхете — куркәмлегем минең, ил йәшлеге — йәшел япрағым. Р. Ғарипов.
ЙӘШЛЕК II (Р: -летний; И.: aged; Т.: yaşlık) с.
Күпмелер йәштә булған; йәштәге. □ -летний, -годовалый. Ун йәшлек. Бер йәшлек бала. Алтмыш йәшлек юбилей менән ҡотлау. ■ Куршеһе, алты йәшлек Сәлимгәрәй, оло барабанды ҡойма бағанаһына элеп ҡуйған да суҡмар башлы таяҡ менән һуға. Ф. Янышев. Ирйегеттең ун йәшлек улы Аҙнағол хәҙер бөтөнләй тип әйтерлек Бураншаларҙа була.
3. Биишева.
ЙӘШЛӘЙ (Р: с юных лет; И.: from one’s youth; T.: gençliğinden beri) р.
Йәш саҡтан, йәш көйө. □ С юных лет, смолоду, в молодом возрасте. Йәшләй эшләй башлау. Йәшләй йәтим ҡалыу. ■ [һабрауҙың] бутән туғандары төрлө сир-сорҙан йәшләй у леп бөткәйне. Ә. Хәкимов. Тыуған ауылыма ҡайтҡан һайын, мин ҡасандыр йәшләй генә белгән, уларҙың эшләп йөрөгәненә уҙем шаһит булған ҡарттарҙың бер-бер артлы улә барғанын курәм. Т. Ғиниәтуллин. Йәшләй йәтим уҫтем, ата йөҙөн, әсә мәрхәмәтен курмәнем. Ғ. Амантай. • Купте кургән йәшләй ҡартайыр. Мәҡәл.
ЙӘШЛӘНДЕРЕҮ (йәшләндер-) ҡ. ҡар. йәшкәҙәтеү. Куҙҙе йәшләндереу. ■ Ниңә миңә куҙгә төкөрөк һөртөп йәшләндерергә, ниңә миңә йөҙгә кершән һөртөп алландырырға, ниңә миңә иренгә бал һөртөп балландырырға — кемдәрҙелер алдандырыр-ға? Й. Солтанов.
ЙӘШЛӘНЕҮ (йәшлән-) (Р: слезиться;
И.: draw tears from smb; T.: yaşarmak) ҡ.
Йәш менән сыланыу, йәшкә тулыу (куҙгә ҡарата). □ Слезиться, вызывать слёзы. Шатлыҡтан куҙҙәре йәшләнде. ■ Латип
Заһиттың һыуыҡ менән йәшләнгән куҙҙәренә ҡарап торҙо. С. Агиш. Гөлзифаның осҡондар һикергеләп торған куҙҙәре йәшләнде, йоҡа ирендәре ҡымтылды. Н. Мусин. Вәли ҡарт, асыуланып, йоҙроғо менән өҫтәлгә һуҡты. Ун дурт йәшлек Шафиҡтың куҙҙәре йәшләнде. Ш. Шәһәр.
ЙӘШЛӘТЕҮ (йәшләт-) ҡ. ҡар. йәшкәҙәтеү. И Әсәйемде тол ҡалдырып, ике куҙен йәшләтеп, ҡәйнә булған Уралым. Ҡобайырҙан.
ЙӘШЛӘҮЕК (йәшләүеге) (Р: молодая трава; И.: green grass; T.: yeşillik) и.
1. Йәшел генә үлән булып ятҡан урын; йәшән. □ Молодая трава, зелень. ■ Хәтфә кеуек тушәлгән тау битендә йәшләуек, йәш-ләуекте матурлай сыбарлатып сәскәлек.
С. Ҡудаш.
2. диал. Сауҡалар үҫкән ер; сауҡалыҡ. □ Молодой березняк. Йәшләуектә еләк йыйыу. Йәшләуектә бәшмәк куп була. Йәшләуектә ял итеу.
ЙӘШМӘ [ғәр.- фарс. (Р: яшма;
И.: jasper; T.: yeşimtaşı) и. мин.
Биҙәрләнеп торған ҡыҙыл, йәшел һ. б. төҫтәге ҡаты таш (төрлө матур нәмәләр яһау өсөн ҡулланыла). □ Яшма. / Яшмовый. Йәшел йәшмә. Ҡыҙыл йәшмә. Һарғылт йәшмә. Йәшмә ташы. Йәшмә таҡтаһы. ■ Уларҙың [аҫыл таштарҙың] ниндәйҙәре генә юҡ: ахағы, аҡығы, фирузәһе, гәрәбәһе, йәшмәһе, бәлләуере... Ғ. Хөсәйенов.
ЙӘШМӘЛЕ (Р: с яшмой; И.: with jasper; T.: yeşimtaşlı) с.
Йәшмә менән, йәшмә булған. □ Яшмовый, с яшмой. Йәшмәле тауҙар. Йәшмәле йөҙөк. И [Эрнест] туранан-тура әйтмәһә лә, ситләтеп, һаман шул йәшмәле тауҙарға дәғуә итеуе. Л. Якшыбаева.
ЙӘШНИК (йәшниге) [рус. ящик] (Р: ящик; И.: box; T.: kutu) и.
1. Нимәнелер һалыу, һаҡлау өсөн таҡта, ҡатырға кеүек нәмәнән дүрткелләп яһалған төрлө ҙурлыҡтағы һауыт. □ Ящик. Почта йәшниге. Бер йәшник балыҡ. Йәшник эшләу. ■ Куп ваҡыт уткәс, туҙемһеҙлек менән көтөлгән грузовик, йәшниктәр тейәгән хәлдә, станция йорто алдына килеп туҡтаны.
343
Йәшлегеңде әрәм уткәрмә, укенерһең. Мәҡәл. Йәшлегеңдә ни сәсһәң, ҡартлығыңда шуны урырһың. Мәҡәл. Йәшлек бер генә килә. Мәҡәл.
2. Йәш (I, 2) булыу хәле йәки сифаты. □ Молодость, юность. Бил ауыртып йөрөгән, йәшлек менән иғтибар ителмәгән икән. ■ Ҡук Уралда кукрәп тамыр йәйҙем, уҫтерҙе, — ти [сәскә], — тыуған тупрағым. Ил бәхете — куркәмлегем минең, ил йәшлеге — йәшел япрағым. Р. Ғарипов.
ЙӘШЛЕК II (Р: -летний; И.: aged; Т.: yaşlık) с.
Күпмелер йәштә булған; йәштәге. □ -летний, -годовалый. Ун йәшлек. Бер йәшлек бала. Алтмыш йәшлек юбилей менән ҡотлау. ■ Куршеһе, алты йәшлек Сәлимгәрәй, оло барабанды ҡойма бағанаһына элеп ҡуйған да суҡмар башлы таяҡ менән һуға. Ф. Янышев. Ирйегеттең ун йәшлек улы Аҙнағол хәҙер бөтөнләй тип әйтерлек Бураншаларҙа була.
3. Биишева.
ЙӘШЛӘЙ (Р: с юных лет; И.: from one’s youth; T.: gençliğinden beri) р.
Йәш саҡтан, йәш көйө. □ С юных лет, смолоду, в молодом возрасте. Йәшләй эшләй башлау. Йәшләй йәтим ҡалыу. ■ [һабрауҙың] бутән туғандары төрлө сир-сорҙан йәшләй у леп бөткәйне. Ә. Хәкимов. Тыуған ауылыма ҡайтҡан һайын, мин ҡасандыр йәшләй генә белгән, уларҙың эшләп йөрөгәненә уҙем шаһит булған ҡарттарҙың бер-бер артлы улә барғанын курәм. Т. Ғиниәтуллин. Йәшләй йәтим уҫтем, ата йөҙөн, әсә мәрхәмәтен курмәнем. Ғ. Амантай. • Купте кургән йәшләй ҡартайыр. Мәҡәл.
ЙӘШЛӘНДЕРЕҮ (йәшләндер-) ҡ. ҡар. йәшкәҙәтеү. Куҙҙе йәшләндереу. ■ Ниңә миңә куҙгә төкөрөк һөртөп йәшләндерергә, ниңә миңә йөҙгә кершән һөртөп алландырырға, ниңә миңә иренгә бал һөртөп балландырырға — кемдәрҙелер алдандырыр-ға? Й. Солтанов.
ЙӘШЛӘНЕҮ (йәшлән-) (Р: слезиться;
И.: draw tears from smb; T.: yaşarmak) ҡ.
Йәш менән сыланыу, йәшкә тулыу (куҙгә ҡарата). □ Слезиться, вызывать слёзы. Шатлыҡтан куҙҙәре йәшләнде. ■ Латип
Заһиттың һыуыҡ менән йәшләнгән куҙҙәренә ҡарап торҙо. С. Агиш. Гөлзифаның осҡондар һикергеләп торған куҙҙәре йәшләнде, йоҡа ирендәре ҡымтылды. Н. Мусин. Вәли ҡарт, асыуланып, йоҙроғо менән өҫтәлгә һуҡты. Ун дурт йәшлек Шафиҡтың куҙҙәре йәшләнде. Ш. Шәһәр.
ЙӘШЛӘТЕҮ (йәшләт-) ҡ. ҡар. йәшкәҙәтеү. И Әсәйемде тол ҡалдырып, ике куҙен йәшләтеп, ҡәйнә булған Уралым. Ҡобайырҙан.
ЙӘШЛӘҮЕК (йәшләүеге) (Р: молодая трава; И.: green grass; T.: yeşillik) и.
1. Йәшел генә үлән булып ятҡан урын; йәшән. □ Молодая трава, зелень. ■ Хәтфә кеуек тушәлгән тау битендә йәшләуек, йәш-ләуекте матурлай сыбарлатып сәскәлек.
С. Ҡудаш.
2. диал. Сауҡалар үҫкән ер; сауҡалыҡ. □ Молодой березняк. Йәшләуектә еләк йыйыу. Йәшләуектә бәшмәк куп була. Йәшләуектә ял итеу.
ЙӘШМӘ [ғәр.- фарс. (Р: яшма;
И.: jasper; T.: yeşimtaşı) и. мин.
Биҙәрләнеп торған ҡыҙыл, йәшел һ. б. төҫтәге ҡаты таш (төрлө матур нәмәләр яһау өсөн ҡулланыла). □ Яшма. / Яшмовый. Йәшел йәшмә. Ҡыҙыл йәшмә. Һарғылт йәшмә. Йәшмә ташы. Йәшмә таҡтаһы. ■ Уларҙың [аҫыл таштарҙың] ниндәйҙәре генә юҡ: ахағы, аҡығы, фирузәһе, гәрәбәһе, йәшмәһе, бәлләуере... Ғ. Хөсәйенов.
ЙӘШМӘЛЕ (Р: с яшмой; И.: with jasper; T.: yeşimtaşlı) с.
Йәшмә менән, йәшмә булған. □ Яшмовый, с яшмой. Йәшмәле тауҙар. Йәшмәле йөҙөк. И [Эрнест] туранан-тура әйтмәһә лә, ситләтеп, һаман шул йәшмәле тауҙарға дәғуә итеуе. Л. Якшыбаева.
ЙӘШНИК (йәшниге) [рус. ящик] (Р: ящик; И.: box; T.: kutu) и.
1. Нимәнелер һалыу, һаҡлау өсөн таҡта, ҡатырға кеүек нәмәнән дүрткелләп яһалған төрлө ҙурлыҡтағы һауыт. □ Ящик. Почта йәшниге. Бер йәшник балыҡ. Йәшник эшләу. ■ Куп ваҡыт уткәс, туҙемһеҙлек менән көтөлгән грузовик, йәшниктәр тейәгән хәлдә, станция йорто алдына килеп туҡтаны.
343