Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 851
Поиск по словарям
КҮРМӘЛЕКЛЕ
роу өсөн һәм халыҡтың яҡшы тороуҙары вә мәғишәттәрен куркәмләндереу өсөн министр тарафынан төҙөлгән әмер-фармандар юлыҡтыҡ. Ғ. Кейеков.
КҮРКӘМЛӘНЕҮ (күркәмлән-) (Р.: делаться красивым; И.: become pretty; T.: güzelleşmek) ҡ.
Күркәмгә әйләнеү, күркәм булыу. □ Делаться красивым, привлекательным, хорошеть. Тур яҡ куркәмләнеп китте.
КҮРКӘМЛӘТЕҮ (күркәмләт-) ҡ. ҡар. күркәмләндереү. Байрамды куркәмләтеу. ■ Беҙ һинең менән уҙебеҙ өсөн генә тугел, яу яландарында баштарын һалған, алыш ҡырҙарында ауып ҡалған яуҙаштарыбыҙ өсөн дә йәшәргә, һулыш алырға, көрәшергә, еңергә тейешбеҙ! Уларға тәғәйенләнгән йөктәрҙе лә иңбашыбыҙға һалырға, тормошто улар теләгәнсә лә куркәмләтергә бурыслыбыҙ! Ш. Бикҡол.
КҮРКӘМЛӘҮ (күркәмлә-) (Р.: украшать; И.: adorn, beautify; T.: görkemlemek) ҡ.
Күркәм итеү, күрк биреү. □ Украшать, придавать красивый, привлекательный вид. Ҡамыш кулде куркәмләй. Тыуған төйәкте куркәмләу.
КҮРМӘ р. диал. ҡар. күрмәксе. Унан курмә тырышып уҡый башланы.
КҮРМӘГӘ (Р: на вид; И.: to the view; T.: görüşe) p.
Күрер күҙгә. □ На вид, с виду, внешне. Курмәгә матур.
КҮРМӘГӘН-БЕЛМӘГӘН (Р: незнако мый; И.: unknown; T.: tanıdık olmayan) c.
Таныш булмаған. □ Незнакомый, чужой. Курмәгән-белмәгән кеше. Курмәгән-белмәгән кешеләр араһында йөрөмә. ■ [Сәмиғулла:] Курмәгән-белмәгән эшенә бурәнә утә буре куреп, кешегә нахаҡтан бур исеме тағып ятһа, мин Әхмәди шикелле ғумер буйы кеше хаҡы ашап бурлыҡ менән ғумер итмәнем. Ж. Кейекбаев.
КҮРМӘГӘН-ИШЕТМӘГӘН (Р: невиданный и неслыханный; И.: unheard of; unknown; T: şaşılacak) c.
Бығаса күрмәгән, ишетмәгән. □ Невиданный и неслыханный, удивительный. Кур-
мәгән-ишетмәгән яңылыҡ. Курмәгән-ишет-мәгән хәл.
КҮРМӘЙЕНСӘ (Р: не видя глазами; И.: blindfold; T: görmeden)^.
Күҙ менән күрмәй тороп. □ Не видя глазами. Курмәйенсә утеп китеу. Курмәйенсә әйтеу.
КҮРМӘЙСӘ (Р: вслепую; И.: blindfold; T: körlemesine) р.
Һуҡыр рәүештә. □ Вслепую. Курмәйсә эш итеу.
КҮРМӘКСЕ (Р: подражая кому-чему’, И.: imitating smb/ smth; T: taklit ederek)
Кемдәндер күреп, шуға эйәреү рәүешендәге. □ Подражая кому-чему, следуя примеру кого. Атаһынан курмәксе. Куршеләрҙән курмәксе. И Бындағынан курмәксе, төрлө ерҙә яңы коммуналар ойоша башлай. Ә. Хәкимов. Әптерәйҙән курмәксе, ҡоймаҡты торбалап төрнәнем. Й. Солтанов.
♦ Үрмәксенән күрмәксе берәүҙән берәү күреп эшләгәндә әйтелә. □ Подражая кому-л. ■ Үрмәксенән курмәксе, тигәндәй, ихатаһын йылдан-йыл матурлаған куршеһенән ҡалышмаҫҡа тырышып йәшәгән кешеләр куберәк булһын ине. «Башҡортостан», 25 август 2011.
КҮРМӘЛЕК (күрмәлеге) (Р: подарок невесте; И.: present for the fiancee; T: gelin için hediye) и. этн.
1. Егет туғандарының киленде тәү күргәндә биргән бүләге; күрәнә. □ Подарок невесте от родни жениха, преподносимый при первом знакомстве. ■ Килен килде курегеҙ, курмәлеген бирегеҙ. Килен битен асабыҙ, өлөшөн әйтеп инегеҙ. Туй йырынан. Курмәлек хаҡы итеп Шаҡман турә уҙ ҡулы менән бер нисә һарыҡ, башмаҡ-тана, һыйыр малы билдәләп ҡуйғайны. К. Мәргән.
2. этн. диал. ҡар. күренес. Курмәлек биреп курешеу.
КҮРМӘЛЕКЛЕ (Р: симпатичный; И.: nice-looking, charming; T: görkemli) с.
Төҫкә-башҡа һөйкөмлө, күрер күҙгә матур. □ Симпатичный, миловидный, обаятельный. Курмәлекле ҡатын. ■ [Мәғфурә:] Ярлы ҡыҙы булһа ла, курмәлекле булһын тип, Гөлйөҙөмдө алырға һарылып яталар, ти. һ. Дәүләтшина. Әуәлгерәк, әйтәйек, ҡыҙаш-
28*
851
роу өсөн һәм халыҡтың яҡшы тороуҙары вә мәғишәттәрен куркәмләндереу өсөн министр тарафынан төҙөлгән әмер-фармандар юлыҡтыҡ. Ғ. Кейеков.
КҮРКӘМЛӘНЕҮ (күркәмлән-) (Р.: делаться красивым; И.: become pretty; T.: güzelleşmek) ҡ.
Күркәмгә әйләнеү, күркәм булыу. □ Делаться красивым, привлекательным, хорошеть. Тур яҡ куркәмләнеп китте.
КҮРКӘМЛӘТЕҮ (күркәмләт-) ҡ. ҡар. күркәмләндереү. Байрамды куркәмләтеу. ■ Беҙ һинең менән уҙебеҙ өсөн генә тугел, яу яландарында баштарын һалған, алыш ҡырҙарында ауып ҡалған яуҙаштарыбыҙ өсөн дә йәшәргә, һулыш алырға, көрәшергә, еңергә тейешбеҙ! Уларға тәғәйенләнгән йөктәрҙе лә иңбашыбыҙға һалырға, тормошто улар теләгәнсә лә куркәмләтергә бурыслыбыҙ! Ш. Бикҡол.
КҮРКӘМЛӘҮ (күркәмлә-) (Р.: украшать; И.: adorn, beautify; T.: görkemlemek) ҡ.
Күркәм итеү, күрк биреү. □ Украшать, придавать красивый, привлекательный вид. Ҡамыш кулде куркәмләй. Тыуған төйәкте куркәмләу.
КҮРМӘ р. диал. ҡар. күрмәксе. Унан курмә тырышып уҡый башланы.
КҮРМӘГӘ (Р: на вид; И.: to the view; T.: görüşe) p.
Күрер күҙгә. □ На вид, с виду, внешне. Курмәгә матур.
КҮРМӘГӘН-БЕЛМӘГӘН (Р: незнако мый; И.: unknown; T.: tanıdık olmayan) c.
Таныш булмаған. □ Незнакомый, чужой. Курмәгән-белмәгән кеше. Курмәгән-белмәгән кешеләр араһында йөрөмә. ■ [Сәмиғулла:] Курмәгән-белмәгән эшенә бурәнә утә буре куреп, кешегә нахаҡтан бур исеме тағып ятһа, мин Әхмәди шикелле ғумер буйы кеше хаҡы ашап бурлыҡ менән ғумер итмәнем. Ж. Кейекбаев.
КҮРМӘГӘН-ИШЕТМӘГӘН (Р: невиданный и неслыханный; И.: unheard of; unknown; T: şaşılacak) c.
Бығаса күрмәгән, ишетмәгән. □ Невиданный и неслыханный, удивительный. Кур-
мәгән-ишетмәгән яңылыҡ. Курмәгән-ишет-мәгән хәл.
КҮРМӘЙЕНСӘ (Р: не видя глазами; И.: blindfold; T: görmeden)^.
Күҙ менән күрмәй тороп. □ Не видя глазами. Курмәйенсә утеп китеу. Курмәйенсә әйтеу.
КҮРМӘЙСӘ (Р: вслепую; И.: blindfold; T: körlemesine) р.
Һуҡыр рәүештә. □ Вслепую. Курмәйсә эш итеу.
КҮРМӘКСЕ (Р: подражая кому-чему’, И.: imitating smb/ smth; T: taklit ederek)
Кемдәндер күреп, шуға эйәреү рәүешендәге. □ Подражая кому-чему, следуя примеру кого. Атаһынан курмәксе. Куршеләрҙән курмәксе. И Бындағынан курмәксе, төрлө ерҙә яңы коммуналар ойоша башлай. Ә. Хәкимов. Әптерәйҙән курмәксе, ҡоймаҡты торбалап төрнәнем. Й. Солтанов.
♦ Үрмәксенән күрмәксе берәүҙән берәү күреп эшләгәндә әйтелә. □ Подражая кому-л. ■ Үрмәксенән курмәксе, тигәндәй, ихатаһын йылдан-йыл матурлаған куршеһенән ҡалышмаҫҡа тырышып йәшәгән кешеләр куберәк булһын ине. «Башҡортостан», 25 август 2011.
КҮРМӘЛЕК (күрмәлеге) (Р: подарок невесте; И.: present for the fiancee; T: gelin için hediye) и. этн.
1. Егет туғандарының киленде тәү күргәндә биргән бүләге; күрәнә. □ Подарок невесте от родни жениха, преподносимый при первом знакомстве. ■ Килен килде курегеҙ, курмәлеген бирегеҙ. Килен битен асабыҙ, өлөшөн әйтеп инегеҙ. Туй йырынан. Курмәлек хаҡы итеп Шаҡман турә уҙ ҡулы менән бер нисә һарыҡ, башмаҡ-тана, һыйыр малы билдәләп ҡуйғайны. К. Мәргән.
2. этн. диал. ҡар. күренес. Курмәлек биреп курешеу.
КҮРМӘЛЕКЛЕ (Р: симпатичный; И.: nice-looking, charming; T: görkemli) с.
Төҫкә-башҡа һөйкөмлө, күрер күҙгә матур. □ Симпатичный, миловидный, обаятельный. Курмәлекле ҡатын. ■ [Мәғфурә:] Ярлы ҡыҙы булһа ла, курмәлекле булһын тип, Гөлйөҙөмдө алырға һарылып яталар, ти. һ. Дәүләтшина. Әуәлгерәк, әйтәйек, ҡыҙаш-
28*
851