Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 60
Поиск по словарям
ЙОҘРОҠ ИМЕ
кеуек кенә төтөн сығып тора, ти. Әкиәттән. Йығылғанға — йоҙроҡ берәүгә өҫтө-өҫтөнә бәлә килгәндә әйтелә. □ Битого бьют.
ЙОҘРОҠ ИМЕ (Р.: заговаривание с помощью кулака; И.: fist charm; T.: yumruk yardımında büyü yapmak) и. миф.
Йоҙроҡ ярҙамында имләү (куҙгә сыҡҡан арпаны өшкөрөп дауалау ысулы). □ Заговаривание с помощью кулака (способ заговаривания ячменя на глазу). ■ Арпаны йоҙроҡ менән төртөп-төртөп имләйҙәр. Шуны йоҙроҡ име, тиҙәр. Башкорт мифологияһынан.
ЙОҘРОҠ КҮРҺӘТЕҮ (йоҙроҡ күрһәт-) (Р.: показывать кулак; И.: threaten with a fist; T.: yumruk göstermek) ҡ.
1. Кемделер ҡурҡытыу өсөн йоҙроҡ менән янау. □ Показывать кулак, погрозить кулаком. Йоҙроҡ курһәтеп ҡасыу. ■ Мин [Әминә] ипләп кенә өләсәйҙең артынан Рәғиҙәгә йоҙроҡ курһәтәм. «Шоңҡар», № 9,
2011.
2. миф. Күҙ тейеүҙән һаҡланыу ысулы. □ Показывать кукиш (способпрофилактики от сглаза). ■ Һине маҡтаһалар, куҙ теймәһен тип, йәшереп кенә йоҙроҡ курһәтеп торорға кәрәк. Башҡорттарҙың им-том китабынан.
ЙОҘРОҠЛАНЫУ (йоҙроҡлан-) ҡ. төш. ҡар. йоҙроҡлау 1. страд, от йоҙроҡлау!. ■ Батыр уҙенец ҡыҙа башлауын тойҙо. Бындай саҡта яңаҡ мускулдары дерелдәй, ирендәре ҡымтыла һәм ҡулдары йоҙроҡлана. И. Ғиззәтуллин. Ҡаҙнабаев ырғып торҙо, бөтә тәне, йәне менән ҡалтыранып, йоҙроҡланып, ҡулдарында әллә ниндәй ҡағыҙҙарҙы иҙҙе, бөгәрләне, куҙҙәре аларып китте. Д. Бүләков.
ЙОҘРОҠЛАУ (йоҙроҡла-) (Р: сжать пальцы в кулак; И.: clench a fist; T.: yumruklarını sıkmak) ҡ.
1. Бармаҡтарҙы ус төбөнә ҡыҫып йомарлау, йоҙроҡто йомоу. □ Сжать пальцы в кулак. Ҡан баҫымын улсәгәндә ҡулдарҙы йоҙроҡларға кәрәк. ■ Булат инде көрәктәй ҡулын йоҙроҡлап, яһанып ук бөткәйне, ләкин дуҫының тыныс хәрәкәте һәм һуҙе уның ярһыуын баҫты. Б. Бикбай.
2. Йоҙроҡ менән туҡмау. □ Бить (стучать) кулаком; избивать кулаком (кулаками). Йоҙроҡлап туҡмау. Йоҙроҡлап һуғыу. Йоҙроҡларға тотоноу. ■ [Генерал Циалков-ский] яуап хаты һуңлаһа, яҡындағы һыбайлы башҡорт егетен йоҙроҡлап туҡмаған. Я. Хамматов.
ЙОҘРОҠЛАШЫУ (йоҙроҡлаш-) (Р: драться на кулаках; И.: have a fist fight; T.: yumruklaşmak) ҡ.
Йоҙроҡ менән һуғышыу. □ Драться на кулаках, биться на кулачках, драться на кулачках. Йоҙроҡлашып алыу. Йоҙроҡлашыуға етеу. И Улар [Шакир менән Закир] айғыр осон һәр ваҡыт талашалар. Ҡайһы саҡта йоҙроҡлашып та алалар. Д. Юлтый.
ЙОҘРОҠ ТӨЙНӘҮ (йоҙроҡ төйнә-) (Р: угрожать; И.: threaten; T.: yumruk sıkmak) ҡ.
Янау, ҡурҡытыу. □ Угрожать. ■ Мин донъяла йоҙроҡ төйнәп йәшәмәйем. Ул ят йола. Йоҙроҡ төйнәп йәшәусенең тик дошманы ғына була. М. Кәрим.
ЙОҘРОҠ ХОҠУҒЫ (Р: кулачное право; И.: club law; T.: yumruk hakkı) u.
Көслөрәк кешенең артығыраҡ хоҡуҡ алыуы, бәхәстәрҙе көс ярҙамында хәл итеү.
□ Кулачное право, фаустрехт. Йоҙроҡ хоҡуғы менән хәл итеу.
ЙОЗАФ [ғәр. ‘төшөрөп ҡалдырыу’] (Р: неясный; И.: indistinct, vague; T.: seçik olmayan) с. uçk. кит.
Аңлашылмаған, аңлашылып етмәгән.
□ Неясный. ■ Тел төбөмдә бер һуҙем бар, һуҙ төбөндә бик лайыҡ. Бер йозаф һуҙ булһа ла гәр, бер изахһыҙ утмәйек. Ш. Бабич.
ЙОҠ I (йоғо) (Р: прилипший остаток; И.: stuck remainder; T.: yapışık kalıntı) и.
1. Йоғоп, яғылып ҡалған нәмә. □ Прилипший остаток чего -л. (пищи, краски и т. п.). Һауытта буяуҙың йоғо ҡала. ■ Шырпы һымаҡ яна минуттар, йөрәгемә минең сыйылһа, янар юлдарға гел юлыҡҡас, янғын йоғо хәтһеҙ йыйылған. Й. Солтанов.
2. кусм. Файҙа йәки дан өҫтәгән, килешкән нәмә. □ что -л. прославляющее или приносящее пользу. Йоҡ арттырыусан. ■ Am аунаһа - ток ҡалыр, ир яулаһа - йоҡ ҡалыр. Й. Солтанов.
60
кеуек кенә төтөн сығып тора, ти. Әкиәттән. Йығылғанға — йоҙроҡ берәүгә өҫтө-өҫтөнә бәлә килгәндә әйтелә. □ Битого бьют.
ЙОҘРОҠ ИМЕ (Р.: заговаривание с помощью кулака; И.: fist charm; T.: yumruk yardımında büyü yapmak) и. миф.
Йоҙроҡ ярҙамында имләү (куҙгә сыҡҡан арпаны өшкөрөп дауалау ысулы). □ Заговаривание с помощью кулака (способ заговаривания ячменя на глазу). ■ Арпаны йоҙроҡ менән төртөп-төртөп имләйҙәр. Шуны йоҙроҡ име, тиҙәр. Башкорт мифологияһынан.
ЙОҘРОҠ КҮРҺӘТЕҮ (йоҙроҡ күрһәт-) (Р.: показывать кулак; И.: threaten with a fist; T.: yumruk göstermek) ҡ.
1. Кемделер ҡурҡытыу өсөн йоҙроҡ менән янау. □ Показывать кулак, погрозить кулаком. Йоҙроҡ курһәтеп ҡасыу. ■ Мин [Әминә] ипләп кенә өләсәйҙең артынан Рәғиҙәгә йоҙроҡ курһәтәм. «Шоңҡар», № 9,
2011.
2. миф. Күҙ тейеүҙән һаҡланыу ысулы. □ Показывать кукиш (способпрофилактики от сглаза). ■ Һине маҡтаһалар, куҙ теймәһен тип, йәшереп кенә йоҙроҡ курһәтеп торорға кәрәк. Башҡорттарҙың им-том китабынан.
ЙОҘРОҠЛАНЫУ (йоҙроҡлан-) ҡ. төш. ҡар. йоҙроҡлау 1. страд, от йоҙроҡлау!. ■ Батыр уҙенец ҡыҙа башлауын тойҙо. Бындай саҡта яңаҡ мускулдары дерелдәй, ирендәре ҡымтыла һәм ҡулдары йоҙроҡлана. И. Ғиззәтуллин. Ҡаҙнабаев ырғып торҙо, бөтә тәне, йәне менән ҡалтыранып, йоҙроҡланып, ҡулдарында әллә ниндәй ҡағыҙҙарҙы иҙҙе, бөгәрләне, куҙҙәре аларып китте. Д. Бүләков.
ЙОҘРОҠЛАУ (йоҙроҡла-) (Р: сжать пальцы в кулак; И.: clench a fist; T.: yumruklarını sıkmak) ҡ.
1. Бармаҡтарҙы ус төбөнә ҡыҫып йомарлау, йоҙроҡто йомоу. □ Сжать пальцы в кулак. Ҡан баҫымын улсәгәндә ҡулдарҙы йоҙроҡларға кәрәк. ■ Булат инде көрәктәй ҡулын йоҙроҡлап, яһанып ук бөткәйне, ләкин дуҫының тыныс хәрәкәте һәм һуҙе уның ярһыуын баҫты. Б. Бикбай.
2. Йоҙроҡ менән туҡмау. □ Бить (стучать) кулаком; избивать кулаком (кулаками). Йоҙроҡлап туҡмау. Йоҙроҡлап һуғыу. Йоҙроҡларға тотоноу. ■ [Генерал Циалков-ский] яуап хаты һуңлаһа, яҡындағы һыбайлы башҡорт егетен йоҙроҡлап туҡмаған. Я. Хамматов.
ЙОҘРОҠЛАШЫУ (йоҙроҡлаш-) (Р: драться на кулаках; И.: have a fist fight; T.: yumruklaşmak) ҡ.
Йоҙроҡ менән һуғышыу. □ Драться на кулаках, биться на кулачках, драться на кулачках. Йоҙроҡлашып алыу. Йоҙроҡлашыуға етеу. И Улар [Шакир менән Закир] айғыр осон һәр ваҡыт талашалар. Ҡайһы саҡта йоҙроҡлашып та алалар. Д. Юлтый.
ЙОҘРОҠ ТӨЙНӘҮ (йоҙроҡ төйнә-) (Р: угрожать; И.: threaten; T.: yumruk sıkmak) ҡ.
Янау, ҡурҡытыу. □ Угрожать. ■ Мин донъяла йоҙроҡ төйнәп йәшәмәйем. Ул ят йола. Йоҙроҡ төйнәп йәшәусенең тик дошманы ғына була. М. Кәрим.
ЙОҘРОҠ ХОҠУҒЫ (Р: кулачное право; И.: club law; T.: yumruk hakkı) u.
Көслөрәк кешенең артығыраҡ хоҡуҡ алыуы, бәхәстәрҙе көс ярҙамында хәл итеү.
□ Кулачное право, фаустрехт. Йоҙроҡ хоҡуғы менән хәл итеу.
ЙОЗАФ [ғәр. ‘төшөрөп ҡалдырыу’] (Р: неясный; И.: indistinct, vague; T.: seçik olmayan) с. uçk. кит.
Аңлашылмаған, аңлашылып етмәгән.
□ Неясный. ■ Тел төбөмдә бер һуҙем бар, һуҙ төбөндә бик лайыҡ. Бер йозаф һуҙ булһа ла гәр, бер изахһыҙ утмәйек. Ш. Бабич.
ЙОҠ I (йоғо) (Р: прилипший остаток; И.: stuck remainder; T.: yapışık kalıntı) и.
1. Йоғоп, яғылып ҡалған нәмә. □ Прилипший остаток чего -л. (пищи, краски и т. п.). Һауытта буяуҙың йоғо ҡала. ■ Шырпы һымаҡ яна минуттар, йөрәгемә минең сыйылһа, янар юлдарға гел юлыҡҡас, янғын йоғо хәтһеҙ йыйылған. Й. Солтанов.
2. кусм. Файҙа йәки дан өҫтәгән, килешкән нәмә. □ что -л. прославляющее или приносящее пользу. Йоҡ арттырыусан. ■ Am аунаһа - ток ҡалыр, ир яулаһа - йоҡ ҡалыр. Й. Солтанов.
60