Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 847
Поиск по словарям
ҠӘБӘХӘТ
1. Үлгән кешеләрҙе ҡуя торған махсус урын; зыярат. □ Кладбище; погост. V Бер сәғәт самаһы элек шаулап торған баяр йорто инде буш ҡәберлек төҫөн алған. И. Насыри. Көлгә осҡан ауыл нигеҙҙәре ҡәберлектәр булып һыуынған. Ф. Туғыҙбаева. Убаларҙың ырҙын табағына оҡшап ятҡан урындарында ҡәберлектәре лә бар. Легенданан.
2. археол. Боронғо зыярат. □ Могильник; захоронение. Бронза осоро ҡәберлеге. Ҡәберлектәрҙе ҡаҙыу.
ҠӘБЕР ӨҪТӨ (Р.: время, когда хоронят умершего; И.: burying moment; T.: kabir üstü) u.
Мәйетте ерләгән ваҡыт. □ Время, когда хоронят умершего. Ҡәбер өҫтөндә һөйләнгән телмәр. ■ Фронтташ дуҫының ҡәбере өҫтөндә әйткән һуҙҙәрен Нурулла әле булһа ап-асыҡ хәтерләй. Ф. Әсәнов.
ҠӘБЕРСТАН и. ҡар. зыярат. ■ Ҡәбер-станда ирҙәр куп тапанып йөрөмәһен, ҡатын-ҡыҙ ҡәберстанға бармаһын. Экспедиция материалдарынан.
ҠӘБЕР ТАШЫ (Р.: надгробие; И.: tombstone; T.: mezar taşı) и.
Ҡәбер өҫтөнә ҡуйылған һәйкәл. □ Могильный камень; надгробный памятник, надгробие. ■ Быуаттарҙа шаңдар ил ораны яңғыраны юлыбыҙ башында. Тапмаҫһығыҙ беҙҙең исемдәрҙе һалдаттарҙың ҡәбер ташында. Р. Бикбаев. Ай нурҙары төшөп уйнай ап-аҡ аҡлан туренә, аҡ аласыҡ булып ҡапыл, ҡәбер ташы куренә. Р. Назаров.
ҠӘБЕР ТУПРАҒЫ (Р.: могильная земля; И.: sepulchral soil; T.: mezar toprağı) и. миф.
Сихырлау өсөн ҡәберҙән алынған ер. □ Могильная земля (имеет отрицательную семантику, используется для наведения порчи). ■ Ҡәбер тупрағын боҙомда ҡулланалар. Башҡорт мифологияһынан.
ҠӘБИЛ [ғәр. J^] и. иҫк. кит. ҡар. төр. ■ Мөхәммәтсәлим төрлө мәжлес кургән, Мирсалих Биксура, Салих Ҡукләшев ҡәбиленән мөдәристәр хозурында яҡшы урын тотҡан. Р. Фәхретдинов.
ҠӘБИЛИӘТ и. ҡар. ҡабилиәт. Йырға ҡәбилиәт. Шиғыр яҙыуға ҡәбилиәт.
ҠӘБИЛӘ [ғәр.
3. Ураҡсин. • Татыу булһаң, бер ҡуй бөтә ҡәбиләңде туйҙырыр. Мәҡәл.
ҠӘБИЛӘҮИ [ғәр. (Р.: племенной; И.: tribal; T.: kabile) с. иҫк.
Ҡәбиләгә мөнәсәбәтле, ҡәбиләгә бәйле.
□ Племенной. Ҡәбиләуи уҙенсәлек.
ҠӘБИХ [ғәр. (Р: отвратительный; И.: disgusting; T.: iğrenç) с. иҫк. кит.
Ерәнгес, әшәке. □ Отвратительный, омерзительный, мерзкий, гнусный, гадкий. Ҡәбих эш. ■ Иблис .. бер ҡәбих эш ҡылды, уныһын яҙмаймын. Ш. Бабич.
ҠӘБӘХӘТ [ғәр. OaAJ/ (Р: отвратительный; И.: abhorrent; T: kabahat) с.
1. Бысраҡ, ерәнгес. □ Отвратительный, грязный. ■ [Сәскә:] Ошо ҡәбәхәт кейемдәрегеҙ менән мәжлескә килергә нисек оялманығыҙ? М. Фәйзи.
2. кусм. Бик оятһыҙ, әшәке; шаҡшы.
□ Подлый, мерзкий, гнусный, презренный (о человеке)', безобразный, гадкий, возмутительный (о поступках); непристойный, неприличный, скверный (о словах). Ҡәбәхәт кеше. Ҡәбәхәт һуҙ. И [Иртуғанов — Байғужаға: ] Бында осрашҡас, Александров мине таныманы, әмин, был ҡәбәхәт йән ҡабаттан уҙ утарына әйләнеп ҡайта алмаясаҡ, тип әсемдән генә ант итеп ҡуйҙым. Д. Юлтый.
847
1. Үлгән кешеләрҙе ҡуя торған махсус урын; зыярат. □ Кладбище; погост. V Бер сәғәт самаһы элек шаулап торған баяр йорто инде буш ҡәберлек төҫөн алған. И. Насыри. Көлгә осҡан ауыл нигеҙҙәре ҡәберлектәр булып һыуынған. Ф. Туғыҙбаева. Убаларҙың ырҙын табағына оҡшап ятҡан урындарында ҡәберлектәре лә бар. Легенданан.
2. археол. Боронғо зыярат. □ Могильник; захоронение. Бронза осоро ҡәберлеге. Ҡәберлектәрҙе ҡаҙыу.
ҠӘБЕР ӨҪТӨ (Р.: время, когда хоронят умершего; И.: burying moment; T.: kabir üstü) u.
Мәйетте ерләгән ваҡыт. □ Время, когда хоронят умершего. Ҡәбер өҫтөндә һөйләнгән телмәр. ■ Фронтташ дуҫының ҡәбере өҫтөндә әйткән һуҙҙәрен Нурулла әле булһа ап-асыҡ хәтерләй. Ф. Әсәнов.
ҠӘБЕРСТАН и. ҡар. зыярат. ■ Ҡәбер-станда ирҙәр куп тапанып йөрөмәһен, ҡатын-ҡыҙ ҡәберстанға бармаһын. Экспедиция материалдарынан.
ҠӘБЕР ТАШЫ (Р.: надгробие; И.: tombstone; T.: mezar taşı) и.
Ҡәбер өҫтөнә ҡуйылған һәйкәл. □ Могильный камень; надгробный памятник, надгробие. ■ Быуаттарҙа шаңдар ил ораны яңғыраны юлыбыҙ башында. Тапмаҫһығыҙ беҙҙең исемдәрҙе һалдаттарҙың ҡәбер ташында. Р. Бикбаев. Ай нурҙары төшөп уйнай ап-аҡ аҡлан туренә, аҡ аласыҡ булып ҡапыл, ҡәбер ташы куренә. Р. Назаров.
ҠӘБЕР ТУПРАҒЫ (Р.: могильная земля; И.: sepulchral soil; T.: mezar toprağı) и. миф.
Сихырлау өсөн ҡәберҙән алынған ер. □ Могильная земля (имеет отрицательную семантику, используется для наведения порчи). ■ Ҡәбер тупрағын боҙомда ҡулланалар. Башҡорт мифологияһынан.
ҠӘБИЛ [ғәр. J^] и. иҫк. кит. ҡар. төр. ■ Мөхәммәтсәлим төрлө мәжлес кургән, Мирсалих Биксура, Салих Ҡукләшев ҡәбиленән мөдәристәр хозурында яҡшы урын тотҡан. Р. Фәхретдинов.
ҠӘБИЛИӘТ и. ҡар. ҡабилиәт. Йырға ҡәбилиәт. Шиғыр яҙыуға ҡәбилиәт.
ҠӘБИЛӘ [ғәр.
3. Ураҡсин. • Татыу булһаң, бер ҡуй бөтә ҡәбиләңде туйҙырыр. Мәҡәл.
ҠӘБИЛӘҮИ [ғәр. (Р.: племенной; И.: tribal; T.: kabile) с. иҫк.
Ҡәбиләгә мөнәсәбәтле, ҡәбиләгә бәйле.
□ Племенной. Ҡәбиләуи уҙенсәлек.
ҠӘБИХ [ғәр. (Р: отвратительный; И.: disgusting; T.: iğrenç) с. иҫк. кит.
Ерәнгес, әшәке. □ Отвратительный, омерзительный, мерзкий, гнусный, гадкий. Ҡәбих эш. ■ Иблис .. бер ҡәбих эш ҡылды, уныһын яҙмаймын. Ш. Бабич.
ҠӘБӘХӘТ [ғәр. OaAJ/ (Р: отвратительный; И.: abhorrent; T: kabahat) с.
1. Бысраҡ, ерәнгес. □ Отвратительный, грязный. ■ [Сәскә:] Ошо ҡәбәхәт кейемдәрегеҙ менән мәжлескә килергә нисек оялманығыҙ? М. Фәйзи.
2. кусм. Бик оятһыҙ, әшәке; шаҡшы.
□ Подлый, мерзкий, гнусный, презренный (о человеке)', безобразный, гадкий, возмутительный (о поступках); непристойный, неприличный, скверный (о словах). Ҡәбәхәт кеше. Ҡәбәхәт һуҙ. И [Иртуғанов — Байғужаға: ] Бында осрашҡас, Александров мине таныманы, әмин, был ҡәбәхәт йән ҡабаттан уҙ утарына әйләнеп ҡайта алмаясаҡ, тип әсемдән генә ант итеп ҡуйҙым. Д. Юлтый.
847