Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 636
Поиск по словарям
ҠУШМА
ҠУШМА II (Р.: одна из боковых частей юрты; И.: detail of a jourt; T.: yurtanın bir tarafı) и. этн.
Кирәгәнең бер быуыны. □ Одна из боковых частей юрты (из тоненьких жердей). Ҡушмаларҙы muş генә ҡороп ултырттылар.
ҠУШМА III (Р: небольшой плот; И.: small raft; T.: küçük sal) и. диал.
Ике-өс бүрәнәнән торған бәләкәй һал, кәшмәк. □ Небольшой плот. ■ һалда биш ҡушма, ҡушма һайын икешәр кеше етә. Д. Бүләков.
ҠУШМА IV (Р: пристрой; И.: out-house; T.: ek yapı) и. диал.
Өйгә ҡушып һалынған төкәтмә. □ Пристрой. Ҡушма һала башлау.
ҠУШМА ДОКЛАД (Р: содоклад; И.: supplementary report; T.: ek rapor) и.
Төп докладҡа өҫтәп яһалған доклад; өҫтәмә доклад. □ Содоклад. Ҡушма доклад әҙерләу.
ҠУШМА ХӘБӘР (Р: составное сказуемое; И.: compound predicate; T.: bileşik yüklem) и. лингв.
Бер нисә һүҙ ярҙамында бирелгән хәбәр. □ Составное сказуемое. ■ Һөйләмдә эйә вазифаһын башҡарған предметтың, заттың эшен, хәлен, торошон, сифатын аңлатып, ике йәки бер нисә һуҙҙән килгән хәбәр ҡушма хәбәр тип атала. Ҡылымдарға төрлө ярҙамсы ҡылымдар эйәреп тә ҡушма хәбәр барлыҡҡа килә. Ғ. Сәйетбатталов.
ҠУШМА ҺӨЙЛӘМ (Р: сложное предложение; И.: compound sentence; T.: bileşik cümle) и. лингв.
Мәғәнә яғынан бер-береһенә тығыҙ бәйләнгән ике йәки бер нисә һөйләмдән төҙөлгән һөйләм. □ Сложное предложение. Теҙмә ҡушма һөйләм. Эйәртеуле ҡушма һөйләм. ■ Формаһы менән ябай һөйләмдәр менән тап килгән ике һөйләмдән йәки бер нисә киҫәктән торған, мәғәнәуи, төҙөлөшө һәм интонацион яҡтан берҙәм бөтөнлөк тәш
кил иткән һөйләм ҡушма һөйләм тип атала. Ғ. Сәйетбатталов.
ҠУШМА ҺҮҘ (Р: сложное слово; И.: compound; T: bileşik kelime) и. лингв.
Ике йәки бер нисә тамыр һүҙҙән яһалып, бер генә мәғәнә аңлатҡан һүҙҙәр ҡушылмаһы. □ Сложное слово. Ҡыҫҡартылған ҡушма һуҙ. ■ Ҡушма һуҙҙәр һуҙҙәрҙе ҡушыу, ҡабатлау, парлау юлы менән яһала. Һуҙҙәрҙе ҡыҫҡартыу юлы менән дә яһала ҡушма һуҙҙәр. В. Псәнчин.
ҠУШМА ЭЙӘ (Р: составное подлежащее; И.: compound subject; T.: bileşik özne) и. лингв.
Бер бөтөн һүҙбәйләнештәрҙән торған эйә.
□ Составное подлежащее. «Ҡул көсө етерлек тугел» һөйләмендә «ҡул көсө» — ҡушма эйә.
ҠУШМЫЛТЫҠ (ҡушмылтығы) (Р: двустволка; И.: double-barrelled gun; T: çifte) и. диал.
Ике кәбәкле һунар мылтығы; ҡушкөбәк.
□ Двустволка. Ҡушмылтык тотоп һунарға барыу.
ҠУШОРЛОҠ (ҡушорлоғо) (Р: двусемянка; И.: herb species; T: çift tohum) и. бот.
1. Ике орлоҡсанан торған орлоҡ (сатыр сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған уҫемлектәрҙә була). U Двусемянка. ■ Быуын-быуындан уратып сыҡҡан ваҡ япраҡлы, ойҡаш-ойҡаш аҡ, ал, һары сәскәле, йөнтәҫ ҡушорлоғо булған болон уләнеул бөрмәкәй. «Шоңҡар», № 9, 2011.
2. һөйл. Бойҙайҙың махсус төрө, борай. □ Особый вид пшеницы, полба.
ҠУШ ӨЙ (Р: пятистенный дом; И.: fivewalled house; T: iki odalı köy evi) и. диал.
1. Стена менән икегә бүленгән ауыл өйө.
□ Пятистенный дөм. Ҡуш өй һалыу.
2. Айырма ҡыйыҡлы, ҡуш стеналы ике өй. □ Двойня (жилище, объединяющее две избы под самостоятельными покрытиями). Ҡуш өйҙә йәшәу.
636
ҠУШМА II (Р.: одна из боковых частей юрты; И.: detail of a jourt; T.: yurtanın bir tarafı) и. этн.
Кирәгәнең бер быуыны. □ Одна из боковых частей юрты (из тоненьких жердей). Ҡушмаларҙы muş генә ҡороп ултырттылар.
ҠУШМА III (Р: небольшой плот; И.: small raft; T.: küçük sal) и. диал.
Ике-өс бүрәнәнән торған бәләкәй һал, кәшмәк. □ Небольшой плот. ■ һалда биш ҡушма, ҡушма һайын икешәр кеше етә. Д. Бүләков.
ҠУШМА IV (Р: пристрой; И.: out-house; T.: ek yapı) и. диал.
Өйгә ҡушып һалынған төкәтмә. □ Пристрой. Ҡушма һала башлау.
ҠУШМА ДОКЛАД (Р: содоклад; И.: supplementary report; T.: ek rapor) и.
Төп докладҡа өҫтәп яһалған доклад; өҫтәмә доклад. □ Содоклад. Ҡушма доклад әҙерләу.
ҠУШМА ХӘБӘР (Р: составное сказуемое; И.: compound predicate; T.: bileşik yüklem) и. лингв.
Бер нисә һүҙ ярҙамында бирелгән хәбәр. □ Составное сказуемое. ■ Һөйләмдә эйә вазифаһын башҡарған предметтың, заттың эшен, хәлен, торошон, сифатын аңлатып, ике йәки бер нисә һуҙҙән килгән хәбәр ҡушма хәбәр тип атала. Ҡылымдарға төрлө ярҙамсы ҡылымдар эйәреп тә ҡушма хәбәр барлыҡҡа килә. Ғ. Сәйетбатталов.
ҠУШМА ҺӨЙЛӘМ (Р: сложное предложение; И.: compound sentence; T.: bileşik cümle) и. лингв.
Мәғәнә яғынан бер-береһенә тығыҙ бәйләнгән ике йәки бер нисә һөйләмдән төҙөлгән һөйләм. □ Сложное предложение. Теҙмә ҡушма һөйләм. Эйәртеуле ҡушма һөйләм. ■ Формаһы менән ябай һөйләмдәр менән тап килгән ике һөйләмдән йәки бер нисә киҫәктән торған, мәғәнәуи, төҙөлөшө һәм интонацион яҡтан берҙәм бөтөнлөк тәш
кил иткән һөйләм ҡушма һөйләм тип атала. Ғ. Сәйетбатталов.
ҠУШМА ҺҮҘ (Р: сложное слово; И.: compound; T: bileşik kelime) и. лингв.
Ике йәки бер нисә тамыр һүҙҙән яһалып, бер генә мәғәнә аңлатҡан һүҙҙәр ҡушылмаһы. □ Сложное слово. Ҡыҫҡартылған ҡушма һуҙ. ■ Ҡушма һуҙҙәр һуҙҙәрҙе ҡушыу, ҡабатлау, парлау юлы менән яһала. Һуҙҙәрҙе ҡыҫҡартыу юлы менән дә яһала ҡушма һуҙҙәр. В. Псәнчин.
ҠУШМА ЭЙӘ (Р: составное подлежащее; И.: compound subject; T.: bileşik özne) и. лингв.
Бер бөтөн һүҙбәйләнештәрҙән торған эйә.
□ Составное подлежащее. «Ҡул көсө етерлек тугел» һөйләмендә «ҡул көсө» — ҡушма эйә.
ҠУШМЫЛТЫҠ (ҡушмылтығы) (Р: двустволка; И.: double-barrelled gun; T: çifte) и. диал.
Ике кәбәкле һунар мылтығы; ҡушкөбәк.
□ Двустволка. Ҡушмылтык тотоп һунарға барыу.
ҠУШОРЛОҠ (ҡушорлоғо) (Р: двусемянка; И.: herb species; T: çift tohum) и. бот.
1. Ике орлоҡсанан торған орлоҡ (сатыр сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған уҫемлектәрҙә була). U Двусемянка. ■ Быуын-быуындан уратып сыҡҡан ваҡ япраҡлы, ойҡаш-ойҡаш аҡ, ал, һары сәскәле, йөнтәҫ ҡушорлоғо булған болон уләнеул бөрмәкәй. «Шоңҡар», № 9, 2011.
2. һөйл. Бойҙайҙың махсус төрө, борай. □ Особый вид пшеницы, полба.
ҠУШ ӨЙ (Р: пятистенный дом; И.: fivewalled house; T: iki odalı köy evi) и. диал.
1. Стена менән икегә бүленгән ауыл өйө.
□ Пятистенный дөм. Ҡуш өй һалыу.
2. Айырма ҡыйыҡлы, ҡуш стеналы ике өй. □ Двойня (жилище, объединяющее две избы под самостоятельными покрытиями). Ҡуш өйҙә йәшәу.
636