Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 307
Поиск по словарям
ҠАРШЫ БАРЫУ
Ә. Хәкимов. Егор Николаевич асыу менән тибеп ебәрһә лә, ҡаршы ел әлеге ҡамғаҡты аяҡ араһына йәнә ҡыуып индерҙе. 3. Ураҡсин
3. Ниндәйҙер бер эш-ҡылыҡҡа яуап рәүешендә башҡарылған. □ Встречный, ответный. Кунаҡҡа ҡаршы ҡунаҡ саҡырыу. Бүләккә ҡаршы бүләк. Хатҡа ҡаршы хат яҙыу. • Һыйға ҡаршы һый. Әйтем.
4. Ҡемгәлер йәки нимәгәлер ҡарата көрәш алып барған, дошман булған. □ Противостоящий; a-, анти-, противо-. Ҡаршы көрәш. Я һәр яҡ, тупты нығыраҡ һуғып, ҡаршы команданы ҡыҫырыҡларға тырыша. Н. Мусин.
5. Ҡемгәлер йәки нимәгәлер ҡарата кире мөнәсәбәтле. □ Противоположный. Ҡаршы кеше. Ҡаршы фекер. ■ Арынбаҫаров ҡаршы бер һүҙ ҙә әйтә алманы. Д. Бүләков.
ҠАРШЫ III (Р.: против; навстречу; И.: towards; T.: karşı) р.
1. Тотҡан йүнәлешкә кире йәки йүнәлешкә табан. □ Против, навстречу. Ҡаршы йөҙөү. Ҡаршы барыу. Ҡаршы атлау. Я һыбайлылар .. Нөгөш буйындағы оло юлға төшөп, беҙгә ҡарай сабып килә башланылар. Халыҡ йәнләнде, бала-саға ҡаршы йүгерҙе. Д. Бүләков.
2. Ҡемгә йәки нимәгәлер ҡарата кире. □ Против кого, чего. Ҡаршы көрәшеү. Ҡаршы өндәү. Ҡаршы эш алып барыу. Я Әмер бөтә ҡәлғә хеҙмәткәрҙәре алдында уҡылып, уға ҡаршы ялыу яҙыу мөмкин түгеллеге тураһында иҫкәрмә лә яһалды.
3. Ураҡсин. Малайҙың иманы камил: әсәһе насар кешеләргә ҡаршы көрәш башлаған. Н. Ғәйетбаев.
3. Кемгә йәки нимәгәлер ҡарата кире мөнәсәбәттә. □ Против, наперекор, вопреки. Ҡаршы әйтеү. Ҡаршы өндәшеү. Ҡаршы һөйләү. Ҡаршы эшләү. Ҡәғиҙәләргә ҡаршы эш итеү. Я Гөлсирәнең һүҙҙәре, үҙе лә һиҙмәҫтән, Лоҡманға ҡаршы булып сыҡты. И. Насыри.
♦ Хәйерсегә ел ҡаршы эш көтөлмәгән бер ҡаршылыҡҡа, тотҡарлыҡҡа осрағанда әйтелә. □ соотв. Мерзлой роже да метель
в глаза. Я Хәйерсегә ел ҡаршы тигәндәй, ҡойоп ямғыр яуа, ышыҡланыр урын юҡ. Ә. Хәкимов.
ҠАРШЫ IV (Р: на, под; И.: towards; Т: karşı) бәйл.
1. Эш-хәлдең ниндәйҙер миҙгел йәки ваҡиғанан алда булғанын белдерә. □ На, под (послелог с дат. п.). Төнгә ҡаршы килеп сығыу. Таңға ҡаршы йоҡлап китте.
2. Төбәү килештәге исемдәр, сифаттар менән килеп, әйтелгән фекергә ҡарата һөйләүсенең мөнәсәбәтен белдергән инеш һүҙбәйләнеш яһай. □ К (с сущ. и прилаг. в дат. п. образует вводные словосочетания). Үкенескә ҡаршы. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы. Я Бәхеткә ҡаршы, һыбайлылар оҙаҡ туҡтаманы. 3. Биишева.
ҠАРШЫ V с. диал. ҡар. кәрше 1.
• Ҡаршы ағасҡа ҡаты сөй. Мәҡәл.
ҠАРШЫ VI (Р: судорога; И.: cramp; Т: kramp) и. диал.
Көҙән йыйырыу, тартышыу. □ Судорога. / Судорожный. Аяҡты ҡаршы тотто. Ҡаршы һуғылғанмы әллә?
ҠАРШЫ VII с. диал. ҡар. ҡаты I, 1—4. Ҡаршы түмәр. Ҡаршы ағас. Ҡаршы тауар. Ҡаршы имән.
ҠАРШЫ АЛЫУ (ҡаршы ал-) (Р: встречать; И.: meet; T: karşılamak) ҡ.
1. Кемдеңдер йәки ниҙеңдер алдына, юлына сығыу; ҡаршылау. □ Встречать кого, что. // Встреча. Я Йола буйынса, мәртәбәле ҡунаҡтарҙы икмәк-тоҙ, яҡты йөҙ менән ҡаршы алдылар. «Көнгәк», 10 август 2012.
2. күсм. Кемде йәки ниҙелер ҡабул итеү, ҡаршылау. □ Воспринимать, встречать что. Яңылыҡты ҡаршы алыу. Яңы йылды ҡаршы алыу. Я Былкитаптыуҡыусыларҡушҡуллап ҡаршы аласаҡ. Р. Ниғмәти. [Гриша:] Әйҙә һөжүм итһендәр, мәйтәм, ә беҙ тейешенсә тоҙлап-борослап ҡаршы алырбыҙ. Туп менән мылтыҡҡа ҡаршы ни эшләй алырҙар тиһең. И. Ноғоманов.
ҠАРШЫ БАРЫУ (ҡаршы бар-) (Р: идти навстречу; И.: go to meet smb\ T: karşı çıkmak) ҡ.
307
Ә. Хәкимов. Егор Николаевич асыу менән тибеп ебәрһә лә, ҡаршы ел әлеге ҡамғаҡты аяҡ араһына йәнә ҡыуып индерҙе. 3. Ураҡсин
3. Ниндәйҙер бер эш-ҡылыҡҡа яуап рәүешендә башҡарылған. □ Встречный, ответный. Кунаҡҡа ҡаршы ҡунаҡ саҡырыу. Бүләккә ҡаршы бүләк. Хатҡа ҡаршы хат яҙыу. • Һыйға ҡаршы һый. Әйтем.
4. Ҡемгәлер йәки нимәгәлер ҡарата көрәш алып барған, дошман булған. □ Противостоящий; a-, анти-, противо-. Ҡаршы көрәш. Я һәр яҡ, тупты нығыраҡ һуғып, ҡаршы команданы ҡыҫырыҡларға тырыша. Н. Мусин.
5. Ҡемгәлер йәки нимәгәлер ҡарата кире мөнәсәбәтле. □ Противоположный. Ҡаршы кеше. Ҡаршы фекер. ■ Арынбаҫаров ҡаршы бер һүҙ ҙә әйтә алманы. Д. Бүләков.
ҠАРШЫ III (Р.: против; навстречу; И.: towards; T.: karşı) р.
1. Тотҡан йүнәлешкә кире йәки йүнәлешкә табан. □ Против, навстречу. Ҡаршы йөҙөү. Ҡаршы барыу. Ҡаршы атлау. Я һыбайлылар .. Нөгөш буйындағы оло юлға төшөп, беҙгә ҡарай сабып килә башланылар. Халыҡ йәнләнде, бала-саға ҡаршы йүгерҙе. Д. Бүләков.
2. Ҡемгә йәки нимәгәлер ҡарата кире. □ Против кого, чего. Ҡаршы көрәшеү. Ҡаршы өндәү. Ҡаршы эш алып барыу. Я Әмер бөтә ҡәлғә хеҙмәткәрҙәре алдында уҡылып, уға ҡаршы ялыу яҙыу мөмкин түгеллеге тураһында иҫкәрмә лә яһалды.
3. Ураҡсин. Малайҙың иманы камил: әсәһе насар кешеләргә ҡаршы көрәш башлаған. Н. Ғәйетбаев.
3. Кемгә йәки нимәгәлер ҡарата кире мөнәсәбәттә. □ Против, наперекор, вопреки. Ҡаршы әйтеү. Ҡаршы өндәшеү. Ҡаршы һөйләү. Ҡаршы эшләү. Ҡәғиҙәләргә ҡаршы эш итеү. Я Гөлсирәнең һүҙҙәре, үҙе лә һиҙмәҫтән, Лоҡманға ҡаршы булып сыҡты. И. Насыри.
♦ Хәйерсегә ел ҡаршы эш көтөлмәгән бер ҡаршылыҡҡа, тотҡарлыҡҡа осрағанда әйтелә. □ соотв. Мерзлой роже да метель
в глаза. Я Хәйерсегә ел ҡаршы тигәндәй, ҡойоп ямғыр яуа, ышыҡланыр урын юҡ. Ә. Хәкимов.
ҠАРШЫ IV (Р: на, под; И.: towards; Т: karşı) бәйл.
1. Эш-хәлдең ниндәйҙер миҙгел йәки ваҡиғанан алда булғанын белдерә. □ На, под (послелог с дат. п.). Төнгә ҡаршы килеп сығыу. Таңға ҡаршы йоҡлап китте.
2. Төбәү килештәге исемдәр, сифаттар менән килеп, әйтелгән фекергә ҡарата һөйләүсенең мөнәсәбәтен белдергән инеш һүҙбәйләнеш яһай. □ К (с сущ. и прилаг. в дат. п. образует вводные словосочетания). Үкенескә ҡаршы. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы. Я Бәхеткә ҡаршы, һыбайлылар оҙаҡ туҡтаманы. 3. Биишева.
ҠАРШЫ V с. диал. ҡар. кәрше 1.
• Ҡаршы ағасҡа ҡаты сөй. Мәҡәл.
ҠАРШЫ VI (Р: судорога; И.: cramp; Т: kramp) и. диал.
Көҙән йыйырыу, тартышыу. □ Судорога. / Судорожный. Аяҡты ҡаршы тотто. Ҡаршы һуғылғанмы әллә?
ҠАРШЫ VII с. диал. ҡар. ҡаты I, 1—4. Ҡаршы түмәр. Ҡаршы ағас. Ҡаршы тауар. Ҡаршы имән.
ҠАРШЫ АЛЫУ (ҡаршы ал-) (Р: встречать; И.: meet; T: karşılamak) ҡ.
1. Кемдеңдер йәки ниҙеңдер алдына, юлына сығыу; ҡаршылау. □ Встречать кого, что. // Встреча. Я Йола буйынса, мәртәбәле ҡунаҡтарҙы икмәк-тоҙ, яҡты йөҙ менән ҡаршы алдылар. «Көнгәк», 10 август 2012.
2. күсм. Кемде йәки ниҙелер ҡабул итеү, ҡаршылау. □ Воспринимать, встречать что. Яңылыҡты ҡаршы алыу. Яңы йылды ҡаршы алыу. Я Былкитаптыуҡыусыларҡушҡуллап ҡаршы аласаҡ. Р. Ниғмәти. [Гриша:] Әйҙә һөжүм итһендәр, мәйтәм, ә беҙ тейешенсә тоҙлап-борослап ҡаршы алырбыҙ. Туп менән мылтыҡҡа ҡаршы ни эшләй алырҙар тиһең. И. Ноғоманов.
ҠАРШЫ БАРЫУ (ҡаршы бар-) (Р: идти навстречу; И.: go to meet smb\ T: karşı çıkmak) ҡ.
307