Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 647
Поиск по словарям
КӨЛТӘҺӘНӘК
КӘЛТӘ ЕП (ебе) (Р.: отрезки конца основных нитей после тканья; И.: sheafer; T.: ip) и. туҡ.
Һуғып бөткәс, буйлыҡтың осонан ҡырҡып алынған еп. □ Отрезки конца основных нитей после тканья. Кәлтә ебен йыйып ҡуйыу.
КӨЛТӘЛӘНДЕРЕҮ (көлтәләндер-) (Р.: придавать сноповидную форму; И.: by sheaves; T.: demet biçimi vermek) ҡ.
Кәлтә рәүешенә килтереү. □ Придавать сноповидную форму. Башаҡтарҙы кәлтә-ләндереу.
КӨЛТӘЛӘНЕҮ (көлтәләй-) ҡ. ҡайт. ҡар. көлтәләү, возвр. от көлтәләү. Яҡтылыҡтың көлтәләнеуен куҙәтеу — ҡыҙыҡ куренеш.
КӨЛТӘЛӘП (Р: снопами; И.: by sheaves; T.: demetler ile)/?.
Кәлтә кеүек, кәлтә рәүешендә. □ Снопами. Кәлтәләп ташыу. Кәлтәләп бәйләп ҡуйыу. Мөрйәнән кәлтәләп ялҡын сыға. ■ Игенде яландан кәлтәләп ташып, ырҙынға өйҙөләр. Һ. Дәүләтшина.
КӨЛТӘЛӘТЕҮ (көлтәләт-) ҡ. йөкм. ҡар. көлтәләү, понуд. от көлтәләү. Урылған бойҙайҙы көлтәләтергә кәрәк. ■ Ҡарабойҙайҙы көлтәләу ецелдән тугел шул. Картотека фондынан.
КӨЛТӘЛӘТТЕРЕҮ (көлтәләттер-) ҡ. йөкм. ҡар. көлтәләү, понуд. от көлтәләү. Арыш көлтәләттереу өсөн көнлөккә кеше ялланылар.
КӨЛТӘЛӘҮ (көлтәлә-) (Р: связывать в снопы; И.: sheaf; T.: demetlemek) ҡ.
Айырым көлтәләр менән, көлтәләргә айырып бәйләү. □ Связывать в снопы, снопо-вать. Арышты көлтәләу. Бойҙайҙы көлтәләу. Ҡарабойҙайҙы көлтәләу. ■ Шәмси бабай менән Ғәйни ҡарсыҡ кәртә буйындағы тарыларын бергәләп барып уралар, уны ҡыш буйына аяҙ көндәрҙә кейем йәйеп кенә көлтәләп һуғалар. Ғ. Ибраһимов.
КӨЛТӘЛӘШЕҮ (көлтәләш-) ҡ. урт. ҡар. көлтәләү, взаимн. от көлтәләү.
КӨЛТӘЛӘШТЕРЕҮ (көлтәләштер-) ҡ. йөкм. ҡар. көлтәләшеү. понуд. от көлтә-ләшеү. Арлы-бирле көлтәләштереу.
КӨЛТӘПӘН (Р: коротыш; И.: squab; dumpy; T.: bodur) и. диал.
Тәбәнәк кеше. □ Коротыш. И Был яҡҡа табан бер көлтәпән ашыға-ашыға килә. Экспедиция материалдарынан.
КӨЛТӘСЕ (Р: сноповязальщик; И.: person who does sheafing; T.: demet bağlayan kimse) u.
1. Иген, тары һ. б. кәлтә итеп бәйләүсе кеше. □ Сноповязальщик, сноповязаль-щица. ® Ҡөлтәсенең елкәһенә ҡарама, көлтәһенә ҡара. Мәҡәл.
2. ҡар. кәлтә ташыусы.
КӘЛТӘ ТАШЫУСЫ (Р: сноповозчик; И.: person who carries sheaves; T.: demet taşıyan) и.
Кәлтә ташый торған кеше. □ Сноповозчик. Ҡөлтә ташыусылар төшкө ашҡа туҡтаны.
КӘЛТӘ ТИГЕҘЛӘГЕС (Р: сноповырав-ниватель; И.: detail of threshing machine; T.: demetleri düzenleyen) и. a. х.
Ашлыҡты урып, кәлтә итеп бәйләүсе машинала һабаҡтарҙы тигеҙләп тороусы деталь. □ Сноповыравниватель. Яңы кәлтә тигеҙләгес.
КӘЛТӘ УЛТЫРТЫУ (кәлтә ултырт-) (Р: складывать снопы в суслон; И.: bind several sheaves together; T.: demet yapmak) ҡ.
Бер нисә көлтәне бергә ҡуйып, баштарын икенсе кәлтә менән ябыу. □ Складывать снопы в суслон. Ҡөн буйы кәлтә ултыртыу.
КӘЛТӘ ҺАЛЫУ (кәлтә һал-) (Р: складывать снопы в определённом порядке; И.: put sheaves in a peculiar order; T.: demetlemek) ҡ.
Көлтәләрҙе башы менән эскә ҡаратып, билдәле бер тәртиптә өйөү. □ Складывать снопы в определённом порядке. Ҙуратҡа көлтәне һалыу. Ҡырлыҡҡа көлтәне һалыу.
КӨЛТӘҺӘНӘК (көлтәһәнәге) (Р: вилы средней длины; И.: pitchfork of medium length; T.: diren) и. диал.
Урта оҙонлоҡтағы һәнәк. □ Вилы средней длины. Ҡөлтәһәнәк һабы. Ҡөлтәһәнәк кеуек. Ҡөлтәһәнәк осо.
647
КӘЛТӘ ЕП (ебе) (Р.: отрезки конца основных нитей после тканья; И.: sheafer; T.: ip) и. туҡ.
Һуғып бөткәс, буйлыҡтың осонан ҡырҡып алынған еп. □ Отрезки конца основных нитей после тканья. Кәлтә ебен йыйып ҡуйыу.
КӨЛТӘЛӘНДЕРЕҮ (көлтәләндер-) (Р.: придавать сноповидную форму; И.: by sheaves; T.: demet biçimi vermek) ҡ.
Кәлтә рәүешенә килтереү. □ Придавать сноповидную форму. Башаҡтарҙы кәлтә-ләндереу.
КӨЛТӘЛӘНЕҮ (көлтәләй-) ҡ. ҡайт. ҡар. көлтәләү, возвр. от көлтәләү. Яҡтылыҡтың көлтәләнеуен куҙәтеу — ҡыҙыҡ куренеш.
КӨЛТӘЛӘП (Р: снопами; И.: by sheaves; T.: demetler ile)/?.
Кәлтә кеүек, кәлтә рәүешендә. □ Снопами. Кәлтәләп ташыу. Кәлтәләп бәйләп ҡуйыу. Мөрйәнән кәлтәләп ялҡын сыға. ■ Игенде яландан кәлтәләп ташып, ырҙынға өйҙөләр. Һ. Дәүләтшина.
КӨЛТӘЛӘТЕҮ (көлтәләт-) ҡ. йөкм. ҡар. көлтәләү, понуд. от көлтәләү. Урылған бойҙайҙы көлтәләтергә кәрәк. ■ Ҡарабойҙайҙы көлтәләу ецелдән тугел шул. Картотека фондынан.
КӨЛТӘЛӘТТЕРЕҮ (көлтәләттер-) ҡ. йөкм. ҡар. көлтәләү, понуд. от көлтәләү. Арыш көлтәләттереу өсөн көнлөккә кеше ялланылар.
КӨЛТӘЛӘҮ (көлтәлә-) (Р: связывать в снопы; И.: sheaf; T.: demetlemek) ҡ.
Айырым көлтәләр менән, көлтәләргә айырып бәйләү. □ Связывать в снопы, снопо-вать. Арышты көлтәләу. Бойҙайҙы көлтәләу. Ҡарабойҙайҙы көлтәләу. ■ Шәмси бабай менән Ғәйни ҡарсыҡ кәртә буйындағы тарыларын бергәләп барып уралар, уны ҡыш буйына аяҙ көндәрҙә кейем йәйеп кенә көлтәләп һуғалар. Ғ. Ибраһимов.
КӨЛТӘЛӘШЕҮ (көлтәләш-) ҡ. урт. ҡар. көлтәләү, взаимн. от көлтәләү.
КӨЛТӘЛӘШТЕРЕҮ (көлтәләштер-) ҡ. йөкм. ҡар. көлтәләшеү. понуд. от көлтә-ләшеү. Арлы-бирле көлтәләштереу.
КӨЛТӘПӘН (Р: коротыш; И.: squab; dumpy; T.: bodur) и. диал.
Тәбәнәк кеше. □ Коротыш. И Был яҡҡа табан бер көлтәпән ашыға-ашыға килә. Экспедиция материалдарынан.
КӨЛТӘСЕ (Р: сноповязальщик; И.: person who does sheafing; T.: demet bağlayan kimse) u.
1. Иген, тары һ. б. кәлтә итеп бәйләүсе кеше. □ Сноповязальщик, сноповязаль-щица. ® Ҡөлтәсенең елкәһенә ҡарама, көлтәһенә ҡара. Мәҡәл.
2. ҡар. кәлтә ташыусы.
КӘЛТӘ ТАШЫУСЫ (Р: сноповозчик; И.: person who carries sheaves; T.: demet taşıyan) и.
Кәлтә ташый торған кеше. □ Сноповозчик. Ҡөлтә ташыусылар төшкө ашҡа туҡтаны.
КӘЛТӘ ТИГЕҘЛӘГЕС (Р: сноповырав-ниватель; И.: detail of threshing machine; T.: demetleri düzenleyen) и. a. х.
Ашлыҡты урып, кәлтә итеп бәйләүсе машинала һабаҡтарҙы тигеҙләп тороусы деталь. □ Сноповыравниватель. Яңы кәлтә тигеҙләгес.
КӘЛТӘ УЛТЫРТЫУ (кәлтә ултырт-) (Р: складывать снопы в суслон; И.: bind several sheaves together; T.: demet yapmak) ҡ.
Бер нисә көлтәне бергә ҡуйып, баштарын икенсе кәлтә менән ябыу. □ Складывать снопы в суслон. Ҡөн буйы кәлтә ултыртыу.
КӘЛТӘ ҺАЛЫУ (кәлтә һал-) (Р: складывать снопы в определённом порядке; И.: put sheaves in a peculiar order; T.: demetlemek) ҡ.
Көлтәләрҙе башы менән эскә ҡаратып, билдәле бер тәртиптә өйөү. □ Складывать снопы в определённом порядке. Ҙуратҡа көлтәне һалыу. Ҡырлыҡҡа көлтәне һалыу.
КӨЛТӘҺӘНӘК (көлтәһәнәге) (Р: вилы средней длины; И.: pitchfork of medium length; T.: diren) и. диал.
Урта оҙонлоҡтағы һәнәк. □ Вилы средней длины. Ҡөлтәһәнәк һабы. Ҡөлтәһәнәк кеуек. Ҡөлтәһәнәк осо.
647