Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 848
Поиск по словарям
КҮРЕҮСӘН
кемдер урынһыҙға ҡомарлыҡ, ҡомһоҙлоҡ күрһәткәндә әйтелә. □ Говорится о жадном человеке. Күрмәҫтәй булып ҡомһоҙланып, ҡомарланып. □ С большим усердием, с жадностью. Курмәҫтәй булып ашау. Емеште күрмәҫтәй булып ашау. <Үтәнән-> үтә күреү кешенең уй-фекерен белеп, һиҙеп тороу, һин күр ҙә мин күр ҡарап торған ерҙән кемдер йәки ниҙер ҡапыл китеп юҡ булғанда әйтелә. □ Видеть насквозь. Эт күрмәгәнде күреү ҙур ауырлыҡ кисереү, ыҙа сигеү. □ Терпеть, испытывать муки. Әллә ниҙәй күреү бик ҡәҙерлегә һанау. □ Считать очень дорогим, ценить; дорожить кем-чем.
КҮРЕҮСӘН (Р.: видящий, зоркий; И.: sharp sighted; T: keskin gözlü) c.
Яҡшы күргән; үткер күҙле. □ Видящий, зоркий. Куреусән куҙҙәр. Куп куреусән кеше.
КҮРЕҮСӘНЛЕК (күреүсәнлеге) (Р: зоркость; И.: vigilance; T: uzgörürlük) и.
Күреү һәләте. □ Зоркость. ■ [Ринат дуҫтыц] куҙенец куреусәнлеге бик һәйбәт ине, әллә кайҙа алыҫта ятҡан нәмәләрҙе лә яҡындан куреп торған кеуек итеп тасуирлай ала торғайны. Ф. Күзбәков.
КҮРЕШ (Р: представление; И.: presentation; T: gösterme) и. диал.
Тамашасыларға күрһәтеү өсөн сәхнәләштерелгән драма әҫәре йәки концерт программаһы. □ Представление, зрелище. Куреш курһәтеу. Куреш ҡарау. Куреш ҡылыу. Тойғо, фекерҙе ым, мимика менән бирә торған театраль тамаша — һуҙһеҙ анраша торған куреш ул. ■ Өс сәғәт дауам иткән был курештә бер нисәмә йөҙ кеше уҙенең һәнәрен, дәртен, ижади мөмкинлектәрен курһәтте. Р. Шәкүр.
КҮРЕШЕП КИЛЕҮ (күрешеп кил-) (Р: сходить и поздороваться; И.: bow; T: selamlamak) ҡ.
Барып ҡул биреп күрешеү. □ Сходить и поздороваться (за руку). Ололар менән курешеп килеу. Кыҙҙар менән курешеп килеу. ■ Ихсанбай Әптеләхәттец ни йомош менән йөрөуен белмәй, шулай ҙа уның менән курешеп килеу кәрәк тип, клуб яғына барып әйләнергә булды. Т Ғарипова.
КҮРЕШЕП КИТЕҮ (күрешеп кит-) (Р: прощаться перед уходом; И.: tell good bye; T: vedalaşmak) ҡ.
1. Кайҙалыр китер алдынан хушлашыу.
□ Прощаться (перед уходом, отъездом). Дуҫтар менән курешеп китеу. Яҡындар менән курешеп китеу кәрәк. ■ Сит ергә киткәнсе курешеп китәйем, һис булмаһа хат яҙып ҡалдырайым әле тип, конвертты ҡулға алып адресын яҙырға ултырғайным, адресын белмәйем икән. Н. Нәжми.
2. Ҡул биреп сәләмләп үтеп китеү
□ Пройти, поздоровавшись.
КҮРЕШЕП СЫҒЫУ (күрешеп сыҡ-) (Р: поздороваться со многими (за руку); И.: meet; T: görüşmek) ҡ.
1. Барыһы менән дә ҡул биреп күрешеү.
□ Поздороваться со многими (за руку). Кешеләр менән курешеп сығыу. Ағай-эне менән курешеп сығыу. ■ Республикабыҙҙың халыҡ артисы Фәрит Бикбулатовтың йыр-моң кисәһенә килеуселәр бер-береһе менән ҡул бирешеп ихлас курешеп сыҡтылар. Был байрам -моң һөйөуселәрҙе, сәнғәтте яратыусыларҙы бергә йыйған башҡорт милли мәҙәниәте байрамы булды. «Ағиҙел», № 12 2011.
2. Күрешеп, хәл-әхүәл белешеп, һаубуллашып сығыу. □ Зайти попрощаться; зайти повидаться. ■ [ Мулдаҡай:] Ярай, ҡустым, куп һуҙ китапҡа яҡшы, ә мин эш кешеһе. Курешеп кенә сығайым тигәйнем. Бына минең адрес, килһәң, ишек асыҡ, икмәк-тоҙ, яҡты йөҙ, тигәндәй. Ә. Мирзаһитов.
3. Йәштәр уйынындағы күренеш. □ Рукопожатие (вид исполнения наказа в молодёжной игре).
КҮРЕШЕР-КҮРЕШМӘҪ (Р: здорова ясь с нежеланием; И.: greeting with unwillingness; T: isteksizce selamlaşmak) p.
Күрешергә икеләнеп. □ Здороваясь с нежеланием. Күрешер-күрешмәҫ тороу. Куре-шер-курешмәҫ кенә һаулыҡ һорашыу.
КҮРЕШЕҮ I (күреш-) (Р: видеться; И.: meet; T.: görüşmek) ҡ.
1. Бер-береңде күреү; осрашыу. □ Видеться, встречаться. ■ .. Беҙҙең һуңғы куре-
848
кемдер урынһыҙға ҡомарлыҡ, ҡомһоҙлоҡ күрһәткәндә әйтелә. □ Говорится о жадном человеке. Күрмәҫтәй булып ҡомһоҙланып, ҡомарланып. □ С большим усердием, с жадностью. Курмәҫтәй булып ашау. Емеште күрмәҫтәй булып ашау. <Үтәнән-> үтә күреү кешенең уй-фекерен белеп, һиҙеп тороу, һин күр ҙә мин күр ҡарап торған ерҙән кемдер йәки ниҙер ҡапыл китеп юҡ булғанда әйтелә. □ Видеть насквозь. Эт күрмәгәнде күреү ҙур ауырлыҡ кисереү, ыҙа сигеү. □ Терпеть, испытывать муки. Әллә ниҙәй күреү бик ҡәҙерлегә һанау. □ Считать очень дорогим, ценить; дорожить кем-чем.
КҮРЕҮСӘН (Р.: видящий, зоркий; И.: sharp sighted; T: keskin gözlü) c.
Яҡшы күргән; үткер күҙле. □ Видящий, зоркий. Куреусән куҙҙәр. Куп куреусән кеше.
КҮРЕҮСӘНЛЕК (күреүсәнлеге) (Р: зоркость; И.: vigilance; T: uzgörürlük) и.
Күреү һәләте. □ Зоркость. ■ [Ринат дуҫтыц] куҙенец куреусәнлеге бик һәйбәт ине, әллә кайҙа алыҫта ятҡан нәмәләрҙе лә яҡындан куреп торған кеуек итеп тасуирлай ала торғайны. Ф. Күзбәков.
КҮРЕШ (Р: представление; И.: presentation; T: gösterme) и. диал.
Тамашасыларға күрһәтеү өсөн сәхнәләштерелгән драма әҫәре йәки концерт программаһы. □ Представление, зрелище. Куреш курһәтеу. Куреш ҡарау. Куреш ҡылыу. Тойғо, фекерҙе ым, мимика менән бирә торған театраль тамаша — һуҙһеҙ анраша торған куреш ул. ■ Өс сәғәт дауам иткән был курештә бер нисәмә йөҙ кеше уҙенең һәнәрен, дәртен, ижади мөмкинлектәрен курһәтте. Р. Шәкүр.
КҮРЕШЕП КИЛЕҮ (күрешеп кил-) (Р: сходить и поздороваться; И.: bow; T: selamlamak) ҡ.
Барып ҡул биреп күрешеү. □ Сходить и поздороваться (за руку). Ололар менән курешеп килеу. Кыҙҙар менән курешеп килеу. ■ Ихсанбай Әптеләхәттец ни йомош менән йөрөуен белмәй, шулай ҙа уның менән курешеп килеу кәрәк тип, клуб яғына барып әйләнергә булды. Т Ғарипова.
КҮРЕШЕП КИТЕҮ (күрешеп кит-) (Р: прощаться перед уходом; И.: tell good bye; T: vedalaşmak) ҡ.
1. Кайҙалыр китер алдынан хушлашыу.
□ Прощаться (перед уходом, отъездом). Дуҫтар менән курешеп китеу. Яҡындар менән курешеп китеу кәрәк. ■ Сит ергә киткәнсе курешеп китәйем, һис булмаһа хат яҙып ҡалдырайым әле тип, конвертты ҡулға алып адресын яҙырға ултырғайным, адресын белмәйем икән. Н. Нәжми.
2. Ҡул биреп сәләмләп үтеп китеү
□ Пройти, поздоровавшись.
КҮРЕШЕП СЫҒЫУ (күрешеп сыҡ-) (Р: поздороваться со многими (за руку); И.: meet; T: görüşmek) ҡ.
1. Барыһы менән дә ҡул биреп күрешеү.
□ Поздороваться со многими (за руку). Кешеләр менән курешеп сығыу. Ағай-эне менән курешеп сығыу. ■ Республикабыҙҙың халыҡ артисы Фәрит Бикбулатовтың йыр-моң кисәһенә килеуселәр бер-береһе менән ҡул бирешеп ихлас курешеп сыҡтылар. Был байрам -моң һөйөуселәрҙе, сәнғәтте яратыусыларҙы бергә йыйған башҡорт милли мәҙәниәте байрамы булды. «Ағиҙел», № 12 2011.
2. Күрешеп, хәл-әхүәл белешеп, һаубуллашып сығыу. □ Зайти попрощаться; зайти повидаться. ■ [ Мулдаҡай:] Ярай, ҡустым, куп һуҙ китапҡа яҡшы, ә мин эш кешеһе. Курешеп кенә сығайым тигәйнем. Бына минең адрес, килһәң, ишек асыҡ, икмәк-тоҙ, яҡты йөҙ, тигәндәй. Ә. Мирзаһитов.
3. Йәштәр уйынындағы күренеш. □ Рукопожатие (вид исполнения наказа в молодёжной игре).
КҮРЕШЕР-КҮРЕШМӘҪ (Р: здорова ясь с нежеланием; И.: greeting with unwillingness; T: isteksizce selamlaşmak) p.
Күрешергә икеләнеп. □ Здороваясь с нежеланием. Күрешер-күрешмәҫ тороу. Куре-шер-курешмәҫ кенә һаулыҡ һорашыу.
КҮРЕШЕҮ I (күреш-) (Р: видеться; И.: meet; T.: görüşmek) ҡ.
1. Бер-береңде күреү; осрашыу. □ Видеться, встречаться. ■ .. Беҙҙең һуңғы куре-
848