Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 81
Поиск по словарям
ҠАҘАҠСЫ
тишеу. Оҫта эш ҡоралдарын, йәғни балта, бысҡы, бырау, ҡаҙаҡ бырауын йыйып ҡуйҙы.
ҠАҘАҠ ҠАҒЫУ (ҡаҙаҡ ҡаҡ-) (Р.: прибить гвоздь; И.: nail; T.: çivi kakmak) ҡ.
1. Ҡаҙаҡ менән беркетеү, ҡаҙаҡлау. □ Прибить гвоздь. Стенаға ҡаҙаҡ ҡағыу. Таҫтамал элергә ҡаҙаҡ ҡаҡтым.
2. миф. Теләк теләп, ҡаҙаҡ ҡағыу йолаһы. □ Ритуальное прибивание гвоздей. ■ Борон ой һалғанда дурт мөйөшөнә ҡаҙаҡ ҡаҡҡандар, өй тыныслығы өсөн. Ф. Хисамитдинова.
ҠАҘАҠЛАНЫУ (ҡаҙаҡлан-) ҡ. төш. ҡар. ҡаҙаҡлау, страд, от ҡаҙаҡлау. Ҡаҙаҡланған ишек. ■ Нисәмә өй тәҙрәләренә арҡыры таҡталар ҡаҙаҡланды. М. Ғиләжев.
♦ Ҡаҙаҡланған кеүек ҡатып ҡалыу. □ Словно пригвождённый. Ҡаҙаҡланған кеуек баҫып тора. Ҡаҙаҡланған кеуек аптырап ҡалды.
ҠАҘАҠЛАП (Р: по фунту; И.: by the pound; T.: libre ile) p.
Ҡаҙаҡ менән үлсәп. □ По фунту. Ҡаҙаҡлап һатыу. Ҡаҙаҡлап булеу. Ҡаҙаҡлап май улсәу.
Ҡ АҘ АҠ ЛАТТЫРЫУ (ҡаҙаҡлаттыр-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡаҙаҡлау, понуд. от ҡаҙаҡлау. Тәҙрәләрҙе ҡаҙаҡлаттырыу. Буш өйҙәрҙең ишек, тәҙрәләрен ҡаҙаҡлаттырҙы.
ҠАҘАҠЛАТЫУ (ҡаҙаҡлат-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡаҙаҡлау, понуд. от ҡаҙаҡлау. Ишекте ҡаҙаҡлатып ҡуйыу. Йот йылында ғаиләһе менән ҡырылғандарҙың ишек, тәҙрәләрен ҡаҙаҡлатып ҡуйҙылар.
ҠАҘАҠЛАУ (ҡаҙаҡла-) (Р: вколачивать; И.: peg in; T.: kakmak) ҡ.
Ҡаҙаҡ ҡағып нығытыу, беркетеү. □ Вколачивать, вбивать гвоздь, прибивать, приколачивать, заколачивать, забивать гвоздём. Ҡаҙаҡлап алыу. Ҡаҙаҡлап бөтөу. Иғлан ҡаҙаҡлау. Тәҙрә ҡаҙаҡлау. Я Иҫтәлектәр мине һис ебәрмәй, аяҡтарҙы, гуйә, ҡаҙаҡлай. Т. Йосопов.
ҠАҘАҠЛАШЫУ I (ҡаҙаҡлаш-) ҡ. урт. ҡар. ҡаҙаҡлау, взаимн. от ҡаҙаҡлау. Ҡустым миңә ҡойма ҡаҙаҡлаша.
ҠАҘАҠЛАШЫУ II (ҡаҙаҡлаш-) (Р: сделаться казахом (ассимилироваться в составе казахов); И.: turn into a Kazakh; T: kazak olmak) ҡ.
Теле менән ҡаҙаҡҡа әйләнеү. □ Сделаться казахом (ассимилироваться в составе казахов). Я Ҡаҙағстанда элек ауылдарҙа башҡорттар йәшәгән. Улар әле лә бар, әммә ҡаҙаҡлашып бөткән. «Башҡортостан», 4 август 2011.
ҠАҘАҠЛЫ I (Р.: прибитый гвоздём; И.: nailed up, fixed by nails; T: çivilenmiş) c.
Ҡаҙау ҡағып нығытыулы, беркетеү-ле. □ Прибитый гвоздём, забитый гвоздями, на гвоздях. Ҡаҙаҡлы ишек. Ҡаҙаҡлы йәшник.
ҠАҘАҠЛЫ II (Р: фунтовый; И.: sold by the pound; T: libreli) с.
Ҡаҙаҡ (II) менән үлсәп һатыла торған. □ Фунтовый, развешанный по фунтам. Ҡаҙаҡлы сәй. Ҡаҙаҡлы май.
ҠАҘАҠ ОҪТАХАНАҺЫ и. ҡар. ҡаҙаҡ яһау оҫтаханаһы. Ҡаҙаҡ оҫтаханаһына инеу.
ҠАҘАҠСА (Р: по-казахски; И.: in Kazakh; T: Kazakça) р.
1. Ҡаҙаҡ телендә. □ По-казахски. Ҡаҙаҡса уҡыу. Ҡаҙаҡса һөйләу. Ҡаҙаҡса һөй-ләшеу. Я Ҡуп тә утмәй башына аҡ урамал ҡаплаған ҡаҡса кәуҙәле, йөҙө көнгә ҡара янған әбей килеп сыҡты. Насир ҡаҙаҡса һөрәнләне.
3. Ураҡсин.
2. Ҡаҙаҡтарға хас, ҡаҙаҡтар кеүек. □ По-казахски, свойственно казахам. Ҡаҙаҡса кейенеу. Я [Егет] ҡаҙаҡса эйелә-эйелә рәхмәтен белдерҙе лә өйрәткән яҡҡа юлланды. М. Ғиләжев. Алтынбай уның [На-сирҙың] яурындары төшә биргән мыҡты кәуҙәһенә, өҫтөндәге ярым ҡаҙаҡса, ярым башҡортса кейеменә куҙ һалды: башында елкәһе ҡаплаулы ҡаҙаҡ көләпәрәһе, яғаһыҙ кулдәк, бөрмәле салбар. 3. Ураҡсин.
ҠАҘАҠСЫ (Р: гвоздарь; И.: nail maker; T: çivi demircisi) и.
Ҡаҙаҡ, сөй яһаусы оҫта. □ Гвоздарь. Насир ғумер буйы ҡаҙаҡсы булды.
81
тишеу. Оҫта эш ҡоралдарын, йәғни балта, бысҡы, бырау, ҡаҙаҡ бырауын йыйып ҡуйҙы.
ҠАҘАҠ ҠАҒЫУ (ҡаҙаҡ ҡаҡ-) (Р.: прибить гвоздь; И.: nail; T.: çivi kakmak) ҡ.
1. Ҡаҙаҡ менән беркетеү, ҡаҙаҡлау. □ Прибить гвоздь. Стенаға ҡаҙаҡ ҡағыу. Таҫтамал элергә ҡаҙаҡ ҡаҡтым.
2. миф. Теләк теләп, ҡаҙаҡ ҡағыу йолаһы. □ Ритуальное прибивание гвоздей. ■ Борон ой һалғанда дурт мөйөшөнә ҡаҙаҡ ҡаҡҡандар, өй тыныслығы өсөн. Ф. Хисамитдинова.
ҠАҘАҠЛАНЫУ (ҡаҙаҡлан-) ҡ. төш. ҡар. ҡаҙаҡлау, страд, от ҡаҙаҡлау. Ҡаҙаҡланған ишек. ■ Нисәмә өй тәҙрәләренә арҡыры таҡталар ҡаҙаҡланды. М. Ғиләжев.
♦ Ҡаҙаҡланған кеүек ҡатып ҡалыу. □ Словно пригвождённый. Ҡаҙаҡланған кеуек баҫып тора. Ҡаҙаҡланған кеуек аптырап ҡалды.
ҠАҘАҠЛАП (Р: по фунту; И.: by the pound; T.: libre ile) p.
Ҡаҙаҡ менән үлсәп. □ По фунту. Ҡаҙаҡлап һатыу. Ҡаҙаҡлап булеу. Ҡаҙаҡлап май улсәу.
Ҡ АҘ АҠ ЛАТТЫРЫУ (ҡаҙаҡлаттыр-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡаҙаҡлау, понуд. от ҡаҙаҡлау. Тәҙрәләрҙе ҡаҙаҡлаттырыу. Буш өйҙәрҙең ишек, тәҙрәләрен ҡаҙаҡлаттырҙы.
ҠАҘАҠЛАТЫУ (ҡаҙаҡлат-) ҡ. йөкм. ҡар. ҡаҙаҡлау, понуд. от ҡаҙаҡлау. Ишекте ҡаҙаҡлатып ҡуйыу. Йот йылында ғаиләһе менән ҡырылғандарҙың ишек, тәҙрәләрен ҡаҙаҡлатып ҡуйҙылар.
ҠАҘАҠЛАУ (ҡаҙаҡла-) (Р: вколачивать; И.: peg in; T.: kakmak) ҡ.
Ҡаҙаҡ ҡағып нығытыу, беркетеү. □ Вколачивать, вбивать гвоздь, прибивать, приколачивать, заколачивать, забивать гвоздём. Ҡаҙаҡлап алыу. Ҡаҙаҡлап бөтөу. Иғлан ҡаҙаҡлау. Тәҙрә ҡаҙаҡлау. Я Иҫтәлектәр мине һис ебәрмәй, аяҡтарҙы, гуйә, ҡаҙаҡлай. Т. Йосопов.
ҠАҘАҠЛАШЫУ I (ҡаҙаҡлаш-) ҡ. урт. ҡар. ҡаҙаҡлау, взаимн. от ҡаҙаҡлау. Ҡустым миңә ҡойма ҡаҙаҡлаша.
ҠАҘАҠЛАШЫУ II (ҡаҙаҡлаш-) (Р: сделаться казахом (ассимилироваться в составе казахов); И.: turn into a Kazakh; T: kazak olmak) ҡ.
Теле менән ҡаҙаҡҡа әйләнеү. □ Сделаться казахом (ассимилироваться в составе казахов). Я Ҡаҙағстанда элек ауылдарҙа башҡорттар йәшәгән. Улар әле лә бар, әммә ҡаҙаҡлашып бөткән. «Башҡортостан», 4 август 2011.
ҠАҘАҠЛЫ I (Р.: прибитый гвоздём; И.: nailed up, fixed by nails; T: çivilenmiş) c.
Ҡаҙау ҡағып нығытыулы, беркетеү-ле. □ Прибитый гвоздём, забитый гвоздями, на гвоздях. Ҡаҙаҡлы ишек. Ҡаҙаҡлы йәшник.
ҠАҘАҠЛЫ II (Р: фунтовый; И.: sold by the pound; T: libreli) с.
Ҡаҙаҡ (II) менән үлсәп һатыла торған. □ Фунтовый, развешанный по фунтам. Ҡаҙаҡлы сәй. Ҡаҙаҡлы май.
ҠАҘАҠ ОҪТАХАНАҺЫ и. ҡар. ҡаҙаҡ яһау оҫтаханаһы. Ҡаҙаҡ оҫтаханаһына инеу.
ҠАҘАҠСА (Р: по-казахски; И.: in Kazakh; T: Kazakça) р.
1. Ҡаҙаҡ телендә. □ По-казахски. Ҡаҙаҡса уҡыу. Ҡаҙаҡса һөйләу. Ҡаҙаҡса һөй-ләшеу. Я Ҡуп тә утмәй башына аҡ урамал ҡаплаған ҡаҡса кәуҙәле, йөҙө көнгә ҡара янған әбей килеп сыҡты. Насир ҡаҙаҡса һөрәнләне.
3. Ураҡсин.
2. Ҡаҙаҡтарға хас, ҡаҙаҡтар кеүек. □ По-казахски, свойственно казахам. Ҡаҙаҡса кейенеу. Я [Егет] ҡаҙаҡса эйелә-эйелә рәхмәтен белдерҙе лә өйрәткән яҡҡа юлланды. М. Ғиләжев. Алтынбай уның [На-сирҙың] яурындары төшә биргән мыҡты кәуҙәһенә, өҫтөндәге ярым ҡаҙаҡса, ярым башҡортса кейеменә куҙ һалды: башында елкәһе ҡаплаулы ҡаҙаҡ көләпәрәһе, яғаһыҙ кулдәк, бөрмәле салбар. 3. Ураҡсин.
ҠАҘАҠСЫ (Р: гвоздарь; И.: nail maker; T: çivi demircisi) и.
Ҡаҙаҡ, сөй яһаусы оҫта. □ Гвоздарь. Насир ғумер буйы ҡаҙаҡсы булды.
81