Рус
Баш
Академический словарь башкирского языка. Том IV. Страница 858
Поиск по словарям
КҮРӘШ
итмәгәндәр. «Алпамыша». Курәһең, Юлдаш алдында ауылды иҫкә төшөрөу уға [Кыҙы-расҡа]еңел тугел ине. 3. Биишева.
КҮРӘШ (Р.: близорукий; И.: shortsighted; T.: uzakgörmez) с.
Күҙе алыҫтан күрмәй, яҡындан ғына күреүгә һәләтле. □ Близорукий. Курәш кеше. Куҙең курмәйме, курәш? ■ Самат Сафарович ҡыҙарынды, куҙлеген сисеп, курәш куҙҙәре менән баш врачҡа тоғро ҡараштар ташланы. Д. Бүләков.
КҮРӘШЛЕК (күрәшлеге) (Р.: близорукость; И.: shortsightedness; T.: uzakgörmezlik) и.
Күҙҙең алыҫтан насар күреүе. □ Близорукость. Курәшлекте дауалау. Курәшлеккә операция яһау.
КҮС I (Р: рой; И.: swarm of bees; T.: oğul) и.
1. Бал ҡортоноң бер инә эргәһендәге ғаиләһе. □ Рой; пчелиная семья. Ҙур кус. Бала кус. Кус осоу. Кус йыйнау. ■ Мәктәп эсе тонсоғоп барған умарта кусен хәтерләткән тоноҡ бер геуләу менән тулды. 3. Биишева.
2. Көтөү булып китеп барған йәнлек, ҡош-ҡорт төркөмө. □ Стая. Каҙкусе. ■ Ыласын да оса, кусте ҡыя, ҡанаттары талып бер төшә. «Юлай менән Салауат».
3. Тейәлеп, малын эйәртеп китеп барған халыҡ төркөмө. □ Группа, сообщество. • Кусәрем һынды тип, кустән ҡалма. Әйтем.
4. Йәйгелеккә күсеп килеп йәшәгән урын; йәйләү. □ Летовка. ■ Унан, уйын-көлкө, көрәш-бәйге һурелеп, туй шауы кәмеп, йәш-елкенсәк уҙ кустәренә таралышып бөткәс, тирә-яҡтың ҡарт-ҡороһон йыйҙы ла нуғай әмиренең улы Котлояр мырҙаны ҡунаҡҡа алды. Ә. Хәкимов. Ул замандарса бейҙең халыҡ кускә .. Урал буйҙарына китә торғайны. С. Кулибай.
5. кусм. Ойошҡан халыҡ. □ Народ. ■ Ил кусенә яу килгәндә ни йәне менән, [Кинйә] иптәштәрен ташлап китһен. Ғ. Ибраһимов. Әгәр яуҙа өҫтөн сыҡһа, Дәурән Юлыш кусен юҡ итәсәк. Ә. Хәкимов.
КҮС II [рус.] (Р: куча; И.: heap; T: yığın) и. һөйл.
Күмер өсөн үртәргә һалынған ағас өйөмө. □ Куча. Кус яна башлаған.
КҮС АЙЫРЫУ (күс айыр-) (Р: отроиться; И.: (begin to) hive / swarm; T.: oğullanmak) ҡ.
Умартанан йәш күс айырылып сығыуы.
□ Отроиться. Кус айырыу осоро.
КҮСЕМЛЕ ҠЫЛЫМ (Р: переходный глагол; И.: transitive verb; T: geçişli fiil) и. гром.
Мәғәнәһе билдәле бер объектҡа төбәлгән, билдәле һәм билдәһеҙ төшөм килеш менән идара иткән ҡылым (мәҫәлән, уҡытыу, кейендереу). □ Переходный глагол.
КҮСЕМЛЕ МИЛЕК (милеге) (Р: движимость; И.: movables; T: menkule) и. юр.
Күсемле, күсә торған милек. □ Движимость; движимое имущество. Кусемле милек һатыу.
КҮСЕМҺЕҘ ҠЫЛЫМ (Р: непереходный глагол; И.: intransitive verb; T.: geçişsiz fiil) и. грам.
Объектҡа ҡарата бер ниндәй ҙә мөнәсәбәт белдермәгән, үҙенән һуң килгән тултырыусының төшөм килештә тороуын талап итмәгән ҡылым (мәҫәлән, атлау, көлөу).
□ Непереходный глагол.
КҮСЕМҺЕҘ МИЛЕК (Р: недвижимость; И.: immovables; T.: emlak) и. юр.
Күсмәй торған милек. □ Недвижимость. Кусемһеҙ милек һатып алыу.
КҮСЕНДЕРЕҮ (күсендер-) ҡ. йөкм. ҡар. күсереү 2. понуд. от күсереү 2. Ауылға кусендереу. Каланан кусендерҙе.
КҮСЕНЕП ЙӨРӨҮ (күсенеп йөрө-) (Р: переселяться; И.: migrate; T.: göçmek) ҡ.
Бер урындан икенсе урынға күсеп йөрөү.
□ Переселяться, переезжать с одного места на другое. Кусенеп йөрөу рәхәт тугел.
КҮСЕНЕП КИТЕҮ (күсенеп кит-) (Р: переехать; И.: migrate; T.: taşınmak) ҡ.
Йәшәү урынын ҡалдырып, ҡайҙалыр бөтөнләйгә күсеү. □ Переехать. Ереккән ерҙән кусенеп китеу. Ауылдан ҡалаға кусенеп китеу. ■ [Фатима]утыҙ йыл буйына димләп тә ирен ҡалаға кусенеп китергә кундерә алмағас, исмаһам, балам был йәһәннәмдән ҡотолһон тип, Мәрйәмде гимназияға бирергә булды. Ғ. Ибраһимов.
858
итмәгәндәр. «Алпамыша». Курәһең, Юлдаш алдында ауылды иҫкә төшөрөу уға [Кыҙы-расҡа]еңел тугел ине. 3. Биишева.
КҮРӘШ (Р.: близорукий; И.: shortsighted; T.: uzakgörmez) с.
Күҙе алыҫтан күрмәй, яҡындан ғына күреүгә һәләтле. □ Близорукий. Курәш кеше. Куҙең курмәйме, курәш? ■ Самат Сафарович ҡыҙарынды, куҙлеген сисеп, курәш куҙҙәре менән баш врачҡа тоғро ҡараштар ташланы. Д. Бүләков.
КҮРӘШЛЕК (күрәшлеге) (Р.: близорукость; И.: shortsightedness; T.: uzakgörmezlik) и.
Күҙҙең алыҫтан насар күреүе. □ Близорукость. Курәшлекте дауалау. Курәшлеккә операция яһау.
КҮС I (Р: рой; И.: swarm of bees; T.: oğul) и.
1. Бал ҡортоноң бер инә эргәһендәге ғаиләһе. □ Рой; пчелиная семья. Ҙур кус. Бала кус. Кус осоу. Кус йыйнау. ■ Мәктәп эсе тонсоғоп барған умарта кусен хәтерләткән тоноҡ бер геуләу менән тулды. 3. Биишева.
2. Көтөү булып китеп барған йәнлек, ҡош-ҡорт төркөмө. □ Стая. Каҙкусе. ■ Ыласын да оса, кусте ҡыя, ҡанаттары талып бер төшә. «Юлай менән Салауат».
3. Тейәлеп, малын эйәртеп китеп барған халыҡ төркөмө. □ Группа, сообщество. • Кусәрем һынды тип, кустән ҡалма. Әйтем.
4. Йәйгелеккә күсеп килеп йәшәгән урын; йәйләү. □ Летовка. ■ Унан, уйын-көлкө, көрәш-бәйге һурелеп, туй шауы кәмеп, йәш-елкенсәк уҙ кустәренә таралышып бөткәс, тирә-яҡтың ҡарт-ҡороһон йыйҙы ла нуғай әмиренең улы Котлояр мырҙаны ҡунаҡҡа алды. Ә. Хәкимов. Ул замандарса бейҙең халыҡ кускә .. Урал буйҙарына китә торғайны. С. Кулибай.
5. кусм. Ойошҡан халыҡ. □ Народ. ■ Ил кусенә яу килгәндә ни йәне менән, [Кинйә] иптәштәрен ташлап китһен. Ғ. Ибраһимов. Әгәр яуҙа өҫтөн сыҡһа, Дәурән Юлыш кусен юҡ итәсәк. Ә. Хәкимов.
КҮС II [рус.] (Р: куча; И.: heap; T: yığın) и. һөйл.
Күмер өсөн үртәргә һалынған ағас өйөмө. □ Куча. Кус яна башлаған.
КҮС АЙЫРЫУ (күс айыр-) (Р: отроиться; И.: (begin to) hive / swarm; T.: oğullanmak) ҡ.
Умартанан йәш күс айырылып сығыуы.
□ Отроиться. Кус айырыу осоро.
КҮСЕМЛЕ ҠЫЛЫМ (Р: переходный глагол; И.: transitive verb; T: geçişli fiil) и. гром.
Мәғәнәһе билдәле бер объектҡа төбәлгән, билдәле һәм билдәһеҙ төшөм килеш менән идара иткән ҡылым (мәҫәлән, уҡытыу, кейендереу). □ Переходный глагол.
КҮСЕМЛЕ МИЛЕК (милеге) (Р: движимость; И.: movables; T: menkule) и. юр.
Күсемле, күсә торған милек. □ Движимость; движимое имущество. Кусемле милек һатыу.
КҮСЕМҺЕҘ ҠЫЛЫМ (Р: непереходный глагол; И.: intransitive verb; T.: geçişsiz fiil) и. грам.
Объектҡа ҡарата бер ниндәй ҙә мөнәсәбәт белдермәгән, үҙенән һуң килгән тултырыусының төшөм килештә тороуын талап итмәгән ҡылым (мәҫәлән, атлау, көлөу).
□ Непереходный глагол.
КҮСЕМҺЕҘ МИЛЕК (Р: недвижимость; И.: immovables; T.: emlak) и. юр.
Күсмәй торған милек. □ Недвижимость. Кусемһеҙ милек һатып алыу.
КҮСЕНДЕРЕҮ (күсендер-) ҡ. йөкм. ҡар. күсереү 2. понуд. от күсереү 2. Ауылға кусендереу. Каланан кусендерҙе.
КҮСЕНЕП ЙӨРӨҮ (күсенеп йөрө-) (Р: переселяться; И.: migrate; T.: göçmek) ҡ.
Бер урындан икенсе урынға күсеп йөрөү.
□ Переселяться, переезжать с одного места на другое. Кусенеп йөрөу рәхәт тугел.
КҮСЕНЕП КИТЕҮ (күсенеп кит-) (Р: переехать; И.: migrate; T.: taşınmak) ҡ.
Йәшәү урынын ҡалдырып, ҡайҙалыр бөтөнләйгә күсеү. □ Переехать. Ереккән ерҙән кусенеп китеу. Ауылдан ҡалаға кусенеп китеу. ■ [Фатима]утыҙ йыл буйына димләп тә ирен ҡалаға кусенеп китергә кундерә алмағас, исмаһам, балам был йәһәннәмдән ҡотолһон тип, Мәрйәмде гимназияға бирергә булды. Ғ. Ибраһимов.
858