Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 359
Поиск по словарям
КАЛЬМАР
килеп, өләсәһенең калушындасы һуған ҡыяҡтарын баҙ янына тукте, иҫке калушты, ҡорполдатып, уҙенец аяҡтарына эләктереп алды. Й. Солтанов. Ҡулында полиэтилен ку-нәк, башында сит-ситтәре суҡлы панама, аяғында йомшаҡ табанлы узбәк калушы. Д. Бүләков. Ул [Сабира] кулдәк алыу менән генә ҡалманы, аяғына тәрән калуш, башына аҡ яулыҡтар ҙа алды. Ғ. Хәйри.
2. Аяҡ кейеме һыуланмаһын өсөн өҫтөнән кейелә торған резина ҡата. □ Галоши. Быйма калушы.
КАЛУША (Р.: валенки; И.: valenki; T.: çizme) и. диал.
Ҡыҫҡа ҡуныслы быйма. □ Валенки с короткими голенищами. Калуша кейеу.
КАЛУШ ҠАТА (Р.: кожаные галоши; И.: rubber shoes; T.: lastik) и. диал.
1. Күндән тегелгән ҡыҫҡа ҡуныслы ҡата. □ Кожаные галоши с короткими голенищами. Калуш ҡата кейеу.
2. Бейек үксәле ҡата. □ Галоши на высоких каблуках.
КАЛЫШНАЙ (Р.: коровник; И.: the cowshed; T.: ahır, ineklik) и. диал.
Һыйыр аҙбары. □ Коровник. Малды ка-лышнайға ябыу. һыйырҙы калышнайға ке-ретеу. Калышнайҙы таҙартыу.
КАЛЫЯР (Р: щебень; И.: Macadam; Т.: moloz, kırma taş) и. диал.
Юлға түшәү өсөн ватылған ҡая ташы; ваҡ таш. □ Щебень. Калыяр һалыу. Калыяр бушатыу. Юлға калыяр тушәу.
КАЛЬКА [рус. < фр. caique} (Р: калька; И.: caique T.: saman kağıdı, kopya) и.
1. Һүрәт һәм һыҙмалар күсермәһен алыу өсөн ҡулланыла торған үтә күренмәле йоҡа ҡағыҙ йәки туҡыма. □ Калька (прозрачная бумага или ткань). Калькаға кусереу. Кальканан төшөрөу.
2. лингв. Сит тел һүҙен туранан-тура тәржемә итеп яһаған яңы һүҙ (мәҫәлән, «варенье» — «ҡайнатма»). □ Калька (способ словообразования). И Дыуан ҡантурат-тарын боронғо ҡытай тарихсылары иероглифынан «потокровные лошади» рәуешендә уҡыйҙар хәҙер, ә был иһә башҡортса «көнту-
рат»тыц боҙоҡ калькаһы булып тора, буғай. Й. Солтанов.
КАЛЬКАЛАШТЫРЫУ (калькалаштыр-) (Р: калькировать; И.: caique; T.: geçirmek, kopya etmek) ҡ.
1. Калькаға (1) төшөрөү. □ Калькировать. // Калькирование (рисунка, схемы). Схеманы калькалаштырыу.
2. лингв. Бер телдән икенсе телгә туранан-тура тәржемә итеп һүҙ яһау. □ Калькировать. // Калькирование (о словообразовании).
КАЛЬКОГРАФ [рус. < гр. chalkos ‘баҡыр’ + grapho ‘яҙыу’] (Р: калькограф; И.: chal-cographer; T.: bakır hakkaki) и. махе.
Калькография белгесе. □ Калькограф. Калькограф һәнәре.
КАЛЬКОГРАФИЯ [рус. < гр. chalkos ‘баҡыр’ + grapho ‘яҙыу’] (Р: калькография; И.: chalcography; T.: bakır hakkaklığı) и. махе.
Баҡырҙы соҡоп биҙәктәр төшөрөү.
□ Калькография. Калькография менән шө-ғөлләнеу.
КАЛЬКУЛЯТОР [рус. <лат. calculation ‘хисап(лау)’] (Р: калькулятор; И.: calculator; T.: muhasip) и.
1. Иҫәп сығарыу белгесе. □ Калькулятор (специалист по расчёту).
2. Калькуляция яһау әсбабы. □ Калькулятор (прибор для калькуляции). Калькулятор менән һанау. Электрон калькулятор.
КАЛЬКУЛЯТОРЛЫҠ (калькулятор-лығы) (Р: калькуляция; И.: calculation; Т.: muhasebeci görevi) и.
Калькулятор (1) хеҙмәте. □ Калькуляция, занятие (должность) калькулятора.
КАЛЬКУЛЯЦИЯ [рус. < лат. calculation ‘хисап(лау)’] (Р: калькуляция; И.: calculation; T.: hesaplama) и. махс.
Башҡарылған эштең, тауарҙың үҙҡиммәтенә һәм һатыу хаҡына иҫәп сығарыу.
□ Калькуляция. / Калькуляционный. Калькуляция яһау. Калькуляция төҙөу. Тауар калькуляцияһы.
КАЛЬМАР [рус. < фр. calmar} (Р: кальмар; И.: calmar; T.: mürekkep balığı) и. зоол.
359
килеп, өләсәһенең калушындасы һуған ҡыяҡтарын баҙ янына тукте, иҫке калушты, ҡорполдатып, уҙенец аяҡтарына эләктереп алды. Й. Солтанов. Ҡулында полиэтилен ку-нәк, башында сит-ситтәре суҡлы панама, аяғында йомшаҡ табанлы узбәк калушы. Д. Бүләков. Ул [Сабира] кулдәк алыу менән генә ҡалманы, аяғына тәрән калуш, башына аҡ яулыҡтар ҙа алды. Ғ. Хәйри.
2. Аяҡ кейеме һыуланмаһын өсөн өҫтөнән кейелә торған резина ҡата. □ Галоши. Быйма калушы.
КАЛУША (Р.: валенки; И.: valenki; T.: çizme) и. диал.
Ҡыҫҡа ҡуныслы быйма. □ Валенки с короткими голенищами. Калуша кейеу.
КАЛУШ ҠАТА (Р.: кожаные галоши; И.: rubber shoes; T.: lastik) и. диал.
1. Күндән тегелгән ҡыҫҡа ҡуныслы ҡата. □ Кожаные галоши с короткими голенищами. Калуш ҡата кейеу.
2. Бейек үксәле ҡата. □ Галоши на высоких каблуках.
КАЛЫШНАЙ (Р.: коровник; И.: the cowshed; T.: ahır, ineklik) и. диал.
Һыйыр аҙбары. □ Коровник. Малды ка-лышнайға ябыу. һыйырҙы калышнайға ке-ретеу. Калышнайҙы таҙартыу.
КАЛЫЯР (Р: щебень; И.: Macadam; Т.: moloz, kırma taş) и. диал.
Юлға түшәү өсөн ватылған ҡая ташы; ваҡ таш. □ Щебень. Калыяр һалыу. Калыяр бушатыу. Юлға калыяр тушәу.
КАЛЬКА [рус. < фр. caique} (Р: калька; И.: caique T.: saman kağıdı, kopya) и.
1. Һүрәт һәм һыҙмалар күсермәһен алыу өсөн ҡулланыла торған үтә күренмәле йоҡа ҡағыҙ йәки туҡыма. □ Калька (прозрачная бумага или ткань). Калькаға кусереу. Кальканан төшөрөу.
2. лингв. Сит тел һүҙен туранан-тура тәржемә итеп яһаған яңы һүҙ (мәҫәлән, «варенье» — «ҡайнатма»). □ Калька (способ словообразования). И Дыуан ҡантурат-тарын боронғо ҡытай тарихсылары иероглифынан «потокровные лошади» рәуешендә уҡыйҙар хәҙер, ә был иһә башҡортса «көнту-
рат»тыц боҙоҡ калькаһы булып тора, буғай. Й. Солтанов.
КАЛЬКАЛАШТЫРЫУ (калькалаштыр-) (Р: калькировать; И.: caique; T.: geçirmek, kopya etmek) ҡ.
1. Калькаға (1) төшөрөү. □ Калькировать. // Калькирование (рисунка, схемы). Схеманы калькалаштырыу.
2. лингв. Бер телдән икенсе телгә туранан-тура тәржемә итеп һүҙ яһау. □ Калькировать. // Калькирование (о словообразовании).
КАЛЬКОГРАФ [рус. < гр. chalkos ‘баҡыр’ + grapho ‘яҙыу’] (Р: калькограф; И.: chal-cographer; T.: bakır hakkaki) и. махе.
Калькография белгесе. □ Калькограф. Калькограф һәнәре.
КАЛЬКОГРАФИЯ [рус. < гр. chalkos ‘баҡыр’ + grapho ‘яҙыу’] (Р: калькография; И.: chalcography; T.: bakır hakkaklığı) и. махе.
Баҡырҙы соҡоп биҙәктәр төшөрөү.
□ Калькография. Калькография менән шө-ғөлләнеу.
КАЛЬКУЛЯТОР [рус. <лат. calculation ‘хисап(лау)’] (Р: калькулятор; И.: calculator; T.: muhasip) и.
1. Иҫәп сығарыу белгесе. □ Калькулятор (специалист по расчёту).
2. Калькуляция яһау әсбабы. □ Калькулятор (прибор для калькуляции). Калькулятор менән һанау. Электрон калькулятор.
КАЛЬКУЛЯТОРЛЫҠ (калькулятор-лығы) (Р: калькуляция; И.: calculation; Т.: muhasebeci görevi) и.
Калькулятор (1) хеҙмәте. □ Калькуляция, занятие (должность) калькулятора.
КАЛЬКУЛЯЦИЯ [рус. < лат. calculation ‘хисап(лау)’] (Р: калькуляция; И.: calculation; T.: hesaplama) и. махс.
Башҡарылған эштең, тауарҙың үҙҡиммәтенә һәм һатыу хаҡына иҫәп сығарыу.
□ Калькуляция. / Калькуляционный. Калькуляция яһау. Калькуляция төҙөу. Тауар калькуляцияһы.
КАЛЬМАР [рус. < фр. calmar} (Р: кальмар; И.: calmar; T.: mürekkep balığı) и. зоол.
359