Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 63
Поиск по словарям
ЙОҠЛАП ҠАЛЫУ
Ҡалын ҡаты ҡар куҙгә куренеп йоҡара, урыны-урыны менән ҡорама юрғандай сыбарлана башлай. Р. Өмөтбаев.
2. Ҡуйынан һирәккә әйләнеү. □ Становиться редким. Ирҙец сәсе йоҡарған. ■ Уҡыусылар йыйылып бөтөр-бөтмәҫтән, урта буйлы, сәстәре арыу уҡ йоҡара төшкән ағай йомшаҡ ҡына баҫып килеп инде. И. Кинйәбулатов.
3. Шыйығыраҡҡа, һирәккә әйләнеү. □ Становиться жидким, редким. Йоҡара төшөу. Кискә табан куктәге болоттар йоҡарҙы.
4. һимеҙҙән ябыҡҡа әйләнеү. □ Похудеть, становиться худым. Ябығып, йоҡарып ҡалыу. ■ Мицлекамал хәҙер бик шат йөрөй, иртән һәм кис һауа һыйырҙы, ала быҙау ғына, уҫкән һайын, таҡта кеуек булып йоҡарҙы. Картотека фондынан.
5. кусм. Ярлыланыу, фәҡирләнеү. □ Беднеть, нищать; скудеть. Йоҡарып китеу. һуғыштан һуң халыҡ ныҡ йоҡарҙы.
ЙОҠА САБАҠ (сабағы) (Р.: синец; И.: zope; T.: sazangillerden bir balık türü) и. зоол. диал.
Ҡорбан балыҡтар ғаиләһенә ҡараған йәшел һыртлы йоҡа ғына йылтыр йылға балығы; күкйөн. □ Синец (рыба) (лат. Abramış ballerus).
ЙОҠАСАЙ г/. диал. ҡар. сабаҡ I. Йоҡасай тотоу. Йоҡасай тәңкәһе.
ЙОҠҠАН и. диал. ҡар. яғыныс. Йоҡҡан һөртөу. Кәртәгә йоҡҡан ҡалдырыу.
ЙОҠЛАҒАН ДЕБЕТ (Р: залежавшийся пух; И.: stale down; T: eskimiş tüy) и.
Оҙаҡ ятыу йәки ваҡытында тарап алмау сәбәпле ойошоп, сифаты насарланған дебет; эрегән дебет. □ Залежавшийся пух.
ЙОҠЛАЙ АЛМАУ (йоҡлай алма-) (Р: страдать бессонницей; И.: suffer from insomnia; T: uykusuzluktan kıvranmak) ҡ.
Йоҡоһоҙлоҡтан интегеү. □ Страдать бессонницей; не смочь уснуть. Таңға тиклем йоҡлай алмау. ■ Ярты төндә уянып, йоҡлай алмай уйланып, уйлап ятҡан уйҙарҙы, таралышҡан ҡуйҙарҙы ҡалай итеп йыяйым, ҡалай итеп тыяйым? Р. Ғарипов.
ЙОҠЛАМЫШ I и. диал. ҡар. йоҡо. Татлы йоҡламыш. Йоҡламыш бөтөу. Баланың йоҡламышы бар.
ЙОҠЛАМЫШ II и. диал. ҡар. йоҡосо. Бесәй кеуек йоҡламыш беҙҙең кейәу. Йоҡламыш бала.
ЙОҠЛАП АЛЫУ (йоҡлап ал-) (Р: поспать; И.: have а пар; T.: biraz uyumak) ҡ.
Серем итеп алыу, бер аҙ йоҡлау. □ Поспать, вздремнуть. Тоштән һуң йоҡлап алыу. Берәй сәғәт йоҡлап алыу. ■ Ире йоҡлап алған. Торғас, ҡатынына хандың нимә бойорғанын һөйләп биргән. Әкиәттән.
ЙОҠЛАП ЙӨРӨҮ (йоҡлап йоро-) (Р: быть беспечным; И.: be carefree; T: dalgın olmak) ҡ.
Вайымһыҙ, иғтибарһыҙ булыу. □ Быть беспечным (рассеянным). Бөгөнгө заманда йоҡлап йөрөргә ярамай. Тормош йоҡлап йөрөгәндәрҙе яратмай.
ЙОҠЛАП КИТЕҮ (йоҡлап кит-) (Р: заснуть; И.: fall asleep; T.: uyuya kalmak) ҡ.
Йоҡо хәленә инеү. □ Заснуть, уснуть, погрузиться в сон. Таңға табан ғына йоҡлап китеу. ■ Куҙыйкурпәс, әҙерәк серем итеп алайым әле, тип, тирәк төбөнә ятты, ти. Ул шундай йоҡлап китте, ти. «Ҡуҙыйкүрпәс менән Маянһылыу». Әбей, шулай һөйләнеп ултыра торғас, талғын ғына елле, йомшаҡ тау һауаһына иҫергәндәй, башын муккә һалып йоҡлап китте. М. Тажи.
ЙОҠЛАП ҠАЛЫУ (йоҡлап ҡал-) (Р: проспать; И.: sleep over; T: fazla uyumak) ҡ.
1. Кәрәкле ваҡыттан һуңлап уяныу.
□ Проспать. Дәрескә йоҡлап ҡалыу. ■ [Селиванов:]Йоҡлап ҡала яҙғанмын. Радистарҙы алмаштырыр ваҡыт еткән. Ә. Хәкимов.
2. кусм. Нимәнелер күҙ уңынан ыскындырыу, һиҙгерлек, уяулыҡ күрһәтмәү.
□ Проспать, упустить, прозевать; проморгать. И Хәҙер йоҡлап ҡалырға ярамай, бер минутҡа һуңланыңмы, ғумер буйы укенергә тура килмәгәйе. Д. Бүләков. [Арғынбаев:] Бында йоҡлап ҡалырға ярамай. Кеше хәҙерге заманда уҙен курһәтмәһә, башҡалар хәстәрләмәҫ. Д. Бүләков.
63
Ҡалын ҡаты ҡар куҙгә куренеп йоҡара, урыны-урыны менән ҡорама юрғандай сыбарлана башлай. Р. Өмөтбаев.
2. Ҡуйынан һирәккә әйләнеү. □ Становиться редким. Ирҙец сәсе йоҡарған. ■ Уҡыусылар йыйылып бөтөр-бөтмәҫтән, урта буйлы, сәстәре арыу уҡ йоҡара төшкән ағай йомшаҡ ҡына баҫып килеп инде. И. Кинйәбулатов.
3. Шыйығыраҡҡа, һирәккә әйләнеү. □ Становиться жидким, редким. Йоҡара төшөу. Кискә табан куктәге болоттар йоҡарҙы.
4. һимеҙҙән ябыҡҡа әйләнеү. □ Похудеть, становиться худым. Ябығып, йоҡарып ҡалыу. ■ Мицлекамал хәҙер бик шат йөрөй, иртән һәм кис һауа һыйырҙы, ала быҙау ғына, уҫкән һайын, таҡта кеуек булып йоҡарҙы. Картотека фондынан.
5. кусм. Ярлыланыу, фәҡирләнеү. □ Беднеть, нищать; скудеть. Йоҡарып китеу. һуғыштан һуң халыҡ ныҡ йоҡарҙы.
ЙОҠА САБАҠ (сабағы) (Р.: синец; И.: zope; T.: sazangillerden bir balık türü) и. зоол. диал.
Ҡорбан балыҡтар ғаиләһенә ҡараған йәшел һыртлы йоҡа ғына йылтыр йылға балығы; күкйөн. □ Синец (рыба) (лат. Abramış ballerus).
ЙОҠАСАЙ г/. диал. ҡар. сабаҡ I. Йоҡасай тотоу. Йоҡасай тәңкәһе.
ЙОҠҠАН и. диал. ҡар. яғыныс. Йоҡҡан һөртөу. Кәртәгә йоҡҡан ҡалдырыу.
ЙОҠЛАҒАН ДЕБЕТ (Р: залежавшийся пух; И.: stale down; T: eskimiş tüy) и.
Оҙаҡ ятыу йәки ваҡытында тарап алмау сәбәпле ойошоп, сифаты насарланған дебет; эрегән дебет. □ Залежавшийся пух.
ЙОҠЛАЙ АЛМАУ (йоҡлай алма-) (Р: страдать бессонницей; И.: suffer from insomnia; T: uykusuzluktan kıvranmak) ҡ.
Йоҡоһоҙлоҡтан интегеү. □ Страдать бессонницей; не смочь уснуть. Таңға тиклем йоҡлай алмау. ■ Ярты төндә уянып, йоҡлай алмай уйланып, уйлап ятҡан уйҙарҙы, таралышҡан ҡуйҙарҙы ҡалай итеп йыяйым, ҡалай итеп тыяйым? Р. Ғарипов.
ЙОҠЛАМЫШ I и. диал. ҡар. йоҡо. Татлы йоҡламыш. Йоҡламыш бөтөу. Баланың йоҡламышы бар.
ЙОҠЛАМЫШ II и. диал. ҡар. йоҡосо. Бесәй кеуек йоҡламыш беҙҙең кейәу. Йоҡламыш бала.
ЙОҠЛАП АЛЫУ (йоҡлап ал-) (Р: поспать; И.: have а пар; T.: biraz uyumak) ҡ.
Серем итеп алыу, бер аҙ йоҡлау. □ Поспать, вздремнуть. Тоштән һуң йоҡлап алыу. Берәй сәғәт йоҡлап алыу. ■ Ире йоҡлап алған. Торғас, ҡатынына хандың нимә бойорғанын һөйләп биргән. Әкиәттән.
ЙОҠЛАП ЙӨРӨҮ (йоҡлап йоро-) (Р: быть беспечным; И.: be carefree; T: dalgın olmak) ҡ.
Вайымһыҙ, иғтибарһыҙ булыу. □ Быть беспечным (рассеянным). Бөгөнгө заманда йоҡлап йөрөргә ярамай. Тормош йоҡлап йөрөгәндәрҙе яратмай.
ЙОҠЛАП КИТЕҮ (йоҡлап кит-) (Р: заснуть; И.: fall asleep; T.: uyuya kalmak) ҡ.
Йоҡо хәленә инеү. □ Заснуть, уснуть, погрузиться в сон. Таңға табан ғына йоҡлап китеу. ■ Куҙыйкурпәс, әҙерәк серем итеп алайым әле, тип, тирәк төбөнә ятты, ти. Ул шундай йоҡлап китте, ти. «Ҡуҙыйкүрпәс менән Маянһылыу». Әбей, шулай һөйләнеп ултыра торғас, талғын ғына елле, йомшаҡ тау һауаһына иҫергәндәй, башын муккә һалып йоҡлап китте. М. Тажи.
ЙОҠЛАП ҠАЛЫУ (йоҡлап ҡал-) (Р: проспать; И.: sleep over; T: fazla uyumak) ҡ.
1. Кәрәкле ваҡыттан һуңлап уяныу.
□ Проспать. Дәрескә йоҡлап ҡалыу. ■ [Селиванов:]Йоҡлап ҡала яҙғанмын. Радистарҙы алмаштырыр ваҡыт еткән. Ә. Хәкимов.
2. кусм. Нимәнелер күҙ уңынан ыскындырыу, һиҙгерлек, уяулыҡ күрһәтмәү.
□ Проспать, упустить, прозевать; проморгать. И Хәҙер йоҡлап ҡалырға ярамай, бер минутҡа һуңланыңмы, ғумер буйы укенергә тура килмәгәйе. Д. Бүләков. [Арғынбаев:] Бында йоҡлап ҡалырға ярамай. Кеше хәҙерге заманда уҙен курһәтмәһә, башҡалар хәстәрләмәҫ. Д. Бүләков.
63