Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 634
Поиск по словарям
ҠУШ ЕЛКӘ
ла, ҡайғырырға ла белмәне. «Таң», 21 июль 2009.
♦ <Иш янына> ҡуш {йәки ишкә ҡуш) булыу нимәгәлер өҫтәмә, ҡушымта булыу. □ Пара, чета. ■ Шулай әсәйемә иш янына ҡуш булып, эшкә китеп барғаныма һәр өйҙөң тәҙрәһенән һоҡланып ҡарайҙарҙыр кеуек. Н. Мусин. Наҡыҫ бесәнгә иш янына ҡуш булһын, тигән уйыбыҙ. Ә. Вахитов. Шунда Уҙаҡ ҡуян аҡылын иш янына ҡуш итеп, уҙ куңеленә хуш итеп, ҡолаҡтарын ҡарпайтҡан икән, шаулай, ти, урман шау менән, ғәскәр килгәндәй яу менән! «Уҙаҡ-Туҙаҡ — Балабәшнәк ярсығы».
ҠУШ ЕЛКӘ (Р.: утолщение на холке лошади от сдавливания хомутом; И.: thickening on a horse’s withers; T: atların hastalığı) u. диал.
Tap елкәлекле ҡамыт ҡыҫҡандан шешеп, ат елкәһенең ҡалынайыуы. □ Утолщение на холке лошади от сдавливания хомутом. Атыбыҙ ҡуш елкә булып ҡалды.
ҠУШ ЕМЕШ (Р.: соплодие; И.: compound fruit; T: sap) и. бот.
Ҡушылып (йәбешеп) үҫкән емеш. □ Соплодие. Ҡуш емеш сейә. Ҡуш емеш банан. Ҡуш емеш гранат.
ҠУШ ИТЕҮ (ҡуш ит-) ҡ. ҡар. ҡушлау.
ҠУШ ЙҮГЕРЕШ (Р.: молодёжная игра «Парный бег»; И.: running in pairs; T: gençler oyunu) и.
Йәштәр уйыны (ҡушлап етәкләшеп, бербер артлы баҫалар; башҡаларға арты менән боролоп, иң алда берәу тора — уны «әтәс» тиҙәр; алдағы пар ҡапыл ике яҡҡа айырылып ҡаса; «әтәс» шуларҙың береһен баҫтырып тота ла артҡа барып баҫа; тотолмай ҡалғаны «әтәс» була). □ Молодёжная игра «Парный бег» (игроки встают парами, впереди находится «петух», который должен поймать одного из пары). Ҡуш йугереш уйнау.
ҠУШКЕНДЕК (ҡушкендеге) (Р: двойной пупок; И.: kind of veterinary condition; T: tayların bir hastalığı) и. вет.
Кендек төбө ярыҡ булып тыуған йәки кендеге икәү булып тыуған ҡолон ауырыуы.
□ Двойной пупок (болезнь пупка жеребят). В Ҡолон ҡушкендек булһа, тарма еп менән тегәһең, уңала ла китә. «Башҡортостан ҡыҙы», № 2, 2010.
ҠУШКЕРПЕК (ҡушкерпеге) (Р: двойная ресница; И.: twin eyelid; T: çift kirpik) и. диал.
1. Бер төптән сыҡҡан ике керпек (ғәҙәттә, уны йолҡалар). □ Двойная ресница. Ҡушкерпек куҙҙе өйкәй.
2. Күҙ ҡабағы эсенә ҡарап үҫкән керпек.
□ Ложная ресница. Ҡуҙ ҡабағы эсенә ҡарап ҡушкерпек уҫкән.
ҠУШ КИЛЕҮ (ҡуш кил-) (Р: быть ровней; И.: be one’s pair; T: denk gelmek) ҡ.
Тиң булып, тап килеү; пар булыу. □ Быть ровней, парой. Улар бер-береһенә ҡуш килгән.
ҠУШКӨБӘК (ҡушкөбәге) (Р: двустволка; И.: double-barrelled gun; T: çifte) и.
Ике кәбәкле һунар мылтығы. □ Двустволка. ■ Тегеһе [Рәзил] иҫе китмәй генә аяҡтары аҫтынан брезент көплө ҡушкөбәк тартып сығарҙы. Д. Бүләков. [Юламан] ҡушкөбәктән аллы-артлы ике тапҡыр атты. Ф. Иҫәнғолов.
ҠУШ КҮРЕНЕҮ (ҡуш күрен-) (Р: двоиться в глазах; И.: appear double; T: çift görmek) ҡ.
Икәү булып күренеү. □ Двоиться в глазах. Ҡуҙгә ҡуш куренеу. • Ҡурҡҡанға ҡуш куренә. Мәҡәл.
ҠУШҠАҠ (ҡушҡағы) (Р: двугорбый верблюд; И.: Bactrian camel; T: iki hörgüçlü deve) и. зоол.
Үркәстәренең төбө бер булып, осо ғына икегә айырыла биреп торған дөйә. □ Двугорбый верблюд (с развилкой между верхушками горбов). Ҡушҡаҡ куреу. Ҡушҡаҡҡа аптырап ҡарап тороу.
634
ла, ҡайғырырға ла белмәне. «Таң», 21 июль 2009.
♦ <Иш янына> ҡуш {йәки ишкә ҡуш) булыу нимәгәлер өҫтәмә, ҡушымта булыу. □ Пара, чета. ■ Шулай әсәйемә иш янына ҡуш булып, эшкә китеп барғаныма һәр өйҙөң тәҙрәһенән һоҡланып ҡарайҙарҙыр кеуек. Н. Мусин. Наҡыҫ бесәнгә иш янына ҡуш булһын, тигән уйыбыҙ. Ә. Вахитов. Шунда Уҙаҡ ҡуян аҡылын иш янына ҡуш итеп, уҙ куңеленә хуш итеп, ҡолаҡтарын ҡарпайтҡан икән, шаулай, ти, урман шау менән, ғәскәр килгәндәй яу менән! «Уҙаҡ-Туҙаҡ — Балабәшнәк ярсығы».
ҠУШ ЕЛКӘ (Р.: утолщение на холке лошади от сдавливания хомутом; И.: thickening on a horse’s withers; T: atların hastalığı) u. диал.
Tap елкәлекле ҡамыт ҡыҫҡандан шешеп, ат елкәһенең ҡалынайыуы. □ Утолщение на холке лошади от сдавливания хомутом. Атыбыҙ ҡуш елкә булып ҡалды.
ҠУШ ЕМЕШ (Р.: соплодие; И.: compound fruit; T: sap) и. бот.
Ҡушылып (йәбешеп) үҫкән емеш. □ Соплодие. Ҡуш емеш сейә. Ҡуш емеш банан. Ҡуш емеш гранат.
ҠУШ ИТЕҮ (ҡуш ит-) ҡ. ҡар. ҡушлау.
ҠУШ ЙҮГЕРЕШ (Р.: молодёжная игра «Парный бег»; И.: running in pairs; T: gençler oyunu) и.
Йәштәр уйыны (ҡушлап етәкләшеп, бербер артлы баҫалар; башҡаларға арты менән боролоп, иң алда берәу тора — уны «әтәс» тиҙәр; алдағы пар ҡапыл ике яҡҡа айырылып ҡаса; «әтәс» шуларҙың береһен баҫтырып тота ла артҡа барып баҫа; тотолмай ҡалғаны «әтәс» була). □ Молодёжная игра «Парный бег» (игроки встают парами, впереди находится «петух», который должен поймать одного из пары). Ҡуш йугереш уйнау.
ҠУШКЕНДЕК (ҡушкендеге) (Р: двойной пупок; И.: kind of veterinary condition; T: tayların bir hastalığı) и. вет.
Кендек төбө ярыҡ булып тыуған йәки кендеге икәү булып тыуған ҡолон ауырыуы.
□ Двойной пупок (болезнь пупка жеребят). В Ҡолон ҡушкендек булһа, тарма еп менән тегәһең, уңала ла китә. «Башҡортостан ҡыҙы», № 2, 2010.
ҠУШКЕРПЕК (ҡушкерпеге) (Р: двойная ресница; И.: twin eyelid; T: çift kirpik) и. диал.
1. Бер төптән сыҡҡан ике керпек (ғәҙәттә, уны йолҡалар). □ Двойная ресница. Ҡушкерпек куҙҙе өйкәй.
2. Күҙ ҡабағы эсенә ҡарап үҫкән керпек.
□ Ложная ресница. Ҡуҙ ҡабағы эсенә ҡарап ҡушкерпек уҫкән.
ҠУШ КИЛЕҮ (ҡуш кил-) (Р: быть ровней; И.: be one’s pair; T: denk gelmek) ҡ.
Тиң булып, тап килеү; пар булыу. □ Быть ровней, парой. Улар бер-береһенә ҡуш килгән.
ҠУШКӨБӘК (ҡушкөбәге) (Р: двустволка; И.: double-barrelled gun; T: çifte) и.
Ике кәбәкле һунар мылтығы. □ Двустволка. ■ Тегеһе [Рәзил] иҫе китмәй генә аяҡтары аҫтынан брезент көплө ҡушкөбәк тартып сығарҙы. Д. Бүләков. [Юламан] ҡушкөбәктән аллы-артлы ике тапҡыр атты. Ф. Иҫәнғолов.
ҠУШ КҮРЕНЕҮ (ҡуш күрен-) (Р: двоиться в глазах; И.: appear double; T: çift görmek) ҡ.
Икәү булып күренеү. □ Двоиться в глазах. Ҡуҙгә ҡуш куренеу. • Ҡурҡҡанға ҡуш куренә. Мәҡәл.
ҠУШҠАҠ (ҡушҡағы) (Р: двугорбый верблюд; И.: Bactrian camel; T: iki hörgüçlü deve) и. зоол.
Үркәстәренең төбө бер булып, осо ғына икегә айырыла биреп торған дөйә. □ Двугорбый верблюд (с развилкой между верхушками горбов). Ҡушҡаҡ куреу. Ҡушҡаҡҡа аптырап ҡарап тороу.
634