Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 403
Поиск по словарям
КЕЙӘҮГӘ БИРЕҮ
■ Яланбикәбеҙ анаулай булып улеп ҡалды. Ҡейэуен аҡтар атҡан, ти. Балалар укһеҙ етем ҡалдылар, — тип өҫтәне Сәғиҙә. Һ. Дәүләтшина.
3. Ҡыҙыңдың, һеңлеңдең йәки балдыҙыңдың ире. □ Зять. Ҡайны менән кейәу. Ҡәйнәһе кейәуҙән уцды. Уртансы кейәу. Я Әгәр баш балалары торған булһа, ҡартайған көндәрендә Мәғфиә әбей ҙә яңғыҙ булмаҫ, ейән-ейәнсәрҙәре тыпырҙап йөрөрҙәр, килендәре, кейәуҙәре булыр ине. Б. Бикбай. Рәшиҙә, мәрхумдец ҡатыны, таш бағанамы ни; уны төпсөгө Нурания менән ситтән ҡайтҡан ҡыҙҙары, кейәуҙәре уратып алған. Р. Камал. • Ҡейәу кергәнсә ҡыҙыц һаҡла, кейәу кергәс, өйөц һаҡла. Мәҡәл. Ҡилен ҡәйнә буҫағаһынан, кейәу ҡайны буҫағаһынан яралыр. Мәҡәл. Атаһыҙҙы кейәу итмә, инәһеҙҙе килен итмә. Мәҡәл.
КЕЙӘҮ АҘЫҒЫ (Р: еда жениха; И.: kind of ritual food; T.: düğün gıdası) и. этн.
Кейәүгә туйға һуйылған малдың ҡайныһы тарафынан бирелә торған алғы һаны.
□ Е да жениха (ритуальная еда, представляющая собой переднюю часть туши животного, отдаваемая отцом невесты жениху перед его отъездом в дом своего отца).
КЕЙӘҮ АҠСАҺЫ (Р: деньги жениха; И.: bridegroom’s money; T.: güveyin hediyesi (para) и. этн.
Туй ваҡытында килендең туғандарына кейәү таратҡан бүләк, аҡса. □ Подарки, деньги жениха, предназначенные для раздачи родственникам невесты. Ҡейәу аҡсаһы һорау. Ҡейәу аҡсаһы йыйыу. Ҡейәу аҡсаһын иҫәпләу.
КЕЙӘҮ АҠЫҒЫ (Р: ритуальный сердолик для жениха; И.: kind of ritual decoration; T: düğünde güveyin fincanına koyulmuş para) и. этн.
Туй ваҡытында кейәү туҫтағына һалынған тәңкә. □ Сердолик жениха (монета, положенная в чашку жениха на свадьбе).
КЕЙӘҮ АТЫ (Р: конь жениха; И.: horse of the groom; T: güveyin atı) и. этн.
Туйҙа кейәүгә ҡайныһы бүләк иткән ат.
□ Конь, подаренный жениху отцом невесты.
КЕЙӘҮ АШЫ (Р.: гостинцы жениха; И.: kind of ritual food; T: güvey hediyeleri) и. этн.
Туйға кейәү яғынан алып киленгән күстәнәс. □ Гостинцы жениха (еда, привезённая на свадьбу со стороны жениха).
КЕЙӘҮ БАЛА(Р: жених; И.: bridegroom; T: güvey) и.
Кейәүләп йөрөгән егет (ҡыҙҙыц ата-әсәһе, оло туғандарына ҡарата). □ Жених. ■ Буласаҡ кейәу балаҡай ҡайһы ырыуҙан? Я. Хамматов. Аҙаҡтан Гөлнисаныц атаһы менән әсәһе йыуасаларын тейәп: «Ҡейәу балаҡай, иҫән генә тораһығыҙмы?» — тип килеп етмәҫтәрме уҙҙәре. Ж. Кейекбаев.
КЕЙӘҮ БАУЫРҺАҒЫ (Р: баурсаки жениха; И.: kind of ritual food; T: düğün yemeği) и. этн.
Туйға кейәү яғынан алып киленгән бауырһаҡ. □ Баурсаки жениха (привезённые на свадьбу со стороны жениха). Ҡейәу бауырһағы бешереу. Ҡейәу бауырһағын ауыҙ итеу. Ҡейәу бауырһағын таратыу.
КЕЙӘҮ БИРНӘҺЕ и. диал. этн. ҡар. кейәү бүләге.
КЕЙӘҮ БҮЛӘГЕ (Р: подарок от жениха; И.: bridegroom’s present; T: güvey hediyesi) и. этн.
Киленгә, уның ата-әсәһенә кейәү тарафынан биреләсәк бүләк. □ Подарок от жениха (невесте и её родителям). И Бейек уксэле, еҙ дағалы ҡыҙыл итек, селтәр, ҡашмау, шау уҡанан торған тәңкәле, мәрйенле ҡара атлас елән — былар бөтәһе лә кейәу буләге ине.
3. Биишева.
КЕЙӘҮГӘ БАРЫУ (кейәүгә бар-) ҡ. ҡар. кейәүгә сығыу. Ҡурше ауыл егетенә кейәугә барыу. Бик иртә кейәугә барыу. Атайҙыц рөхсәтенән тыш кейәугә барыу. • Ашыҡҡан ҡыҙ кейәугә барһа ла мантымаҫ. Мәҡәл.
КЕЙӘҮГӘ БИРЕҮ (кейәүгә бир-) (Р: выдать замуж; И.: to marry; T: evlendirmek) ҡ.
Ҡыҙҙы егет менән никахлаштырыу. □ Выдать замуж. Ҡөсләп кейәугә биреу. Ваҡытында кейәугә биреу. М Бына әле куптән
403
■ Яланбикәбеҙ анаулай булып улеп ҡалды. Ҡейэуен аҡтар атҡан, ти. Балалар укһеҙ етем ҡалдылар, — тип өҫтәне Сәғиҙә. Һ. Дәүләтшина.
3. Ҡыҙыңдың, һеңлеңдең йәки балдыҙыңдың ире. □ Зять. Ҡайны менән кейәу. Ҡәйнәһе кейәуҙән уцды. Уртансы кейәу. Я Әгәр баш балалары торған булһа, ҡартайған көндәрендә Мәғфиә әбей ҙә яңғыҙ булмаҫ, ейән-ейәнсәрҙәре тыпырҙап йөрөрҙәр, килендәре, кейәуҙәре булыр ине. Б. Бикбай. Рәшиҙә, мәрхумдец ҡатыны, таш бағанамы ни; уны төпсөгө Нурания менән ситтән ҡайтҡан ҡыҙҙары, кейәуҙәре уратып алған. Р. Камал. • Ҡейәу кергәнсә ҡыҙыц һаҡла, кейәу кергәс, өйөц һаҡла. Мәҡәл. Ҡилен ҡәйнә буҫағаһынан, кейәу ҡайны буҫағаһынан яралыр. Мәҡәл. Атаһыҙҙы кейәу итмә, инәһеҙҙе килен итмә. Мәҡәл.
КЕЙӘҮ АҘЫҒЫ (Р: еда жениха; И.: kind of ritual food; T.: düğün gıdası) и. этн.
Кейәүгә туйға һуйылған малдың ҡайныһы тарафынан бирелә торған алғы һаны.
□ Е да жениха (ритуальная еда, представляющая собой переднюю часть туши животного, отдаваемая отцом невесты жениху перед его отъездом в дом своего отца).
КЕЙӘҮ АҠСАҺЫ (Р: деньги жениха; И.: bridegroom’s money; T.: güveyin hediyesi (para) и. этн.
Туй ваҡытында килендең туғандарына кейәү таратҡан бүләк, аҡса. □ Подарки, деньги жениха, предназначенные для раздачи родственникам невесты. Ҡейәу аҡсаһы һорау. Ҡейәу аҡсаһы йыйыу. Ҡейәу аҡсаһын иҫәпләу.
КЕЙӘҮ АҠЫҒЫ (Р: ритуальный сердолик для жениха; И.: kind of ritual decoration; T: düğünde güveyin fincanına koyulmuş para) и. этн.
Туй ваҡытында кейәү туҫтағына һалынған тәңкә. □ Сердолик жениха (монета, положенная в чашку жениха на свадьбе).
КЕЙӘҮ АТЫ (Р: конь жениха; И.: horse of the groom; T: güveyin atı) и. этн.
Туйҙа кейәүгә ҡайныһы бүләк иткән ат.
□ Конь, подаренный жениху отцом невесты.
КЕЙӘҮ АШЫ (Р.: гостинцы жениха; И.: kind of ritual food; T: güvey hediyeleri) и. этн.
Туйға кейәү яғынан алып киленгән күстәнәс. □ Гостинцы жениха (еда, привезённая на свадьбу со стороны жениха).
КЕЙӘҮ БАЛА(Р: жених; И.: bridegroom; T: güvey) и.
Кейәүләп йөрөгән егет (ҡыҙҙыц ата-әсәһе, оло туғандарына ҡарата). □ Жених. ■ Буласаҡ кейәу балаҡай ҡайһы ырыуҙан? Я. Хамматов. Аҙаҡтан Гөлнисаныц атаһы менән әсәһе йыуасаларын тейәп: «Ҡейәу балаҡай, иҫән генә тораһығыҙмы?» — тип килеп етмәҫтәрме уҙҙәре. Ж. Кейекбаев.
КЕЙӘҮ БАУЫРҺАҒЫ (Р: баурсаки жениха; И.: kind of ritual food; T: düğün yemeği) и. этн.
Туйға кейәү яғынан алып киленгән бауырһаҡ. □ Баурсаки жениха (привезённые на свадьбу со стороны жениха). Ҡейәу бауырһағы бешереу. Ҡейәу бауырһағын ауыҙ итеу. Ҡейәу бауырһағын таратыу.
КЕЙӘҮ БИРНӘҺЕ и. диал. этн. ҡар. кейәү бүләге.
КЕЙӘҮ БҮЛӘГЕ (Р: подарок от жениха; И.: bridegroom’s present; T: güvey hediyesi) и. этн.
Киленгә, уның ата-әсәһенә кейәү тарафынан биреләсәк бүләк. □ Подарок от жениха (невесте и её родителям). И Бейек уксэле, еҙ дағалы ҡыҙыл итек, селтәр, ҡашмау, шау уҡанан торған тәңкәле, мәрйенле ҡара атлас елән — былар бөтәһе лә кейәу буләге ине.
3. Биишева.
КЕЙӘҮГӘ БАРЫУ (кейәүгә бар-) ҡ. ҡар. кейәүгә сығыу. Ҡурше ауыл егетенә кейәугә барыу. Бик иртә кейәугә барыу. Атайҙыц рөхсәтенән тыш кейәугә барыу. • Ашыҡҡан ҡыҙ кейәугә барһа ла мантымаҫ. Мәҡәл.
КЕЙӘҮГӘ БИРЕҮ (кейәүгә бир-) (Р: выдать замуж; И.: to marry; T: evlendirmek) ҡ.
Ҡыҙҙы егет менән никахлаштырыу. □ Выдать замуж. Ҡөсләп кейәугә биреу. Ваҡытында кейәугә биреу. М Бына әле куптән
403