Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 849
Поиск по словарям
КҮРКӘ
шеуебеҙ, һуңғы айырылышыуыбыҙ булды. М. Кәрим.
2. Ҡул биреп иҫәнләшеү. □ Здороваться за руку. Ике ҡуллап курешеу. ■ Юлдыбай быларҙың икәуһе менән дә ҡул биреп куреште. һ. Дәүләтшина. [Кәҙермәт] тупыс, йыуан бармаҡлы ҡулын биреп куреште лә артабан сурытты. Н. Мусин. • Алты йәшәр юлдан ҡайтһа, алтмыш йәшәр курешә килер. Мәҡәл.
КҮРЕШЕҮ II (Р.: название молодёжной игры; И.: game name (Bashkir youth plays); T: gençer oyunu) и.
Йәштәр уйынының исеме. □ Название молодёжной игры.
КҮРЕШКЕЛӘҮ (күрешкелә-) (Р.: видеться время от времени, изредка; И.: see each other seldom; T.: bazen görüşmek) ҡ.
Һирәк-Һаяҡ осрашып, күрешеп тороу. □ Видеться время от времени, изредка. Ан-да-бында курешкеләйҙәр. Курешкеләп торалар.
КҮРЕШТЕРГЕЛӘҮ (күрештергелә-) ҡ. ҡар. күрешкеләү. Курештергеләп тороу.
КҮРЕШТЕРЕҮ (күрештер-) ҡ.
1. йөкм. ҡар. күрешеү, понуд. от күрешеү. Туғандарҙы курештереу. Бер-береһе менән курештереу. ■ Ҡыҙ апаһын, йылға буйына алып барып, Әлеукәй менән курештергән, ти. Әкиәттән.
2. диал. ҡар. күреү 1. ■ Караптың эсен курештереп, траптан кире ярға сығып барғанда ул [Сәғиҙә] туҙмәне: Сәғит менән икеһенә һушы китеп ҡарап торған, танауы ҡара мазутҡа буялған йәш матрос янында туҡталды. Й. Солтанов.
КҮРК [боронғо төрки көрк] (Р: красота; И.: beauty; T.: görk) и.
1. Төҫ биреп, биҙәп торған яҡшы сифат; матурлыҡ. □ Красота, украшение. Яҙ курке. И Салауат батыр булмағанда, был илдәрҙең беҙгә ни курке. Халыҡ йырынан. Йәйҙең куркен төҫләндереп, дөрләп килә көҙ. Картотека фондынан. • Ағас курке — япраҡ, әҙәм курке — сепрәк. Мәҡәл. Алмаҡ курке — бирмәк. Әйтем. Батыр була ил курке. Мәҡәл. Татыу ғаилә — ил курке. Мәҡәл.
2. диал. Төҫ, иҫтәлек. □ Память о ком-л. Балам курке. И Һалдат бурысын утәп Афған ерендә ятып ҡалған улының курке итеп, әсә ейәнен ҡыҫып-ҡыҫып һөйҙө лә, донъялар имен генә торһон, һуғыш-афәт балаларҙы етем итмәһен тип, һамаҡлай-һамаҡлай теләк теләне. Ф. Сәлимова.
КҮРКЛЕ (Р: красивый; И.: nice, attractive; T: görklü) с.
Үҙенә бер төрлө йәм һәм матурлыҡҡа эйә; күркәм. □ Красивый, привлекательный, симпатичный. Куркле абыстай. Курк-ле йөҙ. И Ҡиссаларҙан хикмәтлерәк вә курклерәк, тыңлағанда ла ҡолаҡҡа ятышлыраҡ, китаптарҙыр барыһынан мәшһуре-рәк ошо ҡисса икәнлеге мәғлум имде. Эпостан. • Ҡуркле туның — уҙеңә, татлы ашың уҙ-ғынға. Әйтем.
КҮРКҺЕҘ (Р: неприглядный; И.: unattractive; T: görksüz) с.
Йәме, матурлығы булмаған; күңелгә ятмаған, яғымһыҙ. □ Неприглядный, неказистый. Ҡуркһеҙ ҡиәфәт. Ҡуркһеҙ кеше. • Куреп алған куркһеҙҙән курмәй алған куркле куркәм. Мәҡәл. Бурекһеҙ баш — куркһеҙ баш. Мәҡәл.
КҮРКӘ (Р: индейка; И.: turkey; T: hindi) и. зоол.
1. Тауыҡ һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған эре йорт ҡошо (ит өсөн урсетелә). □ Индейка. / Индюшачий (лат. Meleagns gallopavo). Куркә урсетеу. Ҡуркә ите. Куркә себеше. Ҡыр куркәһе. • Куркә елгә һимерә. Әйтем. Куркә ҡыҙылға ус. Әйтем.
2. кусм. Маҡтансыҡ, ҡупыҡ кешегә ҡарата әйтелә. □ Хвастун. Куркә уҫмер.
♦ Күркә кеүек ҡабарыу бушҡа маһайыу, әллә кем булып кәпәренеү. □ Хвастаться. ■ Ситәнгә ҡунған куркә кеуек ҡабарҙы Камғаҡ Дәуәй, быуылғандай ғыжылданы тамағы. Й. Солтанов. Күркәләй ҡуҡырайыу ҡар. күркә кеүек ҡабарыу. ■ Йыйылыштың иртәгеһенә уянып куҙ асырға ла өлгөрмәнек, нимә курәбеҙ — Ерәнҡашҡа егелгән турә ҡырандасы урәсәһендә, кәртә башына ҡунған куркәләй ҡуҡырайып, Ерйотар Носрат дилбегә ҡағып китеп бара!.. Й. Солтанов.
28- 1.0117.12
849
шеуебеҙ, һуңғы айырылышыуыбыҙ булды. М. Кәрим.
2. Ҡул биреп иҫәнләшеү. □ Здороваться за руку. Ике ҡуллап курешеу. ■ Юлдыбай быларҙың икәуһе менән дә ҡул биреп куреште. һ. Дәүләтшина. [Кәҙермәт] тупыс, йыуан бармаҡлы ҡулын биреп куреште лә артабан сурытты. Н. Мусин. • Алты йәшәр юлдан ҡайтһа, алтмыш йәшәр курешә килер. Мәҡәл.
КҮРЕШЕҮ II (Р.: название молодёжной игры; И.: game name (Bashkir youth plays); T: gençer oyunu) и.
Йәштәр уйынының исеме. □ Название молодёжной игры.
КҮРЕШКЕЛӘҮ (күрешкелә-) (Р.: видеться время от времени, изредка; И.: see each other seldom; T.: bazen görüşmek) ҡ.
Һирәк-Һаяҡ осрашып, күрешеп тороу. □ Видеться время от времени, изредка. Ан-да-бында курешкеләйҙәр. Курешкеләп торалар.
КҮРЕШТЕРГЕЛӘҮ (күрештергелә-) ҡ. ҡар. күрешкеләү. Курештергеләп тороу.
КҮРЕШТЕРЕҮ (күрештер-) ҡ.
1. йөкм. ҡар. күрешеү, понуд. от күрешеү. Туғандарҙы курештереу. Бер-береһе менән курештереу. ■ Ҡыҙ апаһын, йылға буйына алып барып, Әлеукәй менән курештергән, ти. Әкиәттән.
2. диал. ҡар. күреү 1. ■ Караптың эсен курештереп, траптан кире ярға сығып барғанда ул [Сәғиҙә] туҙмәне: Сәғит менән икеһенә һушы китеп ҡарап торған, танауы ҡара мазутҡа буялған йәш матрос янында туҡталды. Й. Солтанов.
КҮРК [боронғо төрки көрк] (Р: красота; И.: beauty; T.: görk) и.
1. Төҫ биреп, биҙәп торған яҡшы сифат; матурлыҡ. □ Красота, украшение. Яҙ курке. И Салауат батыр булмағанда, был илдәрҙең беҙгә ни курке. Халыҡ йырынан. Йәйҙең куркен төҫләндереп, дөрләп килә көҙ. Картотека фондынан. • Ағас курке — япраҡ, әҙәм курке — сепрәк. Мәҡәл. Алмаҡ курке — бирмәк. Әйтем. Батыр була ил курке. Мәҡәл. Татыу ғаилә — ил курке. Мәҡәл.
2. диал. Төҫ, иҫтәлек. □ Память о ком-л. Балам курке. И Һалдат бурысын утәп Афған ерендә ятып ҡалған улының курке итеп, әсә ейәнен ҡыҫып-ҡыҫып һөйҙө лә, донъялар имен генә торһон, һуғыш-афәт балаларҙы етем итмәһен тип, һамаҡлай-һамаҡлай теләк теләне. Ф. Сәлимова.
КҮРКЛЕ (Р: красивый; И.: nice, attractive; T: görklü) с.
Үҙенә бер төрлө йәм һәм матурлыҡҡа эйә; күркәм. □ Красивый, привлекательный, симпатичный. Куркле абыстай. Курк-ле йөҙ. И Ҡиссаларҙан хикмәтлерәк вә курклерәк, тыңлағанда ла ҡолаҡҡа ятышлыраҡ, китаптарҙыр барыһынан мәшһуре-рәк ошо ҡисса икәнлеге мәғлум имде. Эпостан. • Ҡуркле туның — уҙеңә, татлы ашың уҙ-ғынға. Әйтем.
КҮРКҺЕҘ (Р: неприглядный; И.: unattractive; T: görksüz) с.
Йәме, матурлығы булмаған; күңелгә ятмаған, яғымһыҙ. □ Неприглядный, неказистый. Ҡуркһеҙ ҡиәфәт. Ҡуркһеҙ кеше. • Куреп алған куркһеҙҙән курмәй алған куркле куркәм. Мәҡәл. Бурекһеҙ баш — куркһеҙ баш. Мәҡәл.
КҮРКӘ (Р: индейка; И.: turkey; T: hindi) и. зоол.
1. Тауыҡ һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған эре йорт ҡошо (ит өсөн урсетелә). □ Индейка. / Индюшачий (лат. Meleagns gallopavo). Куркә урсетеу. Ҡуркә ите. Куркә себеше. Ҡыр куркәһе. • Куркә елгә һимерә. Әйтем. Куркә ҡыҙылға ус. Әйтем.
2. кусм. Маҡтансыҡ, ҡупыҡ кешегә ҡарата әйтелә. □ Хвастун. Куркә уҫмер.
♦ Күркә кеүек ҡабарыу бушҡа маһайыу, әллә кем булып кәпәренеү. □ Хвастаться. ■ Ситәнгә ҡунған куркә кеуек ҡабарҙы Камғаҡ Дәуәй, быуылғандай ғыжылданы тамағы. Й. Солтанов. Күркәләй ҡуҡырайыу ҡар. күркә кеүек ҡабарыу. ■ Йыйылыштың иртәгеһенә уянып куҙ асырға ла өлгөрмәнек, нимә курәбеҙ — Ерәнҡашҡа егелгән турә ҡырандасы урәсәһендә, кәртә башына ҡунған куркәләй ҡуҡырайып, Ерйотар Носрат дилбегә ҡағып китеп бара!.. Й. Солтанов.
28- 1.0117.12
849