Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 59
Поиск по словарям
ҠАБАЛАНЫШЫУ
ҠАБАҠ VII (ҡабағы) и. диал. ҡар. ҡауаҡ I, 1. Ҡабаҡты бөтөрөү. Ҡабаҡты дауалау. Баш ҡабағынан еҫле аҡ сәскә ҡулланыла.
ҠАБАҠ К ҮҘ (Р.: глаза с пухлыми веками; И.: eyes with puffy evelids; T: şiş gözler) и. диал.
Ҡабарынҡы ҡабаҡлы күҙ. □ Глаза с пухлыми веками. Ҡабаҡ күҙ, ҡыҙыл йөҙ, туҙған сәс ине ул.
ҠАБАҠЛАНЫУ (ҡабаҡлан-) (Р.: завязываться; И.: set; T.: tane bağlamak) ҡ.
Ҡабаҡҡа (П, 2) тумалыу, ҡабаҡлы булыу. □ Завязываться, образовываться (о завязи тыквы). Баҡсала ҡабаҡтар ҡабаҡлана. Ҡабаҡтың сәскәһе ҡойолған, ҡабаҡлана башлаған саҡ ине.
ҠАБАҠСЫ (Р.: кабатчик; И.: publican; Т.: birahaneci) и. иҫк.
Ҡабаҡ (IV) тотҡан кеше. □ Кабатчик. Ҡабаҡсыны саҡырыу. Ҡабаҡсынан алыу. Н Ниғмәтулла оҙаҡ уйланып торғандан һуң ҡабаҡсыға китте. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАН I (Р: торопливый; И.: hurried; T.: acele) с.
Етеҙлек, тиҙлек талап иткән; ашығып эш итеүсән. □ Торопливый, спешный, поспешный. Ҡабалан эш. Ҡабалан яуап. • Ҡабалан эшкә аҡыл кәрәкмәй. Мәҡәл. Ҡабаландың аты өҙлөгә, ялҡауҙың аты һөрлөгә. Әйтем.
ҠАБАЛАН II (Р: спешно; И.: hurriedly; T: ivedilikle) р.
Йәһәт, тиҙ, етеҙ, тиҙ генә. □ Спешно, торопливо, впопыхах, поспешно. Ҡабалан кейенеү. Ҡабалан атлау. Ҡабалан ашау. ■ [Ҡасьянов] ҡабалан ғына яҙған телеграммаһын ебәргәндән һуң да тыныслана алманы. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАНА-ҠАБАЛАНА (Р: спешно;
И.: in a hurry; T: acil) р.
Тиҙ генә, йәһәт. □ Спешно, торопливо. Ҡабалана-ҡабалана кейенеү. Ҡабалана-ҡабалана һөйләү. М Ишек алдында Зөлфиә менән һөйләшкән иренең тауышын ишетеп, Фәтхиә ҡабалана-ҡабалана оҙаҡ илауҙан шәмәргән күҙҙәрен һөрттө. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАНДЫРЫУ (ҡабаландыр-) (Р: торопить; И.: hurry; T: acele ettirmek) ҡ.
Тиҙ ҡуҙғалырға, йәһәт эшләргә өндәү; ашыҡтырыу. □ Торопить, поторапливать, подгонять. Балаларҙы ҡабаландырыу. Эште ҡабаландырыу. ■ Мәғфүрә уларҙы ҡабаландырһа ла, Хәмдиә менән Бәҙи ыжламанылар ҙа. Һ. Дәүләтшина. Егеттән алда барған Михаил уны [Хисмәтулланы] ҡабаландырҙы. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАН-ҠАРҺАЛАН (Р: спешно;
И.: in a hurry; T: ivedilikle) р.
Тиҙ-тиҙ, ашыҡ-бошоҡ. □ Спешно, торопливо, второпях, наспех. Ҡабалан-ҡарһалан ашау. ■ [Сәмиғ] будильник тауышына уянып, һикереп тора ла ҡабалан-ҡарһалан ҡырына, ауыҙын бешерә-бешерә эҫе сәй эсә, сумкаһына булка менән колбаса тығып эшенә йүгерә. Т. Ғиниәтуллин.
ҠАБАЛАНСЫҠ с. диал. ҡар. ашығыу-сан. Ҡабалансык кеше. Беҙҙең нәнәй бик ҡабалансыҡ кеше булған.
ҠАБАЛАНЫУ (ҡабалан-) (Р: спешить;
И.: hurry; T: acele etmek) ҡ.
Тиҙ-тиҙ йәһәтләп ҡуҙғалыу; ашығыу. □ Спешить, торопиться, поторапливаться. Автобусҡа ҡабаланыу. Эшкә ҡабаланыу. Ҡабаланып йөрөү. Н Айбулат, Мурзиндың был һүҙҙәренән һуң, ҡапыл ҡабалана башланы. Һ. Дәүләтшина. Яңылыш һүҙ ысҡындырып эште боҙоуҙан шикләнгән Сөләймән яуап ҡайтарырға ҡабаланманы. Я. Хамматов. • Ҡабаланған ҡабырғаһын һындырған. Әйтем.
ҠАБАЛАНЫШ (Р: наспех; И.: in a hurry; T: aceleyle) р. диал.
Ашыҡ-бошоҡ, ҡабаланып. □ Наспех. Ҡабаланыш эшләгән. Тары ҡабаланыш урылған, унда-бында тары көлтәһе күренә.
ҠАБАЛАНЫШЫУ (ҡабаланыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡабаланыу, взаимн. от ҡабаланыу. Ҡабаланышып кейенә башланылар. Ҡабаланышып сығып киттеләр. Ҡабаланышып китеп баралар.
59
ҠАБАҠ VII (ҡабағы) и. диал. ҡар. ҡауаҡ I, 1. Ҡабаҡты бөтөрөү. Ҡабаҡты дауалау. Баш ҡабағынан еҫле аҡ сәскә ҡулланыла.
ҠАБАҠ К ҮҘ (Р.: глаза с пухлыми веками; И.: eyes with puffy evelids; T: şiş gözler) и. диал.
Ҡабарынҡы ҡабаҡлы күҙ. □ Глаза с пухлыми веками. Ҡабаҡ күҙ, ҡыҙыл йөҙ, туҙған сәс ине ул.
ҠАБАҠЛАНЫУ (ҡабаҡлан-) (Р.: завязываться; И.: set; T.: tane bağlamak) ҡ.
Ҡабаҡҡа (П, 2) тумалыу, ҡабаҡлы булыу. □ Завязываться, образовываться (о завязи тыквы). Баҡсала ҡабаҡтар ҡабаҡлана. Ҡабаҡтың сәскәһе ҡойолған, ҡабаҡлана башлаған саҡ ине.
ҠАБАҠСЫ (Р.: кабатчик; И.: publican; Т.: birahaneci) и. иҫк.
Ҡабаҡ (IV) тотҡан кеше. □ Кабатчик. Ҡабаҡсыны саҡырыу. Ҡабаҡсынан алыу. Н Ниғмәтулла оҙаҡ уйланып торғандан һуң ҡабаҡсыға китте. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАН I (Р: торопливый; И.: hurried; T.: acele) с.
Етеҙлек, тиҙлек талап иткән; ашығып эш итеүсән. □ Торопливый, спешный, поспешный. Ҡабалан эш. Ҡабалан яуап. • Ҡабалан эшкә аҡыл кәрәкмәй. Мәҡәл. Ҡабаландың аты өҙлөгә, ялҡауҙың аты һөрлөгә. Әйтем.
ҠАБАЛАН II (Р: спешно; И.: hurriedly; T: ivedilikle) р.
Йәһәт, тиҙ, етеҙ, тиҙ генә. □ Спешно, торопливо, впопыхах, поспешно. Ҡабалан кейенеү. Ҡабалан атлау. Ҡабалан ашау. ■ [Ҡасьянов] ҡабалан ғына яҙған телеграммаһын ебәргәндән һуң да тыныслана алманы. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАНА-ҠАБАЛАНА (Р: спешно;
И.: in a hurry; T: acil) р.
Тиҙ генә, йәһәт. □ Спешно, торопливо. Ҡабалана-ҡабалана кейенеү. Ҡабалана-ҡабалана һөйләү. М Ишек алдында Зөлфиә менән һөйләшкән иренең тауышын ишетеп, Фәтхиә ҡабалана-ҡабалана оҙаҡ илауҙан шәмәргән күҙҙәрен һөрттө. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАНДЫРЫУ (ҡабаландыр-) (Р: торопить; И.: hurry; T: acele ettirmek) ҡ.
Тиҙ ҡуҙғалырға, йәһәт эшләргә өндәү; ашыҡтырыу. □ Торопить, поторапливать, подгонять. Балаларҙы ҡабаландырыу. Эште ҡабаландырыу. ■ Мәғфүрә уларҙы ҡабаландырһа ла, Хәмдиә менән Бәҙи ыжламанылар ҙа. Һ. Дәүләтшина. Егеттән алда барған Михаил уны [Хисмәтулланы] ҡабаландырҙы. Я. Хамматов.
ҠАБАЛАН-ҠАРҺАЛАН (Р: спешно;
И.: in a hurry; T: ivedilikle) р.
Тиҙ-тиҙ, ашыҡ-бошоҡ. □ Спешно, торопливо, второпях, наспех. Ҡабалан-ҡарһалан ашау. ■ [Сәмиғ] будильник тауышына уянып, һикереп тора ла ҡабалан-ҡарһалан ҡырына, ауыҙын бешерә-бешерә эҫе сәй эсә, сумкаһына булка менән колбаса тығып эшенә йүгерә. Т. Ғиниәтуллин.
ҠАБАЛАНСЫҠ с. диал. ҡар. ашығыу-сан. Ҡабалансык кеше. Беҙҙең нәнәй бик ҡабалансыҡ кеше булған.
ҠАБАЛАНЫУ (ҡабалан-) (Р: спешить;
И.: hurry; T: acele etmek) ҡ.
Тиҙ-тиҙ йәһәтләп ҡуҙғалыу; ашығыу. □ Спешить, торопиться, поторапливаться. Автобусҡа ҡабаланыу. Эшкә ҡабаланыу. Ҡабаланып йөрөү. Н Айбулат, Мурзиндың был һүҙҙәренән һуң, ҡапыл ҡабалана башланы. Һ. Дәүләтшина. Яңылыш һүҙ ысҡындырып эште боҙоуҙан шикләнгән Сөләймән яуап ҡайтарырға ҡабаланманы. Я. Хамматов. • Ҡабаланған ҡабырғаһын һындырған. Әйтем.
ҠАБАЛАНЫШ (Р: наспех; И.: in a hurry; T: aceleyle) р. диал.
Ашыҡ-бошоҡ, ҡабаланып. □ Наспех. Ҡабаланыш эшләгән. Тары ҡабаланыш урылған, унда-бында тары көлтәһе күренә.
ҠАБАЛАНЫШЫУ (ҡабаланыш-) ҡ. урт. ҡар. ҡабаланыу, взаимн. от ҡабаланыу. Ҡабаланышып кейенә башланылар. Ҡабаланышып сығып киттеләр. Ҡабаланышып китеп баралар.
59