Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 686
Поиск по словарям
ҠЫЖМЫРЛАШЫУ
мандың ҡыжмырлап ятҡанын хәбәр итте. Ә. Ихсан.
2. диал. ҡар. ҡымырйыу.
ҠЫЖМЫРЛАШЫУ (ҡыжмырлаш-) ҡ. урт. ҡар. ҡыжмырлау, взаимн. от ҡыжмырлау.
ҠЫЖРАУ (ҡыжра-) (Р.: намереваться; И.: intend; T.: niyetlenmek) ҡ. диал.
Нимәнелер эшләргә ашҡынып, ярһып тороу. □ Намереваться. Эшкә тотонорға ҡыж-рау. Сығыш яһарға ҡыжрап килдем.
ҠЫЖЫМШӘЛ (Р.: шёлковый платок с длинными кистями; И.: kind of silk kerchief; T.: ipek başörtüsü) и. диал.
Бөҙөрлө итеп һуғылған оҙон суҡлы ебәк шәл. □ Шёлковый платок с длинными кистями. Ҡыжымшәл ябыныу. Ҡыжымшәл буләк итеу.
ҠЫЖЫНЫУ (ҡыжын-) ҡ. диал.
1. ҡар. ҡыҙышыу 3. Ҡыжынып китеу.
2. ҡар. тызыныу. Ҡыжынып тора. һыйыр бағанаға ҡыжына.
ҠЫЖЫРАУ (ҡыжыра-) (Р: искать повод для придирки; И.: search a reason for nagging; T.: takılmak) ҡ. диал.
1. Бәйләнергә һылтау эҙләү. □ Искать повод для придирки. Ҡыжырап йөрөу.
2. Кешнәү. □ Ржать (о лошади). Айғыр ҡыжырай.
ҠЫЖЫРТЫНЫУ (ҡыжыртын ) (Р: позориться; И.: disgrace oneself; T.: rezil olmak) ҡ. диал.
Уңайһыҙ хәлгә ҡалыу, оятҡа ҡалыу. □ Позориться. Ҡыжыртынып ҡалыу.
ҠЫЗЛАУ (ҡызла-) ҡ. диал. ҡар. яйлау.
Ҡызлап ҡына атлау.
ҠЫЗНАУ (ҡызна-) (Р: перекисать; И.: turn too sour; T.: ekşimek) ҡ. диал.
Үтә ныҡ әсеү. □ Перекисать. Ҡатыҡ ҡыз-нап сыҡты.
ҠЫЗЫЙҒЫС и. зоол. диал. ҡар. ҡыҙғатау. Ҡызыйғыс аулау.
ҠЫЗЫЙЫҠ (ҡызыйығы) и. зоол. диал. ҡар. ҡыҙғатау. Ҡызыйыҡ тауышы. Ҡызыйыҡ ояһы.
ҠЫЗЫҠ (ҡыҙығы) и. диал. ҡар. көйөк I.
Ҡызыҡ еҫе сыға.
ҠЫЗЫҠТАУ (ҡыҙыҡта-) ҡ. диал.
1. ҡар. ҡотортоу. ■ Баланы ҡызыҡтау. Куп ҡызыҡтаның инде һин мине, әйҙә, һинеңсә булһын. Экспедиция материалдарынан.
2. ҡар. үсектереү. Ҡайным гел баланы ҡызыҡтаны.
ҠЫЗЫЛАЯҠ (ҡыҙылаяғы) и. бот. диал. ҡар. ҡына гөлө. Ҡызылаяк уҫтереу.
ҠЫҘЫРТЫУ (ҡыҙырт-) (Р: подстерегать; И.: waylay; T.: gözetlemek) ҡ. диал.
1. Һағалау, аңдыу. □ Подстерегать. М Нимә ҡыҙыртып йөрөйһөң мындо? Экспедиция материалдарынан.
2. Сәбәп эҙләү. □ Искать причину. М Баяғынан бирле ҡыҙырта. Экспедиция материалдарынан.
3. Аҫтыртын ҡотортоу. □ Подстрекать исподтишка. Ҡаршы ҡыҙыртыу.
ҠЫЗЫРЫҠЛАУ (ҡызырыҡла-) (Р: намереваться что-то сделать; И.: mean to do smth; T.: niyetlenmek) ҡ.
1. Нимәлер ҡылырға йәтешләү. □ Намереваться что-то сделать. Ҡызырыҡлап йөрөу.
2. диал. ҡар. ҡызыҡлау. ü Булатов быны ысынлап та ҡызырыҡлай башлай. Р. Солтангәрәев.
ҠЫЙ I (Р: мусор; И.: garbage; T.: çöp) и.
1. Нимәнелер таҙалағандан һуң ҡалған кәрәкһеҙ йәки ташландыҡ ваҡ-төйәк нәмә; сүп-сар. □ Мусор, сор. Ихатаны ҡыйҙан таҙартыу. Ярма ҡыйы. М Яңы ойоштороласаҡ бригадалар утын әҙерләп кенә ҡалмай бит, диләнкәләрҙе ҡыйҙан да таҙарталар, юл көрәйҙәр, тимәк, бурәнә ҡырҡыусыларҙы ваҡ-төйәк эштәр менән булышыуҙан ҡотҡарып, уларға туранан-тура ярҙам курһә-тәләр. Н. Мусин. Уның [өйҙөң]ерме, таҡтамы икәнлеге беленмәгән иҙәнендә, нисә көн
686
мандың ҡыжмырлап ятҡанын хәбәр итте. Ә. Ихсан.
2. диал. ҡар. ҡымырйыу.
ҠЫЖМЫРЛАШЫУ (ҡыжмырлаш-) ҡ. урт. ҡар. ҡыжмырлау, взаимн. от ҡыжмырлау.
ҠЫЖРАУ (ҡыжра-) (Р.: намереваться; И.: intend; T.: niyetlenmek) ҡ. диал.
Нимәнелер эшләргә ашҡынып, ярһып тороу. □ Намереваться. Эшкә тотонорға ҡыж-рау. Сығыш яһарға ҡыжрап килдем.
ҠЫЖЫМШӘЛ (Р.: шёлковый платок с длинными кистями; И.: kind of silk kerchief; T.: ipek başörtüsü) и. диал.
Бөҙөрлө итеп һуғылған оҙон суҡлы ебәк шәл. □ Шёлковый платок с длинными кистями. Ҡыжымшәл ябыныу. Ҡыжымшәл буләк итеу.
ҠЫЖЫНЫУ (ҡыжын-) ҡ. диал.
1. ҡар. ҡыҙышыу 3. Ҡыжынып китеу.
2. ҡар. тызыныу. Ҡыжынып тора. һыйыр бағанаға ҡыжына.
ҠЫЖЫРАУ (ҡыжыра-) (Р: искать повод для придирки; И.: search a reason for nagging; T.: takılmak) ҡ. диал.
1. Бәйләнергә һылтау эҙләү. □ Искать повод для придирки. Ҡыжырап йөрөу.
2. Кешнәү. □ Ржать (о лошади). Айғыр ҡыжырай.
ҠЫЖЫРТЫНЫУ (ҡыжыртын ) (Р: позориться; И.: disgrace oneself; T.: rezil olmak) ҡ. диал.
Уңайһыҙ хәлгә ҡалыу, оятҡа ҡалыу. □ Позориться. Ҡыжыртынып ҡалыу.
ҠЫЗЛАУ (ҡызла-) ҡ. диал. ҡар. яйлау.
Ҡызлап ҡына атлау.
ҠЫЗНАУ (ҡызна-) (Р: перекисать; И.: turn too sour; T.: ekşimek) ҡ. диал.
Үтә ныҡ әсеү. □ Перекисать. Ҡатыҡ ҡыз-нап сыҡты.
ҠЫЗЫЙҒЫС и. зоол. диал. ҡар. ҡыҙғатау. Ҡызыйғыс аулау.
ҠЫЗЫЙЫҠ (ҡызыйығы) и. зоол. диал. ҡар. ҡыҙғатау. Ҡызыйыҡ тауышы. Ҡызыйыҡ ояһы.
ҠЫЗЫҠ (ҡыҙығы) и. диал. ҡар. көйөк I.
Ҡызыҡ еҫе сыға.
ҠЫЗЫҠТАУ (ҡыҙыҡта-) ҡ. диал.
1. ҡар. ҡотортоу. ■ Баланы ҡызыҡтау. Куп ҡызыҡтаның инде һин мине, әйҙә, һинеңсә булһын. Экспедиция материалдарынан.
2. ҡар. үсектереү. Ҡайным гел баланы ҡызыҡтаны.
ҠЫЗЫЛАЯҠ (ҡыҙылаяғы) и. бот. диал. ҡар. ҡына гөлө. Ҡызылаяк уҫтереу.
ҠЫҘЫРТЫУ (ҡыҙырт-) (Р: подстерегать; И.: waylay; T.: gözetlemek) ҡ. диал.
1. Һағалау, аңдыу. □ Подстерегать. М Нимә ҡыҙыртып йөрөйһөң мындо? Экспедиция материалдарынан.
2. Сәбәп эҙләү. □ Искать причину. М Баяғынан бирле ҡыҙырта. Экспедиция материалдарынан.
3. Аҫтыртын ҡотортоу. □ Подстрекать исподтишка. Ҡаршы ҡыҙыртыу.
ҠЫЗЫРЫҠЛАУ (ҡызырыҡла-) (Р: намереваться что-то сделать; И.: mean to do smth; T.: niyetlenmek) ҡ.
1. Нимәлер ҡылырға йәтешләү. □ Намереваться что-то сделать. Ҡызырыҡлап йөрөу.
2. диал. ҡар. ҡызыҡлау. ü Булатов быны ысынлап та ҡызырыҡлай башлай. Р. Солтангәрәев.
ҠЫЙ I (Р: мусор; И.: garbage; T.: çöp) и.
1. Нимәнелер таҙалағандан һуң ҡалған кәрәкһеҙ йәки ташландыҡ ваҡ-төйәк нәмә; сүп-сар. □ Мусор, сор. Ихатаны ҡыйҙан таҙартыу. Ярма ҡыйы. М Яңы ойоштороласаҡ бригадалар утын әҙерләп кенә ҡалмай бит, диләнкәләрҙе ҡыйҙан да таҙарталар, юл көрәйҙәр, тимәк, бурәнә ҡырҡыусыларҙы ваҡ-төйәк эштәр менән булышыуҙан ҡотҡарып, уларға туранан-тура ярҙам курһә-тәләр. Н. Мусин. Уның [өйҙөң]ерме, таҡтамы икәнлеге беленмәгән иҙәнендә, нисә көн
686