Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 353
Поиск по словарям
КАЖАН
булһа ла, Зөфәр утә либераль фекерле, ярлы халыҡҡа миһырбанлы ине. Ә. Хәкимов.
2. Хәҙерге Рәсәйҙә хәрби йүнәлештәге урта уҡыу йорто. □ Кадетский корпус. Ишембай кадет корпусы. Кадет корпусында уҡыу.
КАДМИЙ [рус. < лат. kadmeia ‘цинк мәғдәне’] (Р: кадмий; И.: cadmium; T.: kadmiyum) и. хим.
1. Химик элемент, көмөш аҡ төҫтәге йомшаҡ металл. □ Кадмий (химический элемент). / Кадмиевый. Кадмий ҡулланып яһалған аккумулятор.
2. Шул металдан яһалған һары буяу. □ Кадмий (краска). / Кадмиевый. Кадмий менән буяу.
КАДР I [рус. < фр. cadre] (Р: кадр; И.: shot; cadre; T.: kare) и.
1. Кино-, видео- йәки фотоплёнкалағы айырым бер һүрәт. □ Кадр (на плёнке). Тоноҡ кадр. Фотографияға ярашлы кадр. ■ Кинопроекторҙы туҡтатып, таҫманы кире урағас, кадрҙарҙы яңынан ҡаранылар. Картотека фондынан.
2. Кинофильмда бер ваҡиға өлөшөн алған күренеш. □ Кадр (эпизод из кинофильма). Кадрға эләгеу. Киножурналдан алынған кадрҙар. ■ һуцғы йылдарҙа фильмдарҙың сигаретһыҙ бер кадры ла булмауы уны [Ғәлиҙе] айырыуса алйытты, шуның арҡаһында драма театрын да уҙһенмәне (унда гел тарталар ине). Й. Солтанов. [Әйуптең] аңын тотошлайы менән уҙенән ыскындырырға итһә лә, уткән аҙнаның ваҡиғалары бер-бер артлы кино кадрҙарылай куҙ алдынан йылтлап утте. Т. Гарипова.
КАДР II [рус. < фр. cadre] (Р: кадры; И.: cadres; T.: kadro) и.
1. хәрби. Хәрби частарҙың тыныс ваҡытта ла демобилизацияға эләкмәй торған даими составы. □ Кадры. / Кадровый (е войсковых частях). Хәрби флот кадрҙары. Һуғыштан һуң кадрҙа ҡалыу.
2. Ниндәйҙер предприятие, ойошма, фирҡә йәки профессия кешеләренең тәжрибәле төп составы. □ Кадры. / Кадровый (о составе работников предприятий). Кадрҙар әҙерләу. ■ Типография өсөн йорт
юҡ, кадрҙар юҡ. Б. Бикбай. Стәрлетамаҡта бер юғары уҡыу йорто һәм медицина мәктәбе асыу өсөн уҡытыусылар, статистика идараһы булдырыу өсөн кадрҙар йыйҙыҡ. Ә.-З. Вәлиди. Арынбаҫаров үҙенең тирәһенә, уҙе етәкселек иткән дөйөм хирургия һәм, ниһайәт, этләшеп йөрөп, уҙенең абруйы, тырышлығы арҡаһында асып ебәргән микрохирургия булегенә кадрҙар ҙа тупланы. Д. Бүләков.
КАДРҘАР БҮЛЕГЕ (Р: отдел кадров; И.: personnel department; T.: personel bölümü) и.
Ойошмаларҙы, предприятиеларҙы хеҙмәткәрҙәр менән тәьмин итеү бүлеге. □ Отдел кадров. Кадрҙар булегендә эшләу. Кадрҙар булеге етәксеһе. ■ Төлкөбаевты эшкә алып кадрҙар булеге хата эшләгән. А. Карнай.
КАДРИЛЬ [рус. < фр. quadrilli] (Р: кадриль; И.: quadrille; T.: kadril) и.
Алтышар фигуранан торған парлы күмәк бейеү һәм шуға яҙылған музыка әҫәре. □ Кадриль. Башҡорт кадриле. Кадриль бейеу. Кадриль уйнау.
КАДРОВИК (кадровигы) [рус.] (Р: кадровик; И.: member of permanent staff; T.: astsubay) и.
1. хәрби. Кадр (II, 1) составындағы һалдат. □ Кадровик (военный, служащий в кадровых войсках). ■ Котлу бан лагерынан аҡһаҡ-туҡһаҡ һалдаттар килеп төштө. Былар — кадровиктар. С. Поварисов.
2. Кадрҙарға, төп хеҙмәткәрҙәр иҫәбенә ингән кеше. □ Кадровик (тот, кто принадлежит к основным кадрам какого-л. предприятия, учреждения и т. п.). Элекке кадрҙар.
3. Кадрҙар бүлеге хеҙмәткәре. □ Кадровик (сотрудник отдела кадров). Кадровик булып эшләу.
КАЖАН [рус. кожан] (Р: кожанка; И.: leather jacket(coat); T.: deri manto) и.
Күндән тегелгән пальто. □ Кожанка. Кажан кейеу. Я Көтөусе иңгә кажан һалған, кун итек кейеп алған. Картотека фондынан. Яңы ингән ҡунаҡ өҫтөндәге итәктәренән, ең остарынан шабырлап һыу ағып торған кажанды һалдырып алдылар. И. Насыри. Ул [Хөббөямал] барып ингәндә, йәштәр
12— 1.0117.12
353
булһа ла, Зөфәр утә либераль фекерле, ярлы халыҡҡа миһырбанлы ине. Ә. Хәкимов.
2. Хәҙерге Рәсәйҙә хәрби йүнәлештәге урта уҡыу йорто. □ Кадетский корпус. Ишембай кадет корпусы. Кадет корпусында уҡыу.
КАДМИЙ [рус. < лат. kadmeia ‘цинк мәғдәне’] (Р: кадмий; И.: cadmium; T.: kadmiyum) и. хим.
1. Химик элемент, көмөш аҡ төҫтәге йомшаҡ металл. □ Кадмий (химический элемент). / Кадмиевый. Кадмий ҡулланып яһалған аккумулятор.
2. Шул металдан яһалған һары буяу. □ Кадмий (краска). / Кадмиевый. Кадмий менән буяу.
КАДР I [рус. < фр. cadre] (Р: кадр; И.: shot; cadre; T.: kare) и.
1. Кино-, видео- йәки фотоплёнкалағы айырым бер һүрәт. □ Кадр (на плёнке). Тоноҡ кадр. Фотографияға ярашлы кадр. ■ Кинопроекторҙы туҡтатып, таҫманы кире урағас, кадрҙарҙы яңынан ҡаранылар. Картотека фондынан.
2. Кинофильмда бер ваҡиға өлөшөн алған күренеш. □ Кадр (эпизод из кинофильма). Кадрға эләгеу. Киножурналдан алынған кадрҙар. ■ һуцғы йылдарҙа фильмдарҙың сигаретһыҙ бер кадры ла булмауы уны [Ғәлиҙе] айырыуса алйытты, шуның арҡаһында драма театрын да уҙһенмәне (унда гел тарталар ине). Й. Солтанов. [Әйуптең] аңын тотошлайы менән уҙенән ыскындырырға итһә лә, уткән аҙнаның ваҡиғалары бер-бер артлы кино кадрҙарылай куҙ алдынан йылтлап утте. Т. Гарипова.
КАДР II [рус. < фр. cadre] (Р: кадры; И.: cadres; T.: kadro) и.
1. хәрби. Хәрби частарҙың тыныс ваҡытта ла демобилизацияға эләкмәй торған даими составы. □ Кадры. / Кадровый (е войсковых частях). Хәрби флот кадрҙары. Һуғыштан һуң кадрҙа ҡалыу.
2. Ниндәйҙер предприятие, ойошма, фирҡә йәки профессия кешеләренең тәжрибәле төп составы. □ Кадры. / Кадровый (о составе работников предприятий). Кадрҙар әҙерләу. ■ Типография өсөн йорт
юҡ, кадрҙар юҡ. Б. Бикбай. Стәрлетамаҡта бер юғары уҡыу йорто һәм медицина мәктәбе асыу өсөн уҡытыусылар, статистика идараһы булдырыу өсөн кадрҙар йыйҙыҡ. Ә.-З. Вәлиди. Арынбаҫаров үҙенең тирәһенә, уҙе етәкселек иткән дөйөм хирургия һәм, ниһайәт, этләшеп йөрөп, уҙенең абруйы, тырышлығы арҡаһында асып ебәргән микрохирургия булегенә кадрҙар ҙа тупланы. Д. Бүләков.
КАДРҘАР БҮЛЕГЕ (Р: отдел кадров; И.: personnel department; T.: personel bölümü) и.
Ойошмаларҙы, предприятиеларҙы хеҙмәткәрҙәр менән тәьмин итеү бүлеге. □ Отдел кадров. Кадрҙар булегендә эшләу. Кадрҙар булеге етәксеһе. ■ Төлкөбаевты эшкә алып кадрҙар булеге хата эшләгән. А. Карнай.
КАДРИЛЬ [рус. < фр. quadrilli] (Р: кадриль; И.: quadrille; T.: kadril) и.
Алтышар фигуранан торған парлы күмәк бейеү һәм шуға яҙылған музыка әҫәре. □ Кадриль. Башҡорт кадриле. Кадриль бейеу. Кадриль уйнау.
КАДРОВИК (кадровигы) [рус.] (Р: кадровик; И.: member of permanent staff; T.: astsubay) и.
1. хәрби. Кадр (II, 1) составындағы һалдат. □ Кадровик (военный, служащий в кадровых войсках). ■ Котлу бан лагерынан аҡһаҡ-туҡһаҡ һалдаттар килеп төштө. Былар — кадровиктар. С. Поварисов.
2. Кадрҙарға, төп хеҙмәткәрҙәр иҫәбенә ингән кеше. □ Кадровик (тот, кто принадлежит к основным кадрам какого-л. предприятия, учреждения и т. п.). Элекке кадрҙар.
3. Кадрҙар бүлеге хеҙмәткәре. □ Кадровик (сотрудник отдела кадров). Кадровик булып эшләу.
КАЖАН [рус. кожан] (Р: кожанка; И.: leather jacket(coat); T.: deri manto) и.
Күндән тегелгән пальто. □ Кожанка. Кажан кейеу. Я Көтөусе иңгә кажан һалған, кун итек кейеп алған. Картотека фондынан. Яңы ингән ҡунаҡ өҫтөндәге итәктәренән, ең остарынан шабырлап һыу ағып торған кажанды һалдырып алдылар. И. Насыри. Ул [Хөббөямал] барып ингәндә, йәштәр
12— 1.0117.12
353