Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 138
Поиск по словарям
ҠАЛАУЛАУ
2. Ышыҡ яһау, ышыҡлау. □ Заслонять от ветра, перегораживать. Утты елдән ҡалау.
ҠАЛАУЛАУ (ҡалаула-) (Р.: огораживать что‘, И.: fence off; T.: çevirmek) ҡ.
Уратыу, ышыҡлау. □ Огораживать что. Ҡәберҙәрҙе элек таш менән ҡалаулағандар. Шишмә янын ҡалаулау.
ҠАЛА ХАЛҠЫ (Р.: горожане; И.: townsmen; T.: kentli) и.
Ҡалала йәшәүселәр. □ Горожане. Ҡала халҡының холоҡ-ғәҙәттәре.
ҠАЛА ЯНЫ (Р: пригород; И.: suburb; T.: dolay) и.
Ҡаланың тирә-яғы. □ Пригород. / Пригородный. Ҡала яны территорияһы. Ҡала яны тоҙолошо. ■ 3—12 майҙа Бойөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар һәм инвалидтар ҡала-ара, ҡала яны автобустары, йылға суднолары, тимер юл транспорты һәм самолёттарҙа бушлай йөрөй ала. «Йәшлек», 28 апрель 2010.
ҠАЛБЫР (Р: суетливый; И.: fussy; Т.: aceleci) с.
Ҡабаланып, өтәләнеп, еренә еткермәй эш-ләүсән. □ Суетливый, торопливый. Ҡалбыр кеше. • Ҡалбырҙың эше ялбыр. Әйтем.
ҠАЛБЫРАУ (ҡалбыра-) ҡ. ҡар. ҡалбырғау. Ҡалбырап төшөү.
ҠАЛБЫРҒАТЫУ (ҡалбырғат-) (Р. испугать, стращать; И.: trouble; T.: rahatsız etmek) ҡ.
Ҡурҡыу һалып ҡаушатыу, аптырандырыу. □ Испугать, стращать, приводить в недоумение. Баланы ҡалбырғатыу. Ҡалбырғатып ҡысҡырып ебәреү.
ҠАЛБЫРҒАУ (ҡалбырға-) (Р: беспокоиться; И.: worry; T.: telaşlanmak) ҡ.
Ҡурҡҡандан йәки ҡаушағандан тейешенсә эш итә алмай аптыраныу; албырғау. □ Беспокоиться, расстраиваться; теряться. Ҡурҡышынан ҡалбырғаны. Ҡапыл ҡалбырғап төштө.
ҠАЛБЫР-ҠОЛБОР (Р: подражание звуку, издаваемому при колебании; И.: sound imitative word; T.: tir tir) оҡш.
Ниҙеңдер тейер-теймәҫтән һелкенеп, ҡалтырап барғанын белдергән һүҙ. □ Подражание звуку, издаваемому при колебании, дрожи, трясении. Ҡалбыр-ҡолбор итеү. Япраҡтар ҡалбыр-ҡолбор һелкенә.
ҠАЛБЫРЛАТЫУ (ҡалбырлат-) (Р.: колебать; И.: sway; T.: silkelemek) ҡ.
Ҡалбор-ҡалбор иттереү; һелкендереү.
□ Колебать, трясти кого, что. Баҫҡысты ҡалбырлатма. Өҫтәлде ҡалбырлатыу.
ҠАЛБЫРЛАУ (ҡалбырла-) (Р: колебаться; И.: sway; T.: sakırdamak) ҡ.
1. Ҡалбыр-ҡалбыр итеү; һелкенеү.
□ Колебаться, трястись. Парта ҡалбырлай. ■ Хашим арҡанды биленән уратып бәйләп, икенсе осон шофёрға тотторҙо: «Ныҡ тот! Ҡалбырлама!» Т. Гарипова.
2. Өтәләнеп, ҡалбыр-ҡолбор ҡыланыу; өлтөрәү. □ Беспокоиться, суетиться. Ҡалбырлап төшөу. Ҡалбырлап тора. М Рауза көтөлмәгән яңылыҡ ишетеүҙән ҡаушап, ҡалбырлап китте. Т. Гарипова.
ҠАЛҒА и. ҡар. ҡәлғә. Таш ҡалға.
ҠАЛҒАЙ (Р.: наместник; И.: governorgeneral; T.: yardımcı) и. иҫк.
Түрәнең, рәсми хөкөм эйәһенең урындағы вәкиле. □ Наместник, полномочный представитель. Ҡалғай була алмаҫ.
ҠАЛҒАЛ р. диал. ҡар. айтай I. Бала ҡалғал тора, шунан имгәкләп китә.
ҠАЛҒАН I (Р: остальной; И.: other; Т.: öteki) с.
1. Бүтән, башҡа, икенсе. □ Остальной, прочий. М Бишеһенән береһен һайла, ҡалған дуртен йөрөтмә. Халыҡ йырынан. Бабай: «Ҡалған илле тәңкәһе өсөн янбашына мисәт һуғам», — ти. Әкиәттән.
2. Бынан һуңғы, артабанғы, киләсәктәге. □ Дальнейший, оставшийся. Ҡалған эш. Ҡалған ваҡыт. К Үткән генә ғүмер зая үтте, ҡалған ғүмер рәхәт уҙһа ине. Халыҡ йырынан.
3. Тотонғандан, файҙаланғандан, эшләнелгәндән, киткәндән тороп ҡалған, артҡан; ҡалдыҡ. □ Оставшийся. Ҡалған аш. Ҡалған бесән. Ҡалған туҡыма. ■ Тор, балам, —
138
2. Ышыҡ яһау, ышыҡлау. □ Заслонять от ветра, перегораживать. Утты елдән ҡалау.
ҠАЛАУЛАУ (ҡалаула-) (Р.: огораживать что‘, И.: fence off; T.: çevirmek) ҡ.
Уратыу, ышыҡлау. □ Огораживать что. Ҡәберҙәрҙе элек таш менән ҡалаулағандар. Шишмә янын ҡалаулау.
ҠАЛА ХАЛҠЫ (Р.: горожане; И.: townsmen; T.: kentli) и.
Ҡалала йәшәүселәр. □ Горожане. Ҡала халҡының холоҡ-ғәҙәттәре.
ҠАЛА ЯНЫ (Р: пригород; И.: suburb; T.: dolay) и.
Ҡаланың тирә-яғы. □ Пригород. / Пригородный. Ҡала яны территорияһы. Ҡала яны тоҙолошо. ■ 3—12 майҙа Бойөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар һәм инвалидтар ҡала-ара, ҡала яны автобустары, йылға суднолары, тимер юл транспорты һәм самолёттарҙа бушлай йөрөй ала. «Йәшлек», 28 апрель 2010.
ҠАЛБЫР (Р: суетливый; И.: fussy; Т.: aceleci) с.
Ҡабаланып, өтәләнеп, еренә еткермәй эш-ләүсән. □ Суетливый, торопливый. Ҡалбыр кеше. • Ҡалбырҙың эше ялбыр. Әйтем.
ҠАЛБЫРАУ (ҡалбыра-) ҡ. ҡар. ҡалбырғау. Ҡалбырап төшөү.
ҠАЛБЫРҒАТЫУ (ҡалбырғат-) (Р. испугать, стращать; И.: trouble; T.: rahatsız etmek) ҡ.
Ҡурҡыу һалып ҡаушатыу, аптырандырыу. □ Испугать, стращать, приводить в недоумение. Баланы ҡалбырғатыу. Ҡалбырғатып ҡысҡырып ебәреү.
ҠАЛБЫРҒАУ (ҡалбырға-) (Р: беспокоиться; И.: worry; T.: telaşlanmak) ҡ.
Ҡурҡҡандан йәки ҡаушағандан тейешенсә эш итә алмай аптыраныу; албырғау. □ Беспокоиться, расстраиваться; теряться. Ҡурҡышынан ҡалбырғаны. Ҡапыл ҡалбырғап төштө.
ҠАЛБЫР-ҠОЛБОР (Р: подражание звуку, издаваемому при колебании; И.: sound imitative word; T.: tir tir) оҡш.
Ниҙеңдер тейер-теймәҫтән һелкенеп, ҡалтырап барғанын белдергән һүҙ. □ Подражание звуку, издаваемому при колебании, дрожи, трясении. Ҡалбыр-ҡолбор итеү. Япраҡтар ҡалбыр-ҡолбор һелкенә.
ҠАЛБЫРЛАТЫУ (ҡалбырлат-) (Р.: колебать; И.: sway; T.: silkelemek) ҡ.
Ҡалбор-ҡалбор иттереү; һелкендереү.
□ Колебать, трясти кого, что. Баҫҡысты ҡалбырлатма. Өҫтәлде ҡалбырлатыу.
ҠАЛБЫРЛАУ (ҡалбырла-) (Р: колебаться; И.: sway; T.: sakırdamak) ҡ.
1. Ҡалбыр-ҡалбыр итеү; һелкенеү.
□ Колебаться, трястись. Парта ҡалбырлай. ■ Хашим арҡанды биленән уратып бәйләп, икенсе осон шофёрға тотторҙо: «Ныҡ тот! Ҡалбырлама!» Т. Гарипова.
2. Өтәләнеп, ҡалбыр-ҡолбор ҡыланыу; өлтөрәү. □ Беспокоиться, суетиться. Ҡалбырлап төшөу. Ҡалбырлап тора. М Рауза көтөлмәгән яңылыҡ ишетеүҙән ҡаушап, ҡалбырлап китте. Т. Гарипова.
ҠАЛҒА и. ҡар. ҡәлғә. Таш ҡалға.
ҠАЛҒАЙ (Р.: наместник; И.: governorgeneral; T.: yardımcı) и. иҫк.
Түрәнең, рәсми хөкөм эйәһенең урындағы вәкиле. □ Наместник, полномочный представитель. Ҡалғай була алмаҫ.
ҠАЛҒАЛ р. диал. ҡар. айтай I. Бала ҡалғал тора, шунан имгәкләп китә.
ҠАЛҒАН I (Р: остальной; И.: other; Т.: öteki) с.
1. Бүтән, башҡа, икенсе. □ Остальной, прочий. М Бишеһенән береһен һайла, ҡалған дуртен йөрөтмә. Халыҡ йырынан. Бабай: «Ҡалған илле тәңкәһе өсөн янбашына мисәт һуғам», — ти. Әкиәттән.
2. Бынан һуңғы, артабанғы, киләсәктәге. □ Дальнейший, оставшийся. Ҡалған эш. Ҡалған ваҡыт. К Үткән генә ғүмер зая үтте, ҡалған ғүмер рәхәт уҙһа ине. Халыҡ йырынан.
3. Тотонғандан, файҙаланғандан, эшләнелгәндән, киткәндән тороп ҡалған, артҡан; ҡалдыҡ. □ Оставшийся. Ҡалған аш. Ҡалған бесән. Ҡалған туҡыма. ■ Тор, балам, —
138