Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 564
Поиск по словарям
КОНКУРЕНТ
ижад иткән поэтик әҫәрҙәрҙә уҙ ваҡытында тарихи конкретлыҡ һәм тарихи дөроҫлөк нығыраҡ һаҡланған. Ә. Харисов. Кәңәшмәлә Һәҙиә Дәуләтшина әҫәрҙәрендә фекерҙең образлылығы, конкретлығы, стилдең реалистик булыуы ла өлгө итеп курһәтелә. М. Минһажетдинов.
КОНКУРЕНТ [рус. < лат. concurriens < concurrere] (Р.: конкурент; И.: rival, competitor; T.: rakip) и.
Өҫтөнлөк өсөн барған ярышта йәки көрәштә ҡатнашыусы. □ Конкурент. Конкурент булыу. Конкурент һанау. Конкуренттарҙы арзан хаҡ менән еңеу. ■ [Кәрим:] Көтмәгәндә тиҙ генә конкуренттар табып, беҙҙе баҙарҙан ҡыҫырыҡлап сығарырғауйлағандар, курәһең! Н. Асанбаев. [Айнур — Хәкимовҡа:] Лесхоздар ағас ҡырҡыу буйынса беҙҙең төп конкурентҡа өйләнде. Н. Мусин. [Иван Григорьевич ] юлдан ғына тугел, милкен ҡайырып алып, уҙ еренән һөрөп сығарҙы элекке конкурентын. Ғ. Хөсәйенов.
КОНКУРЕНТЛЫҠ (конкурентлығы) (Р.: конкурентность; И.: competativeness; Т.: rakiplik) и.
Өҫтөнлөк өсөн көрәшеү, конкуренцияға ҡаршы тороусанлыҡ. □ Конкурентность. Тауарҙың конкурентлыҡ һәләте. Конкурент-лыҡты кутәреу.
КОНКУРЕНТЛЫҠ ИТЕҮ (конкурентлыҡ ит-) (Р: конкурировать; И.: compete; Т.: rakiplik etmek) ҡ.
Конкуренцияла ҡатнашыу. □ Конкурировать. Сит ил тауарҙары менән конкурентлыҡ итеу. Сифат яғынан конкурентлыҡ итеу.
КОНКУРЕНЦИЯ [рус. < лат. сопсиггеп-tio\ (Р: конкуренция; И.: competition; T.: rakiplik) и.
1. Ниндәйҙер әлкәлә өҫтөнлөк алыу өсөн барған ярыш. □ Конкуренция (соперничество на каком-л. поприще). Сәйәси фирҡәләр араһындағы конкуренция. Ирекле конкуренция. Конкуренция көрәше.
2. Шәхси етештереү предприятиелары, эшҡыуарҙар араһындағы күберәк файҙа алыу өсөн барған көрәш. □ Конкуренция (борьба между частными производителя
ми). Сауҙа конкуренцияһы. ■ [Мәҙинәнең] ауыҙында Таңдыса анрамаған һуҙҙәр булды: баҙар, конкуренция, инвестиция, кредит, инфляция, тағы әллә нәмәләр. Т. Ғарипова. Конкуренцияларҙа бирешмәҫ өсөн уҙ мосолмандарынан мәғлумәтле, белемле әҙәмдәр кәрәклеген яҡшы кургән эре сауҙагәрҙәр, фабриканттар .. яңы тип мәктәптәр асыу хаҡында ныҡышмалыраҡ һуҙ ҡуҙғаталар. Ғ. Хөсәйенов.
КОНКУРС [рус. < лат. concursus ‘бәрелеш’] (Р: конкурс; И.: contest, competition; T.: yarış) и.
1. Ҡатнашыусылар араһынан иң лайыҡлыһын һайлап алырға мөмкинлек биргән ярыш. □ Конкурс. Курайсылар конкурсы. Эште конкурсҡа тапшырыу. Конкурсҡа саҡырыу. Конкурс буйынса утеу. Конкурстан тыш. ■ Ауыл мәктәбен бөтөргән егет Новосибирскиҙағы университетҡа инәм тип китте лә физика менән математиканы бишкә тапшырҙы, тик урыҫ теленән дурт ҡуйыу арҡаһында уҡыу йортона конкурстан уҙа алманы. Ғ. Хисамов. Килеуенең икенсе йылында уҡ уҙешмәкәр йырсыларҙың республика конкурсында лауреат исемен алғайны, хәҙер уны [Фәниләне] хатта байрам концерттарында, радио йә телевидение аша сығыш яһарға ла саҡырғылайҙар. Н. Мусин.
2. махс. Һатыулашыу формаһы (конкурс комиссияһы тарафынан иң арзан, юғары сифатлы һәм ваҡытында тауар йәки хеҙмәт тәҡдим итеусене билдәләу). □ Конкурс (форма проведения торгов). Тауар постав-калауға конкурс уткәреу.
КОНКУРСАНТ [рус.] (Р: конкурсант; И.: contestant; competitor; T: yarışmacı, aday) и.
Конкурста ҡатнашыусы. □ Конкурсант. Конкурсант булыу. Конкурсанттар куп булды.
КОНКУРСЛЫ (Р: конкурсный; И.: competitive; T.: yarış) c.
Конкурс менән үткәрелә торған. □ Конкурсный. Конкурслы имтихан. Конкурслы ҡабул итеу.
КОНКУРСТАН ҮТЕҮ (конкурстан үт-) (Р: пройти по конкурсу; И.: pass the tests; T.: sınavdan geçmek) ҡ.
564
ижад иткән поэтик әҫәрҙәрҙә уҙ ваҡытында тарихи конкретлыҡ һәм тарихи дөроҫлөк нығыраҡ һаҡланған. Ә. Харисов. Кәңәшмәлә Һәҙиә Дәуләтшина әҫәрҙәрендә фекерҙең образлылығы, конкретлығы, стилдең реалистик булыуы ла өлгө итеп курһәтелә. М. Минһажетдинов.
КОНКУРЕНТ [рус. < лат. concurriens < concurrere] (Р.: конкурент; И.: rival, competitor; T.: rakip) и.
Өҫтөнлөк өсөн барған ярышта йәки көрәштә ҡатнашыусы. □ Конкурент. Конкурент булыу. Конкурент һанау. Конкуренттарҙы арзан хаҡ менән еңеу. ■ [Кәрим:] Көтмәгәндә тиҙ генә конкуренттар табып, беҙҙе баҙарҙан ҡыҫырыҡлап сығарырғауйлағандар, курәһең! Н. Асанбаев. [Айнур — Хәкимовҡа:] Лесхоздар ағас ҡырҡыу буйынса беҙҙең төп конкурентҡа өйләнде. Н. Мусин. [Иван Григорьевич ] юлдан ғына тугел, милкен ҡайырып алып, уҙ еренән һөрөп сығарҙы элекке конкурентын. Ғ. Хөсәйенов.
КОНКУРЕНТЛЫҠ (конкурентлығы) (Р.: конкурентность; И.: competativeness; Т.: rakiplik) и.
Өҫтөнлөк өсөн көрәшеү, конкуренцияға ҡаршы тороусанлыҡ. □ Конкурентность. Тауарҙың конкурентлыҡ һәләте. Конкурент-лыҡты кутәреу.
КОНКУРЕНТЛЫҠ ИТЕҮ (конкурентлыҡ ит-) (Р: конкурировать; И.: compete; Т.: rakiplik etmek) ҡ.
Конкуренцияла ҡатнашыу. □ Конкурировать. Сит ил тауарҙары менән конкурентлыҡ итеу. Сифат яғынан конкурентлыҡ итеу.
КОНКУРЕНЦИЯ [рус. < лат. сопсиггеп-tio\ (Р: конкуренция; И.: competition; T.: rakiplik) и.
1. Ниндәйҙер әлкәлә өҫтөнлөк алыу өсөн барған ярыш. □ Конкуренция (соперничество на каком-л. поприще). Сәйәси фирҡәләр араһындағы конкуренция. Ирекле конкуренция. Конкуренция көрәше.
2. Шәхси етештереү предприятиелары, эшҡыуарҙар араһындағы күберәк файҙа алыу өсөн барған көрәш. □ Конкуренция (борьба между частными производителя
ми). Сауҙа конкуренцияһы. ■ [Мәҙинәнең] ауыҙында Таңдыса анрамаған һуҙҙәр булды: баҙар, конкуренция, инвестиция, кредит, инфляция, тағы әллә нәмәләр. Т. Ғарипова. Конкуренцияларҙа бирешмәҫ өсөн уҙ мосолмандарынан мәғлумәтле, белемле әҙәмдәр кәрәклеген яҡшы кургән эре сауҙагәрҙәр, фабриканттар .. яңы тип мәктәптәр асыу хаҡында ныҡышмалыраҡ һуҙ ҡуҙғаталар. Ғ. Хөсәйенов.
КОНКУРС [рус. < лат. concursus ‘бәрелеш’] (Р: конкурс; И.: contest, competition; T.: yarış) и.
1. Ҡатнашыусылар араһынан иң лайыҡлыһын һайлап алырға мөмкинлек биргән ярыш. □ Конкурс. Курайсылар конкурсы. Эште конкурсҡа тапшырыу. Конкурсҡа саҡырыу. Конкурс буйынса утеу. Конкурстан тыш. ■ Ауыл мәктәбен бөтөргән егет Новосибирскиҙағы университетҡа инәм тип китте лә физика менән математиканы бишкә тапшырҙы, тик урыҫ теленән дурт ҡуйыу арҡаһында уҡыу йортона конкурстан уҙа алманы. Ғ. Хисамов. Килеуенең икенсе йылында уҡ уҙешмәкәр йырсыларҙың республика конкурсында лауреат исемен алғайны, хәҙер уны [Фәниләне] хатта байрам концерттарында, радио йә телевидение аша сығыш яһарға ла саҡырғылайҙар. Н. Мусин.
2. махс. Һатыулашыу формаһы (конкурс комиссияһы тарафынан иң арзан, юғары сифатлы һәм ваҡытында тауар йәки хеҙмәт тәҡдим итеусене билдәләу). □ Конкурс (форма проведения торгов). Тауар постав-калауға конкурс уткәреу.
КОНКУРСАНТ [рус.] (Р: конкурсант; И.: contestant; competitor; T: yarışmacı, aday) и.
Конкурста ҡатнашыусы. □ Конкурсант. Конкурсант булыу. Конкурсанттар куп булды.
КОНКУРСЛЫ (Р: конкурсный; И.: competitive; T.: yarış) c.
Конкурс менән үткәрелә торған. □ Конкурсный. Конкурслы имтихан. Конкурслы ҡабул итеу.
КОНКУРСТАН ҮТЕҮ (конкурстан үт-) (Р: пройти по конкурсу; И.: pass the tests; T.: sınavdan geçmek) ҡ.
564