Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 558
Поиск по словарям
кон
КОН [рус.] (Р.: кон; И.: kitty; T.: pot) и.
1. Отош уйынында: уйын аҡсаһын ҡуйған урын. □ Кон (место, куда кладётся ставка в азартных играх). Аксаны конға куйыу. Аксаны кондан алыу. ■ Ул [Сафа] шулай һу-генә-һугенә куҙҙәрен алартып, буркен эҙләп кейҙе лә, кондағы бөтә аксаларҙы тырнап алып кеҫәһенә һалды ла ишекте шарт итеп ябып сығып китте. һ. Дәүләтшина.
2. Бер тапҡыр уйналған уйын; партия. □ Кон (одна партия игры). Икенсе кон уйнау. Кондан сығарыу. Беренсе конда ук еңелеу.
КОНВЕЙЕР [рус. < ингл. conveyer} (Р: конвейер; И.: conveyor; T.: konveyör) и.
1. Өҙлөкһөҙ хәрәкәт итеп, эшкәртелә торған әйберҙәрҙе бер операциянан икенсе операцияға йәки йөктәрҙе бер урындан икенсе урынға күсергес ҡулайлама. □ Конвейер. Таҫмалы конвейер, һоҫколо конвейер. Ырғаклы конвейер. Конвейер менән эшләу. Конвейер системаһы. ■ Конвейер буйлап теҙелгән тегеу машиналары бер туктауһыҙ тыкылдай. М. Мөхәмәтйәнов. Әсә һөйөуен, әсә хәстәрлеген — мәңге бөйөк тылсымды — кеше ергә уҙе генә, уҙенең ун бармаклы кулы менән генә бирә ала, һис касан да, һис нисек тә уны тулы конвейерға һалып та, механи-калаштырып та булмай, юк! Й. Солтанов. [Няня — Сергейға:] Эй энем, бында эштәр конвейерҙағы кеуек, хәтерләп бөтөрһөц барыһын. И. Абдуллин. Кур һин бөгөн яңы Донбассты һәм кара һин забой туренә, унда эшләй көслө конвейер, электровоз ярһып йу-герә. М. Сөндөклө.
2. Ниндәйҙер процеста ҡатнашҡан кешеләр, предметтар теҙмәһе. □ Конвейер (вереница людей, предметов, включённых в осуществление какого-л. действия). Конвейерға баҫыу. Конвейерға куйыу. Конвейер аша уткәреу. ■ Өҫтәлгә тәмләткесле блюдо ку-йылғайны, бер официант быу боркоп, һары майҙары тамсылап торған йоҙроктай буйвол курҙағын ташыһа, биш минуттан икенсеһе һутлы кәзә итен таратты, өсөнсөһө йугер-геләй, дуртенсеһе... Иц кыҙығы — ярты сәғәттән ошо ук «конвейер» кабатлана, әйҙә, клиент буйтым туйып, кәнәғәт китһен. «Ағиҙел», № 9, 2009.
КОНВЕЙЕРЛАШТЫРЫУ (конвейер-лаштыр-) (Р: переходить на конвейер; И.: install conveyors; T: konveyöre bırakmak) к.
Конвейер менән эш итеүгә күсеү, конвейер системаһына күсеү. □ Переходить на конвейер, установить конвейер. Цехты кон-вейерлаштырыу. Эш процесын конвейерлаш-тырыу.
КОНВЕЙЕРЛЫ (Р: конвейерный; И.: conveyor; T.: konveyör) с.
Конвейер менән эшләгән, конвейерға ҡороулы. □ Конвейерный. Конвейерлы цех. Конвейерлы ысул. Конвейерлы етештереу системаһы.
КОНВЕЙЕРСЫ (Р: конвейерщик; И.: conveyor worker; T.: konveyör çalışanı) и.
1. Конвейерҙы эшләтеүсе, конвейер оҫтаһы. □ Конвейерщик. Оҫта конвейерсы. Конвейерсы булып эшләу.
2. Конвейер менән эш итеүсе. □ Конвейерщик. Конвейерсы хеҙмәте.
КОНВЕКЦИЯ [рус. < лат. convectio] (Р: конвекция; И.: convection; T.: konveksiyon) и.
1. физ. Йылылыҡтың йәки электр зарядтарының хәрәкәтсел мөхит нәтижәһендә кү-серелеүе. □ Конвекция. / Конвекционный. Конвекция ағымы.
2. махс. Диңгеҙҙәрҙә һәм океандарҙа һыуҙың тығыҙлығы, температураһы, тоҙло-лоғо үҙгәреүе нәтижәһендә юғары ҡатлам менән түбән ҡатлам араһында һыу алмашыныуы күренеше. □ Конвекция (водообмен между верхними и нижними слоями в морях и океанах). Диңгеҙҙәге конвекция.
3. махс. Атмосфераның тигеҙ йылынма-уы арҡаһында юғары ҡатлам менән түбәнге ҡатлам араһында һауа алмашыныуы күренеше. □ Конвекция (обмен воздуха между слоями атмосферы). Конвекция куренеше.
КОНВЕНТ [рус. < лат. conventus ‘йыйылыш’] (Р: конвент; И.: Convention; T.: toplantı) и.
Ҡайһы бер илдәрҙә үҙенә башҡа бер хоҡуҡ менән һайлана торған закон сығарыу ойошмаһы. □ Конвент. Конвент карары.
КОНВЕНЦИОН (Р: конвенционный; И.: convention; T.: toplama) с.
558
КОН [рус.] (Р.: кон; И.: kitty; T.: pot) и.
1. Отош уйынында: уйын аҡсаһын ҡуйған урын. □ Кон (место, куда кладётся ставка в азартных играх). Аксаны конға куйыу. Аксаны кондан алыу. ■ Ул [Сафа] шулай һу-генә-һугенә куҙҙәрен алартып, буркен эҙләп кейҙе лә, кондағы бөтә аксаларҙы тырнап алып кеҫәһенә һалды ла ишекте шарт итеп ябып сығып китте. һ. Дәүләтшина.
2. Бер тапҡыр уйналған уйын; партия. □ Кон (одна партия игры). Икенсе кон уйнау. Кондан сығарыу. Беренсе конда ук еңелеу.
КОНВЕЙЕР [рус. < ингл. conveyer} (Р: конвейер; И.: conveyor; T.: konveyör) и.
1. Өҙлөкһөҙ хәрәкәт итеп, эшкәртелә торған әйберҙәрҙе бер операциянан икенсе операцияға йәки йөктәрҙе бер урындан икенсе урынға күсергес ҡулайлама. □ Конвейер. Таҫмалы конвейер, һоҫколо конвейер. Ырғаклы конвейер. Конвейер менән эшләу. Конвейер системаһы. ■ Конвейер буйлап теҙелгән тегеу машиналары бер туктауһыҙ тыкылдай. М. Мөхәмәтйәнов. Әсә һөйөуен, әсә хәстәрлеген — мәңге бөйөк тылсымды — кеше ергә уҙе генә, уҙенең ун бармаклы кулы менән генә бирә ала, һис касан да, һис нисек тә уны тулы конвейерға һалып та, механи-калаштырып та булмай, юк! Й. Солтанов. [Няня — Сергейға:] Эй энем, бында эштәр конвейерҙағы кеуек, хәтерләп бөтөрһөц барыһын. И. Абдуллин. Кур һин бөгөн яңы Донбассты һәм кара һин забой туренә, унда эшләй көслө конвейер, электровоз ярһып йу-герә. М. Сөндөклө.
2. Ниндәйҙер процеста ҡатнашҡан кешеләр, предметтар теҙмәһе. □ Конвейер (вереница людей, предметов, включённых в осуществление какого-л. действия). Конвейерға баҫыу. Конвейерға куйыу. Конвейер аша уткәреу. ■ Өҫтәлгә тәмләткесле блюдо ку-йылғайны, бер официант быу боркоп, һары майҙары тамсылап торған йоҙроктай буйвол курҙағын ташыһа, биш минуттан икенсеһе һутлы кәзә итен таратты, өсөнсөһө йугер-геләй, дуртенсеһе... Иц кыҙығы — ярты сәғәттән ошо ук «конвейер» кабатлана, әйҙә, клиент буйтым туйып, кәнәғәт китһен. «Ағиҙел», № 9, 2009.
КОНВЕЙЕРЛАШТЫРЫУ (конвейер-лаштыр-) (Р: переходить на конвейер; И.: install conveyors; T: konveyöre bırakmak) к.
Конвейер менән эш итеүгә күсеү, конвейер системаһына күсеү. □ Переходить на конвейер, установить конвейер. Цехты кон-вейерлаштырыу. Эш процесын конвейерлаш-тырыу.
КОНВЕЙЕРЛЫ (Р: конвейерный; И.: conveyor; T.: konveyör) с.
Конвейер менән эшләгән, конвейерға ҡороулы. □ Конвейерный. Конвейерлы цех. Конвейерлы ысул. Конвейерлы етештереу системаһы.
КОНВЕЙЕРСЫ (Р: конвейерщик; И.: conveyor worker; T.: konveyör çalışanı) и.
1. Конвейерҙы эшләтеүсе, конвейер оҫтаһы. □ Конвейерщик. Оҫта конвейерсы. Конвейерсы булып эшләу.
2. Конвейер менән эш итеүсе. □ Конвейерщик. Конвейерсы хеҙмәте.
КОНВЕКЦИЯ [рус. < лат. convectio] (Р: конвекция; И.: convection; T.: konveksiyon) и.
1. физ. Йылылыҡтың йәки электр зарядтарының хәрәкәтсел мөхит нәтижәһендә кү-серелеүе. □ Конвекция. / Конвекционный. Конвекция ағымы.
2. махс. Диңгеҙҙәрҙә һәм океандарҙа һыуҙың тығыҙлығы, температураһы, тоҙло-лоғо үҙгәреүе нәтижәһендә юғары ҡатлам менән түбән ҡатлам араһында һыу алмашыныуы күренеше. □ Конвекция (водообмен между верхними и нижними слоями в морях и океанах). Диңгеҙҙәге конвекция.
3. махс. Атмосфераның тигеҙ йылынма-уы арҡаһында юғары ҡатлам менән түбәнге ҡатлам араһында һауа алмашыныуы күренеше. □ Конвекция (обмен воздуха между слоями атмосферы). Конвекция куренеше.
КОНВЕНТ [рус. < лат. conventus ‘йыйылыш’] (Р: конвент; И.: Convention; T.: toplantı) и.
Ҡайһы бер илдәрҙә үҙенә башҡа бер хоҡуҡ менән һайлана торған закон сығарыу ойошмаһы. □ Конвент. Конвент карары.
КОНВЕНЦИОН (Р: конвенционный; И.: convention; T.: toplama) с.
558