Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 194
Поиск по словарям
ҠАН СҮП
сирҙәренең сәбәптәре. Ҡан сирҙәре янаған хәүеф.
ҠАН СҮП (сүбе) (Р.: бельмо в начальной стадии; И.: (appearing) walleye; T.: karasu) и.
Күҙгә төшә торған ҡыҙыл ҡылау, ҡылауҙың тәүге стадияһы. □ Бельмо в начальной стадии. Ҡүҙенә ҡан сүбе төшкән. Күҙе ҡан сүп булған. Ҡан сүпте иҫкәртеү саралары.
ҠАН СЫҒАРЫУ I (ҡан сығар-) (Р.: пустить кровь; И.: bloodletting; T.: kan almak) ҡ.
Дауалау маҡсатында тамырҙан ҡан ағыҙыу. □ Пустить кровь. // Кровопускание. Ҡан сығарып дауалау. ■ Борон им-томсолар ҡан сығарып та имләгәндәр. Башҡорт мифологияһынан.
ҠАН СЫҒАРЫУ II (ҡан сығар-) (Р: жертвоприношение; И.: sacrifice; T.: kurban kesmek) ҡ. диал.
Ҡорбан салыу. □ Приносить жертву (резать жертвенное животное). // Жертвоприношение. Ҡан сығарыу көнө. Ҡан сығарырға тигән һарығыбыҙ бар.
ҠАНСЫҠ (ҡансығы) (Р: сука; И.: bitch; T.: kancık) и. диал.
Эт, бесәй һымаҡ йәнлектәрҙең инәһе; кәнтәй. □ Сука. Ҡансык көсөк. Ҡансыҡ аҫрау. Ҡансыҡ бесәй. Ҡансыктары көсөкләгән.
ҠАНСЫҠЛАУ (ҡансыҡла-) ҡ. диал. ҡар. ялағайланыу. Ҡансыҡлап йөрөү. Ҡансыклап һөйләшеү. Янында ҡансыҡлап тороу.
ҠАНСЫРА (Р: ёрш; И.: ruff; T.: hani balığı) и. зоол. диал.
Алабуғалар ғаиләһенә ҡараған, шырт ҡанатлы, ныҡ ҡылсыҡлы ваҡ йылға балығы; этеш. □ Ёрш (лат. Acerina сетиа). Ҡансы-ра тотоу. Ҡансыра эләктереү. Ҡансыра балығын таҙартыу.
ҠАНСЫРАҠЛАУ (ҡансыраҡла-) ҡ. диал. ҡар. ҡанһырау 1. Ҡансыраклаған йәрәхәт. Яраһы ҡансыраҡлап тора.
ҠАНТАМЫР (Р: волглый; И.: damp; Т.: yetişmiş) с. һөйл.
Өлгөргән, тулышҡан, етешкән. □ Волглый (о созревающих хлебах). Арыш ҡантамыр булған. Ашлыҡты ҡантамыр са
ғында урыуы еңел. ■ Арыш ҡантамыр саҡта икегә бүлеп урыу бик күп файҙа бирә. Ә. Вәли.
ҠАН ТАМЫРЫ (Р: кровеносный сосуд; И.: blood vessel; T.: damar) и.
Тәндәге ҡан йөрөй торған юл. □ Кровеносный сосуд. Ҡан тамырҙары системаһы. Ҡан тамырҙары сирҙәре. М Мейеләге ҡан әйләнеше боҙолоуы, ҡан тамырҙарының береһенең төйнәлеүе йәки өҙөлөүе медицинала инсульт тип йөрөтөлә. «Йәшлек», 12 июль 2007.
ҠАНТАР (Р: короткие поводья; И.: short reins; T: kantar) и.
Ҡыҫҡа теҙген. □ Короткие поводья. Ҡантарҙа тотоу. Ҡантарға ҡуйыу. Ҡантарын тарттырыу.
ҠАН ТАРАЛЫУ (ҡан тарал-) (Р: размяться; И.: stretch one’s limbs; T: kan dolaşımının artması) ҡ.
Тән яҙылыу. □ Размяться. Ҡан таралып китеү. М Бер аҙ йөрөштөрөп алайыҡ, ҡан таралырға яҡшы булыр. М. Тажи.
ҠАН ТАРАТЫУ (ҡан тарат-) (Р: активизировать кровообращение; И.: step up blood circulation; T: kan dolaşımını hızlandırmak) ҡ.
Ҡан хәрәкәтен әүҙемләштереү. □ Активизировать кровообращение. // Активизация кровообращения. Ҡан таратыу саралары. Ҡан таратыу өсөн күнегеүҙәр. Ҡан таратыу күнекмәләре эшләү. Ҡанды тарата торған махсус стимулятор кешенең күҙәнәктәрен кислород менән тәьмин итеүгә булышлыҡ итә.
ҠАН ТАРТЫУ (ҡан тарт-) (Р: притягивать (о кровных связях); И.: feel one’s kinship; T: kan çekmek) ҡ.
Бер-береңә туғанлыҡ ептәре аша бәйләнеү. □ Притягивать (о кровных связях), испытывать тягу, влечение, соотв. Кровь говорит в ком. • Йән тартмаһа ла, ҡан тарта. Әйтем.
ҠАНТАРЫУ (ҡантар-) (Р: привязать лошадь за поводья; И.: tie a horse by the reins; T.: atı bağlamak) ҡ.
194
сирҙәренең сәбәптәре. Ҡан сирҙәре янаған хәүеф.
ҠАН СҮП (сүбе) (Р.: бельмо в начальной стадии; И.: (appearing) walleye; T.: karasu) и.
Күҙгә төшә торған ҡыҙыл ҡылау, ҡылауҙың тәүге стадияһы. □ Бельмо в начальной стадии. Ҡүҙенә ҡан сүбе төшкән. Күҙе ҡан сүп булған. Ҡан сүпте иҫкәртеү саралары.
ҠАН СЫҒАРЫУ I (ҡан сығар-) (Р.: пустить кровь; И.: bloodletting; T.: kan almak) ҡ.
Дауалау маҡсатында тамырҙан ҡан ағыҙыу. □ Пустить кровь. // Кровопускание. Ҡан сығарып дауалау. ■ Борон им-томсолар ҡан сығарып та имләгәндәр. Башҡорт мифологияһынан.
ҠАН СЫҒАРЫУ II (ҡан сығар-) (Р: жертвоприношение; И.: sacrifice; T.: kurban kesmek) ҡ. диал.
Ҡорбан салыу. □ Приносить жертву (резать жертвенное животное). // Жертвоприношение. Ҡан сығарыу көнө. Ҡан сығарырға тигән һарығыбыҙ бар.
ҠАНСЫҠ (ҡансығы) (Р: сука; И.: bitch; T.: kancık) и. диал.
Эт, бесәй һымаҡ йәнлектәрҙең инәһе; кәнтәй. □ Сука. Ҡансык көсөк. Ҡансыҡ аҫрау. Ҡансыҡ бесәй. Ҡансыктары көсөкләгән.
ҠАНСЫҠЛАУ (ҡансыҡла-) ҡ. диал. ҡар. ялағайланыу. Ҡансыҡлап йөрөү. Ҡансыклап һөйләшеү. Янында ҡансыҡлап тороу.
ҠАНСЫРА (Р: ёрш; И.: ruff; T.: hani balığı) и. зоол. диал.
Алабуғалар ғаиләһенә ҡараған, шырт ҡанатлы, ныҡ ҡылсыҡлы ваҡ йылға балығы; этеш. □ Ёрш (лат. Acerina сетиа). Ҡансы-ра тотоу. Ҡансыра эләктереү. Ҡансыра балығын таҙартыу.
ҠАНСЫРАҠЛАУ (ҡансыраҡла-) ҡ. диал. ҡар. ҡанһырау 1. Ҡансыраклаған йәрәхәт. Яраһы ҡансыраҡлап тора.
ҠАНТАМЫР (Р: волглый; И.: damp; Т.: yetişmiş) с. һөйл.
Өлгөргән, тулышҡан, етешкән. □ Волглый (о созревающих хлебах). Арыш ҡантамыр булған. Ашлыҡты ҡантамыр са
ғында урыуы еңел. ■ Арыш ҡантамыр саҡта икегә бүлеп урыу бик күп файҙа бирә. Ә. Вәли.
ҠАН ТАМЫРЫ (Р: кровеносный сосуд; И.: blood vessel; T.: damar) и.
Тәндәге ҡан йөрөй торған юл. □ Кровеносный сосуд. Ҡан тамырҙары системаһы. Ҡан тамырҙары сирҙәре. М Мейеләге ҡан әйләнеше боҙолоуы, ҡан тамырҙарының береһенең төйнәлеүе йәки өҙөлөүе медицинала инсульт тип йөрөтөлә. «Йәшлек», 12 июль 2007.
ҠАНТАР (Р: короткие поводья; И.: short reins; T: kantar) и.
Ҡыҫҡа теҙген. □ Короткие поводья. Ҡантарҙа тотоу. Ҡантарға ҡуйыу. Ҡантарын тарттырыу.
ҠАН ТАРАЛЫУ (ҡан тарал-) (Р: размяться; И.: stretch one’s limbs; T: kan dolaşımının artması) ҡ.
Тән яҙылыу. □ Размяться. Ҡан таралып китеү. М Бер аҙ йөрөштөрөп алайыҡ, ҡан таралырға яҡшы булыр. М. Тажи.
ҠАН ТАРАТЫУ (ҡан тарат-) (Р: активизировать кровообращение; И.: step up blood circulation; T: kan dolaşımını hızlandırmak) ҡ.
Ҡан хәрәкәтен әүҙемләштереү. □ Активизировать кровообращение. // Активизация кровообращения. Ҡан таратыу саралары. Ҡан таратыу өсөн күнегеүҙәр. Ҡан таратыу күнекмәләре эшләү. Ҡанды тарата торған махсус стимулятор кешенең күҙәнәктәрен кислород менән тәьмин итеүгә булышлыҡ итә.
ҠАН ТАРТЫУ (ҡан тарт-) (Р: притягивать (о кровных связях); И.: feel one’s kinship; T: kan çekmek) ҡ.
Бер-береңә туғанлыҡ ептәре аша бәйләнеү. □ Притягивать (о кровных связях), испытывать тягу, влечение, соотв. Кровь говорит в ком. • Йән тартмаһа ла, ҡан тарта. Әйтем.
ҠАНТАРЫУ (ҡантар-) (Р: привязать лошадь за поводья; И.: tie a horse by the reins; T.: atı bağlamak) ҡ.
194