Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 850
Поиск по словарям
КҮРКӘБАШ
КҮРКӘБАШ I (Р.: турухтан; И.: ruff; reeve; T.: dövüşken kuş) и. зоол.
Көйөлдөләр төркөмөнә ҡараған һаҙ ҡошо. □ Турухтан (лат. Philomachus pugnax). Куркәбаш ояһы. Куркәбаш балаһы. ■ Куркәбаш — саҡ ҡына кугәрсендән ҙурыраҡ кусмә ҡош. Йәй көнө Европала, Азияла осратырға мөмкин куркәбашты. Э. Ишбирҙин. Куркәбаш һыу һәм ер өҫтөндәге бөжәктәр менән туҡлана. Куркәбаштыц башы бәләкәй генә, суҡышы аҫҡа табан кәкрәйеп тора, муйыны оҙон, аяҡтары нәҙек һәм оҙон. Картотека фондынан.
КҮРКӘБАШ II (Р.: очиток красный; И.: red stonecrop; T: damkoruğu) и. бот.
Ике өйлөләр ғаиләһенә ҡараған йыуан итләс һабаҡлы, һутлы япраҡлы, ҡыҙыл сәскәле үҫемлек. □ Очиток красный (лат. Sedum erythrostictum). ■ Куркәбаш ҡая-таш уҫемлеге тип иҫәпләнә, ҡытайҙар уны уҙҙәренец йорт баштарында уҫ-терә. Башҡортостан календарынан. Куркәбаштыц һабағында һары, ҡыҙыл төрткөләр бар, япрағы аҡһыл йәшел, ялтыр, йомшаҡ. В. Ғүмәров. Куркәбаш келәм кеуек тушәлеп уҫә. Куркәбаш сәскәһе — баҡсаны, альпина-рийҙы биҙәу өсөн матур сәскә. Куркәбашты юғары температура булғанда, һалҡын тейгәндә ҡулланалар. Интернет селтәренән.
КҮРКӘБАШ III (Р: очанка мелкоцветная; И.: eyebright; T: göz otu) и. бот.
Сәсеүлектә, баҫыуҙа үҫә торған ваҡ ҡына сәскәле ҡый үләне. □ Очанка (очиток) мелкоцветная (лат. Euphrasia montano). ■ Куркәбаш төрлө ерҙә төрлөсә аталып йөрөтөлә, уныц әллә нисә матур исеме бар, әммә ул арыш, йәшел улән һ. б. тамырын зарарлай. Картотека фондынан. Куркәбаш менән көрәштец иц яҡшы ысулы — сәсеу әйләнешен дөрөҫ итеп алып барыу. Интернет селтәренән.
КҮРКӘЛӘНДЕРЕҮ (күркәләндер-) ҡ. йөкм. ҡар. күркәләнеү. понуд. от күркәләнеү.
КҮРКӘЛӘНЕҮ (күркәлән-) (Р: хвастаться; И.: boast; T.: böbürlenmek) ҡ.
Әллә кем булыу, маҡтаныу, кәпәренеү. □ Хвастаться. Куркәләнеп йөрөу. ■ Куркәлә-
неп сығып киттем, ергә лә теймәй табан — әйтерһец, тыуған Уралға ҡунаҡҡа ҡайтып барам. М. Кәрим.
КҮРКӘМ I (Р: привлекательный; И.: attractive; T.: görkem) с.
1. Күренешкә матур, күңелгә ятышлы. □ Привлекательный, красивый. Куркәм кисә. Куркәм ҡиәфәт. ■ Аҡйондоҙ ецгәнец курер куҙгә бик куркәм, бик егәрле тол апаһы ла бар икән. М. Кәрим. Баҡсаларҙа муйыл, сирень еҫтәре ацҡып торған, ҡайын, йукәләр шаулап япраҡ ярған, ер кукрәге бәрхәт һымаҡ йомшаҡ, хәтфә төҫлө йәм-йәшел йәш уләнгә торөнгән иц куркәм бер миҙгел ине. М. Тажи. Ил ҡыуанһын һеҙҙец эшегеҙгә, ауырлыҡтар ғәҙел буленһен. Ғумер буйы куркәм мөхәббәттец шиңдермәгеҙ нурлы гөлөн һеҙ. Р. Ғарипов. • Куркәмгә кумер ҡабы ла килешә. Әйтем.
2. кусм. Үҙенә башҡа бер яҡшы сифатлы; матур, һоҡланғыс. □ Завидный, прекрасный, прелестный. Куркәм ғәҙәт. Куркәм холоҡ. Куркәм бала. ■ Иц куркәм заман Дим туғайында бесән йыйылып бөткәс килә. ..Себен, серәкәй, кугәуен заты инде интектермәй. М. Кәрим.
КҮРКӘМ II (Р: красиво; И.: attractive; T: görkem)/?.
Матур, һоҡландырғыс, гүзәл. □ Красиво, прелестно; изящно. Эш куркәм бара.
КҮРКӘМЛЕК (күркәмлеге) (Р: красота; И.: attractiveness; T: görkemdik) и.
Күркле итеп күрһәткән сифат, матурлыҡ, йәмлелек. □ Красота, изящество, привлекательность. ■ Кайҙан, нисек табып килте-реуемде ул төпсөнмәне. Быныц уҙендә — бер куркәмлек, әҙәплелек, юғарылыҡ бар ине. М. Кәрим. Улар тағы Бәйән шәһәренә керҙе, халыҡ Йософтоц йөҙ куркәмлеген курҙе. Эпостан.
КҮРКӘМЛӘНДЕРЕҮ (күркәмләндер-) (Р: делать красивым; И.: make beautiful; T: görkemlendirmek) ҡ.
Күркәм итеү; йәмләндереү. □ Делать красивым, привлекательным, хорошим. Ауылды куркәмләндереу. Йорт эсен куркәмләндереу. ■ Вә был йыл ваба хәстәһенә ҡаршы то
850
КҮРКӘБАШ I (Р.: турухтан; И.: ruff; reeve; T.: dövüşken kuş) и. зоол.
Көйөлдөләр төркөмөнә ҡараған һаҙ ҡошо. □ Турухтан (лат. Philomachus pugnax). Куркәбаш ояһы. Куркәбаш балаһы. ■ Куркәбаш — саҡ ҡына кугәрсендән ҙурыраҡ кусмә ҡош. Йәй көнө Европала, Азияла осратырға мөмкин куркәбашты. Э. Ишбирҙин. Куркәбаш һыу һәм ер өҫтөндәге бөжәктәр менән туҡлана. Куркәбаштыц башы бәләкәй генә, суҡышы аҫҡа табан кәкрәйеп тора, муйыны оҙон, аяҡтары нәҙек һәм оҙон. Картотека фондынан.
КҮРКӘБАШ II (Р.: очиток красный; И.: red stonecrop; T: damkoruğu) и. бот.
Ике өйлөләр ғаиләһенә ҡараған йыуан итләс һабаҡлы, һутлы япраҡлы, ҡыҙыл сәскәле үҫемлек. □ Очиток красный (лат. Sedum erythrostictum). ■ Куркәбаш ҡая-таш уҫемлеге тип иҫәпләнә, ҡытайҙар уны уҙҙәренец йорт баштарында уҫ-терә. Башҡортостан календарынан. Куркәбаштыц һабағында һары, ҡыҙыл төрткөләр бар, япрағы аҡһыл йәшел, ялтыр, йомшаҡ. В. Ғүмәров. Куркәбаш келәм кеуек тушәлеп уҫә. Куркәбаш сәскәһе — баҡсаны, альпина-рийҙы биҙәу өсөн матур сәскә. Куркәбашты юғары температура булғанда, һалҡын тейгәндә ҡулланалар. Интернет селтәренән.
КҮРКӘБАШ III (Р: очанка мелкоцветная; И.: eyebright; T: göz otu) и. бот.
Сәсеүлектә, баҫыуҙа үҫә торған ваҡ ҡына сәскәле ҡый үләне. □ Очанка (очиток) мелкоцветная (лат. Euphrasia montano). ■ Куркәбаш төрлө ерҙә төрлөсә аталып йөрөтөлә, уныц әллә нисә матур исеме бар, әммә ул арыш, йәшел улән һ. б. тамырын зарарлай. Картотека фондынан. Куркәбаш менән көрәштец иц яҡшы ысулы — сәсеу әйләнешен дөрөҫ итеп алып барыу. Интернет селтәренән.
КҮРКӘЛӘНДЕРЕҮ (күркәләндер-) ҡ. йөкм. ҡар. күркәләнеү. понуд. от күркәләнеү.
КҮРКӘЛӘНЕҮ (күркәлән-) (Р: хвастаться; И.: boast; T.: böbürlenmek) ҡ.
Әллә кем булыу, маҡтаныу, кәпәренеү. □ Хвастаться. Куркәләнеп йөрөу. ■ Куркәлә-
неп сығып киттем, ергә лә теймәй табан — әйтерһец, тыуған Уралға ҡунаҡҡа ҡайтып барам. М. Кәрим.
КҮРКӘМ I (Р: привлекательный; И.: attractive; T.: görkem) с.
1. Күренешкә матур, күңелгә ятышлы. □ Привлекательный, красивый. Куркәм кисә. Куркәм ҡиәфәт. ■ Аҡйондоҙ ецгәнец курер куҙгә бик куркәм, бик егәрле тол апаһы ла бар икән. М. Кәрим. Баҡсаларҙа муйыл, сирень еҫтәре ацҡып торған, ҡайын, йукәләр шаулап япраҡ ярған, ер кукрәге бәрхәт һымаҡ йомшаҡ, хәтфә төҫлө йәм-йәшел йәш уләнгә торөнгән иц куркәм бер миҙгел ине. М. Тажи. Ил ҡыуанһын һеҙҙец эшегеҙгә, ауырлыҡтар ғәҙел буленһен. Ғумер буйы куркәм мөхәббәттец шиңдермәгеҙ нурлы гөлөн һеҙ. Р. Ғарипов. • Куркәмгә кумер ҡабы ла килешә. Әйтем.
2. кусм. Үҙенә башҡа бер яҡшы сифатлы; матур, һоҡланғыс. □ Завидный, прекрасный, прелестный. Куркәм ғәҙәт. Куркәм холоҡ. Куркәм бала. ■ Иц куркәм заман Дим туғайында бесән йыйылып бөткәс килә. ..Себен, серәкәй, кугәуен заты инде интектермәй. М. Кәрим.
КҮРКӘМ II (Р: красиво; И.: attractive; T: görkem)/?.
Матур, һоҡландырғыс, гүзәл. □ Красиво, прелестно; изящно. Эш куркәм бара.
КҮРКӘМЛЕК (күркәмлеге) (Р: красота; И.: attractiveness; T: görkemdik) и.
Күркле итеп күрһәткән сифат, матурлыҡ, йәмлелек. □ Красота, изящество, привлекательность. ■ Кайҙан, нисек табып килте-реуемде ул төпсөнмәне. Быныц уҙендә — бер куркәмлек, әҙәплелек, юғарылыҡ бар ине. М. Кәрим. Улар тағы Бәйән шәһәренә керҙе, халыҡ Йософтоц йөҙ куркәмлеген курҙе. Эпостан.
КҮРКӘМЛӘНДЕРЕҮ (күркәмләндер-) (Р: делать красивым; И.: make beautiful; T: görkemlendirmek) ҡ.
Күркәм итеү; йәмләндереү. □ Делать красивым, привлекательным, хорошим. Ауылды куркәмләндереу. Йорт эсен куркәмләндереу. ■ Вә был йыл ваба хәстәһенә ҡаршы то
850