Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 685
Поиск по словарям
КӨРӨК
төбөнә тәгәрәне, ә былар, [Мөрат менән Азамат ] йәнгә талашҡан януарҙай, ах-ух килеп көрмәкләшеуен белде. Р. Солтангәрәев.
КӨРМӘКЛӘШТЕРЕҮ (көрмәкләштер-) ҡ. йөкм. ҡар. көрмәкләшеү, понуд. от көрмәкләшеү.
КӨРМӘЛДЕРГЕС (Р: скороговорка; И.: tongue twister; T.: yanıltmaç) и.
Өндәрҙе, һүҙҙәрҙе дөрөҫ әйтергә өйрәтеү өсөн ауыр һүҙҙәрҙән төҙөлгән бер йәки бер нисә һөйләм; телкөрмәүес, тиҙәйткес. □ Скороговорка. Көрмәлдергес әйтеп уйнау. Көрмәлдергес уйлап сығарыу. Көрмәлдергесте шәп итеп ҡабатлау.
КӨРМӘЛДЕРЕРЛЕК (Р: труднопроизносимые; И.: hard-to-pronounce; T.: yanıltmaç) с.
Тел көрмәлтә торған. □ Труднопроизносимый. Тел көрмәлдерерлек һуҙ.
КӨРМӘЛДЕРЕҮ (көрмәлдер-) (Р: заплетаться; И.: be tongue tied; T: kekelemek) ҡ.
Тотлоҡтороу (телде). □ Заплетаться (о языке). Телде көрмәлдереп һөйләу. Телде көр-мәлдереу кунегеуҙәре һайлау.
КӨРМӘЛЕҮ (көрмәл-) ҡ.
1. төш. ҡар. көрмәү I. страд, от көрмәү
I. Ныҡ көрмәлгән бау.
2. Хәрәкәтте тотҡарлап, бау, епкә уралыу. □ Запутываться (в привязи). ■ Ҡымшаныу, иркен һулау юҡ, тар ҡәберҙәй төрмәлә. Асҡа кипкән ҡул-аяҡҡа тимер бау көрмәлә. Т. Йәнәби. [Абыстай:] Быҙауҙарға ла куҙ-ҡолаҡ булырһың. .. Муйынсаҡтарына көрмәлеп ҡуймаһындар. С. Агиш.
3. кусм. Әйтер һүҙҙе тейешенсә әйтә алмай тотлоғоу, тел көрмәлеү. □ Заплетаться (о языке). Тулҡынланыуҙан теле көрмәлде. Ҡурҡыуҙан тел көрмәлде. Өшөуҙән тел көрмәлде. ■ Сәлимәнең йөҙө ҡараңғыланды, теле көрмәлде. Ғ. Ибраһимов.
КӨРМӘЛӘНЕҮ (көрмәлән-) ҡ. ҡар. көрмәлеү 2,3.
КӨРМӘЛӘҮ (көрмәлә-) ҡ. ҡар. көрмәү I.
КӨРМӘ ТЕЛ (Р: заика; И.: stammerer; T: kekeme) и. диал.
Тотлоғоп һөйләгән кеше. □ Заика. Ҡөрмә тел кеше. Ҡөрмә телде дауалау. Ҡөрмә тел булыу.
КӨРМӘҮ I (көрмә-) (Р: завязывать особым (морским) узлом; И.: knot; T: bağlamak) к.
Салып алып, элмәк итеп бәйләү. □ Завязывать особым (морским) узлом. Ҡөрмәп бәйләу. ■ Айбулат дилбегәһен әллә нисә көрмәп, әллә нисә систе. Һ. Дәүләтшина. • Йылан еп кеуек булһа ла, көрмәугә ярамай. Мәҡәл. Ҡыҫҡа еп көрмәугә килмәҫ. Әйтем.
КӨРМӘҮ II (Р: заикание; И.: stammering); T: kekeleme) и.
Телдең тотлоғоуы. □ Заикание. Теленә көрмәу ингән. ■ [Салихйән:] Юламан олатай телемә көрмәу һалған, уның һуҙен йыға алмайым. 3. Биишева.
КӨРМӘШТЕРЕҮ (көрмәштер-) ҡ. урт. ҡар. көрмәү, взаимн. от көрмәү.
КӨРӨ и. диал.
1. ҡар. көрөҫ. Көрөгә теҙеу. Ҡөрө таяғы.
2. Балаҫ һуғыу өсөн нәҙек кенә итеп сепрәктән йыртылған бау. □ Тонкая тряпочная верёвка для тканья половика.
КӨРӨ БАУЫ и. диал. ҡар. көрөҫ ебе.
КӨРӨГӨН КӨРӘҮ (көрөгөн көрә-) ҡ. ҡар. көрөгөү. Көрөгөн көрәһә, баҡтаһын һала башлай.
КӨРӨГӨҮ (көрөк-) (Р: стать упитанным; И.: put on weight; T: şişmanlamak) ҡ.
Ит ултырып, көргә әйләнеү; көрәйеү. □ Стать упитанным, набирать вес. Йәш уләндә мал тиҙ көрөктө.
КӨРӨГӨШӨҮ (көрөгөш-) ҡ. урт. ҡар. көрөгөү, взаимн. от көрөгөү.
КӨРӨК I (көрөгө) \рус. крюк] (Р: крючок; И.: hook; T: çengel) и. диал.
1. Эре балыҡ ҡармағы, ерә. □ Крючок (для ловли крупных рыб). Көрәккә ваҡ балыҡты кейҙереу. Көрөк менән сурағай ҡармаҡлау.
2. Ваҡ балыҡ; селбәрәләр. □ Мальки. Көрөк төтөу. Көрөк һөҙөу. Көрөк менән эре балыҡ тотоу.
КӨРӨК II с. диал. ҡар. көр 1.
КӨРӨК III (көрөгө) (Р: дымарь; И.: smoker; T: arıcı körüğü) и. диал.
1. Умарта ҡарағанда төтөн өрҙөрә торған ҡорамал; күрек. □ Дымарь. Көрөк өрҙөрөу.
2. Тимерселектә утҡа һауа өрҙөрә торған ҡулайлама; күрек. □ Приспособление для
685
төбөнә тәгәрәне, ә былар, [Мөрат менән Азамат ] йәнгә талашҡан януарҙай, ах-ух килеп көрмәкләшеуен белде. Р. Солтангәрәев.
КӨРМӘКЛӘШТЕРЕҮ (көрмәкләштер-) ҡ. йөкм. ҡар. көрмәкләшеү, понуд. от көрмәкләшеү.
КӨРМӘЛДЕРГЕС (Р: скороговорка; И.: tongue twister; T.: yanıltmaç) и.
Өндәрҙе, һүҙҙәрҙе дөрөҫ әйтергә өйрәтеү өсөн ауыр һүҙҙәрҙән төҙөлгән бер йәки бер нисә һөйләм; телкөрмәүес, тиҙәйткес. □ Скороговорка. Көрмәлдергес әйтеп уйнау. Көрмәлдергес уйлап сығарыу. Көрмәлдергесте шәп итеп ҡабатлау.
КӨРМӘЛДЕРЕРЛЕК (Р: труднопроизносимые; И.: hard-to-pronounce; T.: yanıltmaç) с.
Тел көрмәлтә торған. □ Труднопроизносимый. Тел көрмәлдерерлек һуҙ.
КӨРМӘЛДЕРЕҮ (көрмәлдер-) (Р: заплетаться; И.: be tongue tied; T: kekelemek) ҡ.
Тотлоҡтороу (телде). □ Заплетаться (о языке). Телде көрмәлдереп һөйләу. Телде көр-мәлдереу кунегеуҙәре һайлау.
КӨРМӘЛЕҮ (көрмәл-) ҡ.
1. төш. ҡар. көрмәү I. страд, от көрмәү
I. Ныҡ көрмәлгән бау.
2. Хәрәкәтте тотҡарлап, бау, епкә уралыу. □ Запутываться (в привязи). ■ Ҡымшаныу, иркен һулау юҡ, тар ҡәберҙәй төрмәлә. Асҡа кипкән ҡул-аяҡҡа тимер бау көрмәлә. Т. Йәнәби. [Абыстай:] Быҙауҙарға ла куҙ-ҡолаҡ булырһың. .. Муйынсаҡтарына көрмәлеп ҡуймаһындар. С. Агиш.
3. кусм. Әйтер һүҙҙе тейешенсә әйтә алмай тотлоғоу, тел көрмәлеү. □ Заплетаться (о языке). Тулҡынланыуҙан теле көрмәлде. Ҡурҡыуҙан тел көрмәлде. Өшөуҙән тел көрмәлде. ■ Сәлимәнең йөҙө ҡараңғыланды, теле көрмәлде. Ғ. Ибраһимов.
КӨРМӘЛӘНЕҮ (көрмәлән-) ҡ. ҡар. көрмәлеү 2,3.
КӨРМӘЛӘҮ (көрмәлә-) ҡ. ҡар. көрмәү I.
КӨРМӘ ТЕЛ (Р: заика; И.: stammerer; T: kekeme) и. диал.
Тотлоғоп һөйләгән кеше. □ Заика. Ҡөрмә тел кеше. Ҡөрмә телде дауалау. Ҡөрмә тел булыу.
КӨРМӘҮ I (көрмә-) (Р: завязывать особым (морским) узлом; И.: knot; T: bağlamak) к.
Салып алып, элмәк итеп бәйләү. □ Завязывать особым (морским) узлом. Ҡөрмәп бәйләу. ■ Айбулат дилбегәһен әллә нисә көрмәп, әллә нисә систе. Һ. Дәүләтшина. • Йылан еп кеуек булһа ла, көрмәугә ярамай. Мәҡәл. Ҡыҫҡа еп көрмәугә килмәҫ. Әйтем.
КӨРМӘҮ II (Р: заикание; И.: stammering); T: kekeleme) и.
Телдең тотлоғоуы. □ Заикание. Теленә көрмәу ингән. ■ [Салихйән:] Юламан олатай телемә көрмәу һалған, уның һуҙен йыға алмайым. 3. Биишева.
КӨРМӘШТЕРЕҮ (көрмәштер-) ҡ. урт. ҡар. көрмәү, взаимн. от көрмәү.
КӨРӨ и. диал.
1. ҡар. көрөҫ. Көрөгә теҙеу. Ҡөрө таяғы.
2. Балаҫ һуғыу өсөн нәҙек кенә итеп сепрәктән йыртылған бау. □ Тонкая тряпочная верёвка для тканья половика.
КӨРӨ БАУЫ и. диал. ҡар. көрөҫ ебе.
КӨРӨГӨН КӨРӘҮ (көрөгөн көрә-) ҡ. ҡар. көрөгөү. Көрөгөн көрәһә, баҡтаһын һала башлай.
КӨРӨГӨҮ (көрөк-) (Р: стать упитанным; И.: put on weight; T: şişmanlamak) ҡ.
Ит ултырып, көргә әйләнеү; көрәйеү. □ Стать упитанным, набирать вес. Йәш уләндә мал тиҙ көрөктө.
КӨРӨГӨШӨҮ (көрөгөш-) ҡ. урт. ҡар. көрөгөү, взаимн. от көрөгөү.
КӨРӨК I (көрөгө) \рус. крюк] (Р: крючок; И.: hook; T: çengel) и. диал.
1. Эре балыҡ ҡармағы, ерә. □ Крючок (для ловли крупных рыб). Көрәккә ваҡ балыҡты кейҙереу. Көрөк менән сурағай ҡармаҡлау.
2. Ваҡ балыҡ; селбәрәләр. □ Мальки. Көрөк төтөу. Көрөк һөҙөу. Көрөк менән эре балыҡ тотоу.
КӨРӨК II с. диал. ҡар. көр 1.
КӨРӨК III (көрөгө) (Р: дымарь; И.: smoker; T: arıcı körüğü) и. диал.
1. Умарта ҡарағанда төтөн өрҙөрә торған ҡорамал; күрек. □ Дымарь. Көрөк өрҙөрөу.
2. Тимерселектә утҡа һауа өрҙөрә торған ҡулайлама; күрек. □ Приспособление для
685