Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 236
Поиск по словарям
ҠАРАБЕЙЕК
йылы яҡҡа осто. Ҡарабаш шаҡылдаҡ ҡыуаҡҡа килеп ҡунды. И [Карабаш шаҡылдаҡ] һирәк ҡыуаҡлы ҡоро асыҡ урындарҙа йәшәй.
Э. Ишбирҙин.
ҠАРАБЕЙЕК (ҡарабейеге) (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Түңгәүер ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Карабейек (название родового подразделения башкир). Карабейек аймағына ҡарау. Карабейек аймағы шәжәрәһе.
ҠАРА БИҘӘҮ (Р.: бесплодная женщина; И.: barren woman; T: kısır kadın) и.
Бала таба алмаған ҡатын. □ Бесплодная женщина. Ҡара биҙәу ҡатын. Ҡатыны ҡара биҙәу икән, балалары юҡ. Ҡара биҙәу булып ҡалды.
ҠАРА БИҘӘҮ ИМЕ (Р: заговор для лечения бесплодной женщины; И.: spell against infirtility; T.: kısır kadını büyü ile tedavi etme) u.
Бала таба алмаған ҡатынды дауалау име. □ Заговор для лечения бесплодной женщины. Ҡара биҙәу имен белеу. Ҡара биҙәу име менән дауалау. Ҡара биҙәу имен ҡулланыу.
ҠАРАБИЛҒАУ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Юрматы ҡәбиләһенең тәлтем ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Карабильгау (название родового подразделения башкир). Ҡарабилғау аймағы башҡорто. Ҡарабилғау аймағына ҡараған ауылдар. Ҡарабилғау аймағы шәжәрәһе.
ҠАРА БИЛСӘН (Р: бодяк полевой; И.: creeping thistle; T.: köygöçerten) и. бот.
Алһыу сәскә ата торған, сәнскәк япраҡлы бейек ҡый үләне. □ Бодяк полевой (лат. Cirsium arvense). Ҡара билсән уҫкән ялан. Ҡара билсән япрағы. Ҡара билсән сәскә атҡан.
ҠАРАБОҒАҠ ГАГАРА и. зоол. ҡар. ҡағарак. Карабоғаҡ гагара суҡышы. Ҡара-
боғаҡ гагара — кусмә ҡош. Карабоғаҡ гагаралар ҡанаттарын йыш-йыш елпеп осалар.
ҠАРАБОЙҘАЙ (Р: гречиха; И.: buckwheat; T: karabuğday) и. бот.
1. Аҡ, баллы сәскәле, өс ҡырланып торған көрән орлоҡло иген үҫемлеге. □ Гречиха, гречка, греча. / Гречневый (лат. Fagopyrum). Ҡарабойҙай балы. Ҡарабойҙай баҫыуы. Ҡарабойҙай сәсеу. Н Сәсһә, Ваһап, шул ауыл тирәһендәге баҫыуға «бутҡалыҡ» тигән булып, кеше ыңғайына бер сирек йә утыҙ аҙым тары, шул тиклем ук ҡарабойҙай сәсер ине. Ж. Кейекбаев.
2. Шул үҫемлектең аҙыҡҡа ҡулланылған орлоғо. □ Гречиха (зёрна этого растения). Ҡарабойҙай ярмаһын бурттереу. Ҡарабойҙай бутҡаһы.
ҠАРА БОРОС (Р: чёрный перец; И.: black pepper; T.: kara biber) и. бот.
1. Тәмләткес булараҡ ҡулланыла торған күп йыллыҡ үрмәле үҫемлек. □ Чёрный перец (лат. Piper nigrum). Ҡара борос уҫтереу. Ҡара борос япрағы.
2. Шул үҫемлектән эшләнгән тәмләткес.
□ Чёрный перец (пряность). Ашҡа ҡара борос һалыу. Ҡара борос тартыу. Төйөлгән ҡара борос. ■ Иҙелгән әсе ҡорот менән ҡатыштырып, ҡара борос һалып ебәргән был һимеҙ ит һурпаһы Юлдашҡа тағы ла тәмлерәк тойолдо. 3. Биишева. Аш артынан ҡорот иҙеп ҡатылған, ҡара борос һалынған һурпа бирелде. Б. Бикбай.
ҠАРА БОРСАҠ (борсағы) (Р: нут, бараний горох; И.: pea species; T: nohut) и. бот.
1. Оҙонса ҡыяҡ япраҡлы, аҡ сыбар сәскәле, оҙонсараҡ эре орлоҡло, бейек һабаҡлы үҫемлек; ноҡот борсағы. □ Нут, бараний горох (лат. Cicer arietinum). Ҡара борсаҡ сәсеу. Ҡара борсаҡ уҫтереу. Ҡара борсаҡ уҫкән баҫыу.
2. Шул үҫемлектең ашай торған борсағы.
□ Нут, бараний горох (плод). Ҡара борсаҡ — бик файҙалы ашамлыҡ. Ҡара борсаҡты ҡушып эшләу. Ҡара борсаҡ оно.
ҠАРА БӨРЛӨГӘН (Р: ежевика; И.: blackberry; T: böğürtlen) и. бот.
236
йылы яҡҡа осто. Ҡарабаш шаҡылдаҡ ҡыуаҡҡа килеп ҡунды. И [Карабаш шаҡылдаҡ] һирәк ҡыуаҡлы ҡоро асыҡ урындарҙа йәшәй.
Э. Ишбирҙин.
ҠАРАБЕЙЕК (ҡарабейеге) (Р.: название родового подразделения башкир; И.: name of Bashkir clanal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Түңгәүер ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Карабейек (название родового подразделения башкир). Карабейек аймағына ҡарау. Карабейек аймағы шәжәрәһе.
ҠАРА БИҘӘҮ (Р.: бесплодная женщина; И.: barren woman; T: kısır kadın) и.
Бала таба алмаған ҡатын. □ Бесплодная женщина. Ҡара биҙәу ҡатын. Ҡатыны ҡара биҙәу икән, балалары юҡ. Ҡара биҙәу булып ҡалды.
ҠАРА БИҘӘҮ ИМЕ (Р: заговор для лечения бесплодной женщины; И.: spell against infirtility; T.: kısır kadını büyü ile tedavi etme) u.
Бала таба алмаған ҡатынды дауалау име. □ Заговор для лечения бесплодной женщины. Ҡара биҙәу имен белеу. Ҡара биҙәу име менән дауалау. Ҡара биҙәу имен ҡулланыу.
ҠАРАБИЛҒАУ (Р: название родового подразделения башкир; И.: name of Bashkir clanal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Юрматы ҡәбиләһенең тәлтем ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Карабильгау (название родового подразделения башкир). Ҡарабилғау аймағы башҡорто. Ҡарабилғау аймағына ҡараған ауылдар. Ҡарабилғау аймағы шәжәрәһе.
ҠАРА БИЛСӘН (Р: бодяк полевой; И.: creeping thistle; T.: köygöçerten) и. бот.
Алһыу сәскә ата торған, сәнскәк япраҡлы бейек ҡый үләне. □ Бодяк полевой (лат. Cirsium arvense). Ҡара билсән уҫкән ялан. Ҡара билсән япрағы. Ҡара билсән сәскә атҡан.
ҠАРАБОҒАҠ ГАГАРА и. зоол. ҡар. ҡағарак. Карабоғаҡ гагара суҡышы. Ҡара-
боғаҡ гагара — кусмә ҡош. Карабоғаҡ гагаралар ҡанаттарын йыш-йыш елпеп осалар.
ҠАРАБОЙҘАЙ (Р: гречиха; И.: buckwheat; T: karabuğday) и. бот.
1. Аҡ, баллы сәскәле, өс ҡырланып торған көрән орлоҡло иген үҫемлеге. □ Гречиха, гречка, греча. / Гречневый (лат. Fagopyrum). Ҡарабойҙай балы. Ҡарабойҙай баҫыуы. Ҡарабойҙай сәсеу. Н Сәсһә, Ваһап, шул ауыл тирәһендәге баҫыуға «бутҡалыҡ» тигән булып, кеше ыңғайына бер сирек йә утыҙ аҙым тары, шул тиклем ук ҡарабойҙай сәсер ине. Ж. Кейекбаев.
2. Шул үҫемлектең аҙыҡҡа ҡулланылған орлоғо. □ Гречиха (зёрна этого растения). Ҡарабойҙай ярмаһын бурттереу. Ҡарабойҙай бутҡаһы.
ҠАРА БОРОС (Р: чёрный перец; И.: black pepper; T.: kara biber) и. бот.
1. Тәмләткес булараҡ ҡулланыла торған күп йыллыҡ үрмәле үҫемлек. □ Чёрный перец (лат. Piper nigrum). Ҡара борос уҫтереу. Ҡара борос япрағы.
2. Шул үҫемлектән эшләнгән тәмләткес.
□ Чёрный перец (пряность). Ашҡа ҡара борос һалыу. Ҡара борос тартыу. Төйөлгән ҡара борос. ■ Иҙелгән әсе ҡорот менән ҡатыштырып, ҡара борос һалып ебәргән был һимеҙ ит һурпаһы Юлдашҡа тағы ла тәмлерәк тойолдо. 3. Биишева. Аш артынан ҡорот иҙеп ҡатылған, ҡара борос һалынған һурпа бирелде. Б. Бикбай.
ҠАРА БОРСАҠ (борсағы) (Р: нут, бараний горох; И.: pea species; T: nohut) и. бот.
1. Оҙонса ҡыяҡ япраҡлы, аҡ сыбар сәскәле, оҙонсараҡ эре орлоҡло, бейек һабаҡлы үҫемлек; ноҡот борсағы. □ Нут, бараний горох (лат. Cicer arietinum). Ҡара борсаҡ сәсеу. Ҡара борсаҡ уҫтереу. Ҡара борсаҡ уҫкән баҫыу.
2. Шул үҫемлектең ашай торған борсағы.
□ Нут, бараний горох (плод). Ҡара борсаҡ — бик файҙалы ашамлыҡ. Ҡара борсаҡты ҡушып эшләу. Ҡара борсаҡ оно.
ҠАРА БӨРЛӨГӘН (Р: ежевика; И.: blackberry; T: böğürtlen) и. бот.
236