Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 352
Поиск по словарям
КАВАТИНА
КАВАТИНА [рус. < ит. cavatina} (Р.: каватина; И.: cavatina; T.: kavatina) и. му з.
Операла үтә моңло бәләкәй лирик ария.
□ Каватина. Каватина башҡарыу. «Фигаро туйы» операһында Фигаро каватинаһы.
КАВЕРНА [рус. < лат. cavema ‘ҡыуыш’] (Р.: каверна; И.: cavity; T.: mağara, kavern) и.
1. мед. Ауырыу һөҙөмтәһендә эске ағза туҡымаһында барлыҡҡа килгән ҡыуышлыҡ.
□ Каверна. Үпкә кавернаһы. Эренле каверна. Һөйәк кавернаһы.
2. геол. Тау тоҡомонда барлыҡҡа килгән ҡыуышлыҡ. □ Каверна (в горных породах). Ҡомташ кавернаһы.
КАВЕРНОПЛАСТИКА [рус. < лат. cavema + plastike} (Р: кавернопластика; И.: са-verne plastics; T: ameliyat türü) и. мед.
Ир енес ағзаһының көпшәкле тәненә яһалған пластик операция. □ Кавернопластика. Кавернопластика яһау.
КАВКАЗЛЫ (Р: кавказец; И.: Caucatian; T: Kafkaslı, Kafkasyah) и. этн.
Кавказда йәшәүсе, сығышы менән Кавказдан булған кеше. □ Кавказец. / Кавказский. Кавказлылар менән осрашыу. Кавказлылар йолаһы.
КАВКАЗСА (Р: по-кавказски; И.: Caucatian like; T: Kafkaslılar gibi) р.
Кавказлылар кеүек. □ По-кавказски. Кавказса ҡунаҡ итеу. Кавказса бейеу. Кав-казса бешереу.
КАГАТ [рус.] (Р: кагат; И.: clamp; T: yığın) и. а. х.
Ҡышҡылыҡҡа һаҡлар өсөн ергә өйөп, ҡаплап ҡуйылған картуф, кишер, сөгөлдөр өйөмө. □ Кагат. Сөгөлдөр кагаты. Бәрәңге кагаты. Кишерҙе кагатҡа өйөп һаҡлау. Кагатҡа һалыу. И Кабул итеу пункттарына сөгөлдөр саф көйө оҙатылып, кагаттарға өйөлә. Картотека фондынан.
КАГАТЛАУ (кагатла-) (Р: кагатировать; И.: heap; T: toplamak) ҡ.
Кагатҡа өйөү. □ Кагатировать. // Кагатирование. Бәрәңгене кагатлау. Кишерҙе кагатлау. Сөгөлдөрҙө ҡышҡылыҡҡа кагатлау.
КАГОР [рус. < фр. Cahors} (Р: кагор; И.: Cahors wine; T: kagor) и.
Йөҙөм һутынан яһалған ҡыҙыл десерт шарап. □ Кагор. Бер шешә кагор.
КАДАСТР [рус. < фр. cadastre} (Р: кадастр; И.: cadastre, land survey; T: kadastro) и.
1. Нимәнеңдер исемлеге, берәй нәмә тураһында мәғлүмәттәр йыйылмаһы. □ Кадастр (опись чего-л., свод сведений о чём-л.). / Кадастровый. Кадастр төҙөу.
2. Объекттарҙы күләм һәм сифат яғынан баһалаған, уларҙың уртаса килеме тураһындағы мәғлүмәттәрҙе туплаған исемлек. □ Кадастр (совокупность данных о количественном и качественном состоянии каких-л. природных ресурсов). Ер кадастры. Һыу кадастры. Файҙалы ҡаҙылмалар ятҡылыҡтары кадастры. Промыслалар кадастры.
3. һалым һалыу өсөн билдәләнгән объекттар исемлеге. □ Кадастр (для исчисления налогов).
КАДЕТ I [рус. < фр. cadet} (Р: кадет; И.: Cadet; T.: Kadetler) и. тар.
Рәсәйҙә 1905 йылда барлыҡҡа килгән конституцион демократия фирҡәһе ағзаһы. □ Кадет. / Кадетский. Кадеттар партияһы. ■ Бында, революциянан уҙ көрәктәрен алып тынысланған һәм эшсе-крәҫ-тиәндәрҙең революцияһынан ҡото осҡан либераль буржуазия, кадеттар, батша менән берләшеп алып, ҡара реакцион роль уйнанылар. Һ. Дәүләтшина. Урындағы менәуәрҙәрҙе кадеттар ҡәнәғәтләндергән хәлдә лә, ауылдан килгән, зиһене уҫешкән узбәк, ҡаҙаҡ һәм төркмәндәр кадеттарға ҡарата бик һаҡ булдылар. Ә.-З. Вәлиди.
КАДЕТ II [рус.] (Р: кадет; И.: cadet; Т.: kadet) и.
Кадет корпусы уҡыусыһы. □ Кадет. / Кадетский. ■ Әйтерһең, һин кадет, йәки гимназист. Ә. Чаныш. Кадеттар, йәғни шәриҡтәребеҙ лагерҙа ине. Ғ. Хөсәйенов.
КАДЕТ КОРПУСЫ (Р: кадетский корпус; И.: cadet school; T.: Rus İmparatorluğunda askeri okul) u.
1. тар. Революцияға тиклем Рәсәйҙә дворян балаларын офицерлыҡҡа әҙерләй торған ябыҡ урта хәрби уҡыу йорто. □ Кадетский корпус. ■ Кадеттар корпусын, хәрби училищены тамамлап сыҡҡан офицер
352
КАВАТИНА [рус. < ит. cavatina} (Р.: каватина; И.: cavatina; T.: kavatina) и. му з.
Операла үтә моңло бәләкәй лирик ария.
□ Каватина. Каватина башҡарыу. «Фигаро туйы» операһында Фигаро каватинаһы.
КАВЕРНА [рус. < лат. cavema ‘ҡыуыш’] (Р.: каверна; И.: cavity; T.: mağara, kavern) и.
1. мед. Ауырыу һөҙөмтәһендә эске ағза туҡымаһында барлыҡҡа килгән ҡыуышлыҡ.
□ Каверна. Үпкә кавернаһы. Эренле каверна. Һөйәк кавернаһы.
2. геол. Тау тоҡомонда барлыҡҡа килгән ҡыуышлыҡ. □ Каверна (в горных породах). Ҡомташ кавернаһы.
КАВЕРНОПЛАСТИКА [рус. < лат. cavema + plastike} (Р: кавернопластика; И.: са-verne plastics; T: ameliyat türü) и. мед.
Ир енес ағзаһының көпшәкле тәненә яһалған пластик операция. □ Кавернопластика. Кавернопластика яһау.
КАВКАЗЛЫ (Р: кавказец; И.: Caucatian; T: Kafkaslı, Kafkasyah) и. этн.
Кавказда йәшәүсе, сығышы менән Кавказдан булған кеше. □ Кавказец. / Кавказский. Кавказлылар менән осрашыу. Кавказлылар йолаһы.
КАВКАЗСА (Р: по-кавказски; И.: Caucatian like; T: Kafkaslılar gibi) р.
Кавказлылар кеүек. □ По-кавказски. Кавказса ҡунаҡ итеу. Кавказса бейеу. Кав-казса бешереу.
КАГАТ [рус.] (Р: кагат; И.: clamp; T: yığın) и. а. х.
Ҡышҡылыҡҡа һаҡлар өсөн ергә өйөп, ҡаплап ҡуйылған картуф, кишер, сөгөлдөр өйөмө. □ Кагат. Сөгөлдөр кагаты. Бәрәңге кагаты. Кишерҙе кагатҡа өйөп һаҡлау. Кагатҡа һалыу. И Кабул итеу пункттарына сөгөлдөр саф көйө оҙатылып, кагаттарға өйөлә. Картотека фондынан.
КАГАТЛАУ (кагатла-) (Р: кагатировать; И.: heap; T: toplamak) ҡ.
Кагатҡа өйөү. □ Кагатировать. // Кагатирование. Бәрәңгене кагатлау. Кишерҙе кагатлау. Сөгөлдөрҙө ҡышҡылыҡҡа кагатлау.
КАГОР [рус. < фр. Cahors} (Р: кагор; И.: Cahors wine; T: kagor) и.
Йөҙөм һутынан яһалған ҡыҙыл десерт шарап. □ Кагор. Бер шешә кагор.
КАДАСТР [рус. < фр. cadastre} (Р: кадастр; И.: cadastre, land survey; T: kadastro) и.
1. Нимәнеңдер исемлеге, берәй нәмә тураһында мәғлүмәттәр йыйылмаһы. □ Кадастр (опись чего-л., свод сведений о чём-л.). / Кадастровый. Кадастр төҙөу.
2. Объекттарҙы күләм һәм сифат яғынан баһалаған, уларҙың уртаса килеме тураһындағы мәғлүмәттәрҙе туплаған исемлек. □ Кадастр (совокупность данных о количественном и качественном состоянии каких-л. природных ресурсов). Ер кадастры. Һыу кадастры. Файҙалы ҡаҙылмалар ятҡылыҡтары кадастры. Промыслалар кадастры.
3. һалым һалыу өсөн билдәләнгән объекттар исемлеге. □ Кадастр (для исчисления налогов).
КАДЕТ I [рус. < фр. cadet} (Р: кадет; И.: Cadet; T.: Kadetler) и. тар.
Рәсәйҙә 1905 йылда барлыҡҡа килгән конституцион демократия фирҡәһе ағзаһы. □ Кадет. / Кадетский. Кадеттар партияһы. ■ Бында, революциянан уҙ көрәктәрен алып тынысланған һәм эшсе-крәҫ-тиәндәрҙең революцияһынан ҡото осҡан либераль буржуазия, кадеттар, батша менән берләшеп алып, ҡара реакцион роль уйнанылар. Һ. Дәүләтшина. Урындағы менәуәрҙәрҙе кадеттар ҡәнәғәтләндергән хәлдә лә, ауылдан килгән, зиһене уҫешкән узбәк, ҡаҙаҡ һәм төркмәндәр кадеттарға ҡарата бик һаҡ булдылар. Ә.-З. Вәлиди.
КАДЕТ II [рус.] (Р: кадет; И.: cadet; Т.: kadet) и.
Кадет корпусы уҡыусыһы. □ Кадет. / Кадетский. ■ Әйтерһең, һин кадет, йәки гимназист. Ә. Чаныш. Кадеттар, йәғни шәриҡтәребеҙ лагерҙа ине. Ғ. Хөсәйенов.
КАДЕТ КОРПУСЫ (Р: кадетский корпус; И.: cadet school; T.: Rus İmparatorluğunda askeri okul) u.
1. тар. Революцияға тиклем Рәсәйҙә дворян балаларын офицерлыҡҡа әҙерләй торған ябыҡ урта хәрби уҡыу йорто. □ Кадетский корпус. ■ Кадеттар корпусын, хәрби училищены тамамлап сыҡҡан офицер
352