Академический словарь башкирского языка. Том V. Страница 95
Поиск по словарям
ҠАЗА
Ҡаты йүткергән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку сильного кашля. Ҡаж-ғож йуткереу. Ҡаж-ғож килеу.
ҠАЖ ДА ҠОЖ оҡш. ҡар. ҡаж-ғож.
Барыбыҙ ҙа ҡаж да ҡож йуткерәбеҙ.
ҠАЖҠ (Р.: кря; И.: sound of duck’s quacking; T.: vakvak) оҡш.
Өйрәк тауышын белдергән һүҙ. □ Кря (подражание утиному крику). Разведчиктар өйрәккә оҡшатып ҡажҡ тигән тауыш менән бер-береһенә сигнал бирҙе.
ҠАЖ-ҠАЖ (Р.: подражание звуку сильного кашля; И.: imitation of heavy coughing; T.: öksürük sesi) оҡш.
Ҡаты йүткергән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку сильного кашля. Ҡаж-ҡаж йуткереу. Палатала ҡаж-ҡаж йуткергән бабай беребеҙгә лә йоҡо бирмәне.
ҠАЖҠ-ҠАЖҠ (Р: кря-кря; И.: sound of duck’s quacking; T.: vakvak) оҡш.
Өйрәк тауышын белдергән һүҙ. □ Кря-кря (подражание утиному крику). Ҡажк-ҡажҡ ҡысҡырыу. Һаҙлыҡта өйрәктәр ҡажҡ-ҡажҡ килә ине.
ҠАЖҠ-ҠОЖҠ оҡш. ҡар. ҡажҡ-ҡажҡ.
Ҡажк-кожҡ килеу. Ҡажҡ-ҡожҡ ҡысҡырыу.
ҠАЖ-ҠОЖ оҡш. ҡар. ҡаж-ғож.
ҠАЖҠ ТА ҠОЖҠ оҡш. ҡар. ҡажҡ-ҡажҡ. Ҡажҡ та ҡожҡ ҡысҡырыу.
ҠАЖҠЫЛДАТЫУ (ҡажҡылдат-) (Р: вызывать кряканье; И.: cause quacking; T.: vakvak ettirmek) ҡ.
Ҡажк-ҡажк тигән тауыш сығартыу.
□ Вызывать кряканье, вынуждать крякать. Өйрәкте ҡажҡылдатыу. Ҡажҡылдатып өйрәк баҫтырыу.
ҠАЖҠЫЛДАУ I (ҡажҡылда-) (Р: крякать; И.: quack; Т.: vakvak etmek) ҡ.
Ҡажк-ҡажк тигән тауыш сығарыу.
□ Крякать, покрякивать. Өйрәк ҡажҡылдай.
ҠАЖҠЫЛДАУ II (ҡажҡылда-) (Р: сильно кашлять; И.: cough heavily; T.: öksürmek) ҡ.
Ныҡ тауышланып, ҡаты йүткереү.
□ Сильно кашлять. Туҡтауһыҙ ҡажҡылдай.
Ҡажҡылдап йөрөу. Һыуыҡ уткән, куптәр ҡажҡылдай.
ҠАЖҠЫЛДАШЫУ (ҡажҡылдат-) ҡ. урт. ҡар. ҡажҡылдау I. взаимн. от ҡажҡылдау I. Өйрәктәр ҡажҡылдаша.
ҠАЖЫНЫУ (ҡажын-) (Р: чесаться; И.: itch; feel itching; T.: kaşınmak) ҡ.
Ҡысыған ерҙе туҡтауһыҙ тырнау. □ Чесаться. Бер туҡтауһыҙ ҡажына. Ҡажыныуҙан туҡтамай.
ҠАЖЫУ I (ҡажы-) (Р: чесать; И.: scratch; T.: kaşımak) ҡ. диал.
Тырнаҡ менән ҡырыу, тырнау, ышҡыу. □ Чесать. Елкәне ҡажыу. Арҡаны ҡажыу. Ҡысымаған ерҙе ҡажыма.
ҠАЖЫУ II (ҡажы-) (Р: таить злобу; И.: bear smb a grudge; harbour a grudge against smb; T.: kinini dışa vurmamak) ҡ. диал.
Үсләшеү; теш ҡайрау. □ Таить злобу; точить зубы на кого. ■ [Фәтхулла:] Ерҙе уҙебеҙ булеп бирәбеҙ. Власть уҙебеҙҙең ҡулда сөнки. Шулай ҙа тоям: теш ҡажып йөрөуселәрҙең талағы таша бит, эй. Р. Шәкүр.
ҠАЖЫУ III (ҡажы-) (Р: очищать от кожуры; И.: peel; T.: soymak) ҡ. диал.
Нимәнеңдер ҡабығын әрсеү. □ Очищать от кожуры. Бәрәңге ҡажыу. Йәшелсәләрҙе ҡажыу.
ҠАЗА [ғәр. (Р: беда; И.: misfortune; disaster; T: kaza) и.
1. Мал-мөлкәткә зыян килтергән бә-лә. □ Беда, напасть, бедствие. Я Һуғыш юлында уның [Йәнтимерҙең] тәу кургән ҡазаһы ҡашыҡ юғалтыу булды. М. Кәрим. • Мал ҡазаһы баш ҡазаһы тугел: мал табыла, баш табылмай. Мәҡәл. Мал ҡазаһы эткә яҡшы. Мәҡәл.
2. Ҡайғы-хәсрәт килтергән бәлә, афәт, ҡыйынлыҡ. □ Несчастье, беда. Ҡазаға осрау. М Сере барҙың китә маҙаһы, маҙа китһә, килә ҡазаһы. М. Кәрим. Ҡөтмәгәндә ҡаза аяҡ аҫтынан сыҡты. Фәрихте паралич һуҡты. Ғ. Ильяс. • Яҡшы ҡатын — ҡаҙна, яман ҡатын — ҡаза. Мәҡәл. Яза — баш осонда, ҡаза — аяҡ аҫтында. Мәҡәл.
95
Ҡаты йүткергән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку сильного кашля. Ҡаж-ғож йуткереу. Ҡаж-ғож килеу.
ҠАЖ ДА ҠОЖ оҡш. ҡар. ҡаж-ғож.
Барыбыҙ ҙа ҡаж да ҡож йуткерәбеҙ.
ҠАЖҠ (Р.: кря; И.: sound of duck’s quacking; T.: vakvak) оҡш.
Өйрәк тауышын белдергән һүҙ. □ Кря (подражание утиному крику). Разведчиктар өйрәккә оҡшатып ҡажҡ тигән тауыш менән бер-береһенә сигнал бирҙе.
ҠАЖ-ҠАЖ (Р.: подражание звуку сильного кашля; И.: imitation of heavy coughing; T.: öksürük sesi) оҡш.
Ҡаты йүткергән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку сильного кашля. Ҡаж-ҡаж йуткереу. Палатала ҡаж-ҡаж йуткергән бабай беребеҙгә лә йоҡо бирмәне.
ҠАЖҠ-ҠАЖҠ (Р: кря-кря; И.: sound of duck’s quacking; T.: vakvak) оҡш.
Өйрәк тауышын белдергән һүҙ. □ Кря-кря (подражание утиному крику). Ҡажк-ҡажҡ ҡысҡырыу. Һаҙлыҡта өйрәктәр ҡажҡ-ҡажҡ килә ине.
ҠАЖҠ-ҠОЖҠ оҡш. ҡар. ҡажҡ-ҡажҡ.
Ҡажк-кожҡ килеу. Ҡажҡ-ҡожҡ ҡысҡырыу.
ҠАЖ-ҠОЖ оҡш. ҡар. ҡаж-ғож.
ҠАЖҠ ТА ҠОЖҠ оҡш. ҡар. ҡажҡ-ҡажҡ. Ҡажҡ та ҡожҡ ҡысҡырыу.
ҠАЖҠЫЛДАТЫУ (ҡажҡылдат-) (Р: вызывать кряканье; И.: cause quacking; T.: vakvak ettirmek) ҡ.
Ҡажк-ҡажк тигән тауыш сығартыу.
□ Вызывать кряканье, вынуждать крякать. Өйрәкте ҡажҡылдатыу. Ҡажҡылдатып өйрәк баҫтырыу.
ҠАЖҠЫЛДАУ I (ҡажҡылда-) (Р: крякать; И.: quack; Т.: vakvak etmek) ҡ.
Ҡажк-ҡажк тигән тауыш сығарыу.
□ Крякать, покрякивать. Өйрәк ҡажҡылдай.
ҠАЖҠЫЛДАУ II (ҡажҡылда-) (Р: сильно кашлять; И.: cough heavily; T.: öksürmek) ҡ.
Ныҡ тауышланып, ҡаты йүткереү.
□ Сильно кашлять. Туҡтауһыҙ ҡажҡылдай.
Ҡажҡылдап йөрөу. Һыуыҡ уткән, куптәр ҡажҡылдай.
ҠАЖҠЫЛДАШЫУ (ҡажҡылдат-) ҡ. урт. ҡар. ҡажҡылдау I. взаимн. от ҡажҡылдау I. Өйрәктәр ҡажҡылдаша.
ҠАЖЫНЫУ (ҡажын-) (Р: чесаться; И.: itch; feel itching; T.: kaşınmak) ҡ.
Ҡысыған ерҙе туҡтауһыҙ тырнау. □ Чесаться. Бер туҡтауһыҙ ҡажына. Ҡажыныуҙан туҡтамай.
ҠАЖЫУ I (ҡажы-) (Р: чесать; И.: scratch; T.: kaşımak) ҡ. диал.
Тырнаҡ менән ҡырыу, тырнау, ышҡыу. □ Чесать. Елкәне ҡажыу. Арҡаны ҡажыу. Ҡысымаған ерҙе ҡажыма.
ҠАЖЫУ II (ҡажы-) (Р: таить злобу; И.: bear smb a grudge; harbour a grudge against smb; T.: kinini dışa vurmamak) ҡ. диал.
Үсләшеү; теш ҡайрау. □ Таить злобу; точить зубы на кого. ■ [Фәтхулла:] Ерҙе уҙебеҙ булеп бирәбеҙ. Власть уҙебеҙҙең ҡулда сөнки. Шулай ҙа тоям: теш ҡажып йөрөуселәрҙең талағы таша бит, эй. Р. Шәкүр.
ҠАЖЫУ III (ҡажы-) (Р: очищать от кожуры; И.: peel; T.: soymak) ҡ. диал.
Нимәнеңдер ҡабығын әрсеү. □ Очищать от кожуры. Бәрәңге ҡажыу. Йәшелсәләрҙе ҡажыу.
ҠАЗА [ғәр. (Р: беда; И.: misfortune; disaster; T: kaza) и.
1. Мал-мөлкәткә зыян килтергән бә-лә. □ Беда, напасть, бедствие. Я Һуғыш юлында уның [Йәнтимерҙең] тәу кургән ҡазаһы ҡашыҡ юғалтыу булды. М. Кәрим. • Мал ҡазаһы баш ҡазаһы тугел: мал табыла, баш табылмай. Мәҡәл. Мал ҡазаһы эткә яҡшы. Мәҡәл.
2. Ҡайғы-хәсрәт килтергән бәлә, афәт, ҡыйынлыҡ. □ Несчастье, беда. Ҡазаға осрау. М Сере барҙың китә маҙаһы, маҙа китһә, килә ҡазаһы. М. Кәрим. Ҡөтмәгәндә ҡаза аяҡ аҫтынан сыҡты. Фәрихте паралич һуҡты. Ғ. Ильяс. • Яҡшы ҡатын — ҡаҙна, яман ҡатын — ҡаза. Мәҡәл. Яза — баш осонда, ҡаза — аяҡ аҫтында. Мәҡәл.
95